Жекегибридті будандасу заңдылықтарын 1865 жылы эксперименттік генетиканың негізін қалаушы Г. Мендель орнатқан.

Бұршақ белгілерінің тұқым қуалауын зерттей отырып, Мендель бірінші буын өсімдіктерін алғашқы ата-аналық сұрыптардың өкілдерімен қайтармалы будандастыруды қолданды.

Бірінші буын гибридін гомозиготалы күйде берілген аллель жұбын (доминантты немесе рецессивті) алып жүретін формамен будандастыру қайтармалы немесе қайыра (беккросс) будандастыру (F_В белгіленеді) деп аталады. Оны келесідей жазуға болады:  ♀Аа х ♂АА и ♀Аа х ♂аа. Бұл екі будандастыру генетикалық талдау мен селекция практикасы үшін әртүрлі құндылыққа ие.

Егер F₁-ден Аа-ны гомозиготалы доминантты ата-аналық формамен (АА) будандастырса, онда ұрпақтарда ұрықтандыру кезінде гаметалардың кездейсоқ үйлесуі нәтижесінде генотип бойынша ажырау 2 Аа : 2 АА немесе 1:1 қатынасында болады, ал бұл уақытта фенотип бойынша ажырау болмайды (4-сурет).

Бірінші буынның ұрпақтарын рецессивті белгілері бар сұрыпты өсімдіктермен будандастырған кезде, екінші буынның ұрпақтарының жартысы басым белгімен, ал жартысы рецессивті белгімен алынады. Мысалы, гүлдің түсіне байланысты (күлгін/ақ) гетерозиготалы (Аа) будандарды ақ гүлдері бар өсімдіктермен (аа) будандастырып,  Мендель мынадай арақатынас алды: 85 күлгін өсімдік және 81 ақ, бұл күтілетін 1 Аа : 1 аа қатынасына жақын (5-сурет).

4-сурет – F1 буданын басымды ата-аналық пішінмен будандастыру

5-сурет – Рецессивті ата-аналық пішіні бар F1 буданын қайтымды будандастыру – талдаушы будандастыру

Доминантты белгісі бар пішінді гомозиготалы рецессивтімен будандастыру талдаушы будандастыру деп аталады. Гомозиготалы рецессивтің гаметалары зерттелетін форманың генотипін талдайды, гетерозигота түзетін гаметалар түрлерінің арақатынасын ашады немесе доминантты форманың гомозиготалығын анықтайды. Будандастыруды талдау негізінде Мендель рецессивті бейімділіктер гетеризиготалы ағзада жойылмайды, бірақ өзгеріссіз қалады және кейінгі ұрпақтарда қайтадан пайда болады деген қорытындыға келді.

Гомозиготалы рецессивті (аа) сыналатын жеке ағзаны қандай генотиппен будандастыру керек екенін анықтау үшін (6-сурет). Ұрпағы бойынша генотипін анықтайды (гомозиготалы және гетерозиготалы).

            Бөліну жоқ                                                  Бөліну 1 : 1

а) Сыналатын генотип – гомозиготалы 

б) Сыналатын генотип – гетерозиготалы

6-сурет – Талдаушы будандастыру сызбасы