4.1.4 Плейотропия

1 есеп.  Тотықұстарда қауырсыны көгілдір түсі генотипте доминантты А генінің болуына негізделеді, ал сары түсі доминантты В гені. Аллельдің екі жұп рецессивті гендері жасыл түсті негіздейді. Көгілдір және сары тотықұстардың қауырсынын будандастырады. I-ші және II-ші гибридтті ұрпақта түсі бойынша қандай ұрпақ күтіледі?

2 есеп. A_B_ генотипі бар кокер спаниель иттері қара түсті, A_bb генотипімен – қызыл-сары, aa генотипімен - қоңыр, ал генотипі aabb – ашық сары. Қара кокер спаниелін ақшыл сары будандастырғанда өткенде, ақшыл сары күшік дүниеге келді. Бір қара спаниельді бір генотипті итпен жұптастырудан қандай түс қатынасын күту керек?

3 есеп. F1-де күлгін және сары гүлдері бар жоңышқаның таза желілік өсімдіктерінен будандастырғанда, ұрпақтарында жасылдау гүлдер болды. F2-де келесі бөліну алынды: 890 – жасыл гүлдермен, 310 – күлгін гүлдермен, 306 – сары гүлдермен, 105 – ақ гүлдермен. Нәтижелерді түсіндіріңіз және будандастырылған қатысушылардың барлығының генотипін анықтаңыз.

4 есеп. Арқасы қызыл қанқызда балаларының арқасы тоқсары болды, өзара будандасқан. Немерелер арасында бөліну байқалды: 175 тоқсары, 119 қызыл и 21 сары. Қанқызда арқасысының бояуы қалай тұқым қуалайды. Барлық ұрпақтардың генотиптері қандай? Барлық ұрпақтардың генотиптері қандай?

5 есеп. Ақ және сұр тышқандарды будандастырғанда F₁ ұрпақтарда жекелердің барлағы қара болды. Ал  F₂ – 77 қара тышқандар болды, 37 сұр және 45 ақ. Бұл тышқандарда бояу қалай тұқым қуалайды? Ата -аналар мен ұрпақтардың генотипін анықтаңыз.

6 есеп. Леггорн тауықтарында қауырсындардың түсі С генінің доминатты болуына байланысты. Егер ол рецессивті күйде болса, онда түс дамымайды. Бұл геннің әрекетіне I ген әсер етеді, ол доминатты күйде С генімен бақыланатын белгінің дамуын басады. Бұл гендер үшін дигетерозиготалы Леггорн тауықтарын будастырып нәтижесінде қандай ұрпақ пайда болады?

7 есеп. Жылқыларда қара (С) және қызыл (с) гендерінің әсері тек доминантты D генінің жоқтығынан көрінеді. Егер ол бар болса, онда түсі ақ болады. Ақ жылқыларды CcDd генотипімен будандастыру арқылы қандай ұрпақ алынады?

8 есеп. Кейбір жылқы тұқымдарында басым В гені қара түсті тудырады, оның рецессивті аллелі- b қызыл-сары. Эпистатикалық ген-С В және b генінің әсерін басады және жылқылардың түсі сұр болады. С аллелі - В және b гендеріне басушы әсер етпейді. Сұр және қызыл-сары тұқымды жылқылардың екі тұқымы қиылысады. I және II ұрпақтардағы фенотип бойынша бөлінуді анықтаңыз.

 9 есеп.  Қоңыр және ақ түсті иттерді будандастыру кезінде барлық ұрпақ ақ түсті болды. Алынған гибридтердің ұрпақтарының ішінде 118 ақ, 32 қара, 10 қоңыр ит болды. Тұқым қуалаушылық түрлерін анықтаңыз.

10 есеп. Тышқандардың түсі екі жұп аллельді емес гендермен анықталады. Бір жұптың доминантты гені сұр түсті тудырады, оның рецессивті аллелі қара. Басқа жұптың доминантты аллелі түстің көрінуіне ықпал етеді, оның рецессивті аллелі түсті басады. Сұр тышқандар өзара будандастырғанда 58 сұр және 19 қара тышқандардың ұрпақтары алынды. Ата-аналар мен ұрпақтардың генотиптерін анықтаңыз.

11 есеп. Бомбей феномені деп аталатын әкесі I (0) қан тобы, ал анасы III (B) болатын отбасында I (0) қан тобы бар қыз дүниеге келді. Ол II (A) қан тобы бар адамға тұрмысқа шықты, олардың IV (AB) және I (0) тобындағы екі қызы болды. I (0) тобымен анадан IV (AB) тобы бар қыздың келуі абыржуды тудырды. Ғалымдар мұны А және В қан тобын басатын сирек кездесетін рецессивті эпистатикалық геннің әрекетімен байланыстырады.

а) Көрсетілген ата -аналардың генотипін анықтаңыз.

б) І (0) тобы бар қыздардың IV (AB) тобы бар генотиптері бірдей еркектерден балалы болу ықтималдығын анықтаңыз.

в) I (0) қан тобымен қызының некеден болатын балалардың ықтимал қан топтарын анықтаңыз, егер ер адам IV (AB) тобында болса, эпистатикалық ген бойынша гетерозиготалы.

12 есеп. Тері пигментациясының дәрежесі екі жұп генмен анықталады. Осыған сәйкес, адамдарды шартты түрде 5 фенотипке бөлуге болады: негрлер (ААВВ), қара мулаттар (ААВb немесе АаВВ), орташа мулаттар (АаВb, ааВВ или ААbb), ақшыл мулаттар (Ааbb немесе ааВb) және ақ (ааbb).

Некеден қандай ұрпақ болады:

а) екі орта гетерозиготалы мулаттар;

б) екі орташа гомозиготалы мулаттар.

13 есеп. Ақ әйел  мен негрдің ұлы ақ әйелге үйленді. Бұл некеден туған бала әкесінен қара болуы мүмкін бе?

14 есеп. Жұмыршақтың жемістер үшбұрыш пішінді және сопақша болады. Жемістің пішіні аллельді емес екі жұп гендермен анықталады. Екі өсімдікті будандастыру нәтижесінде тұқымында бір сопақшаға 15 үшбұрыштың қатынасында үшбұрышты және сопақша қабықтары бар жеке ағзалар пайда болды. Ата-аналары мен ұрпақтарының генотиптері мен фенотиптерін анықтаңыз.

15 есеп. Екі қалыпты адамның некесінде саңырау және мылқау альбинос баласы пайда болды. Себебін түсіндіріп, ата-ана мен баланың генотипін жазыңыз.

16 есеп. Адамның өсуі бірнеше жұп гендердің өзара әсерлесуімен анықталады: А₁a₁A₂a₂А₃a₃. A1a1a2a2a3a3 генотипі бар адамдардың бойы 150 см. A1A1A2A2A3A3 генотипімен - шамамен 180 см (әрбір доминантты ген 5 см өсуге қосады). Биіктігі төмен адамдар тайпасы 180 см биіктіктегі жауынгерлер ордасына құлдықта болады. Жеңімпаздар ерлерді өлтіріп, әйелдеріне үйленеді. Бұл некеден бірінші буын балаларының өсуі қандай болады?

17 есеп. Қаракөл қойларында W гені сұр түсті жүн мен асқазан аномалиясын тудырады (тыртықтың болмауы). Бұл жағдайда сұр түс басым белгі ретінде көрінеді, ал аномалия рецессивті ретінде. Тыртығы (рубец) жоқ қозылар сүт тағамынан ірі жемге ауысқаннан кейін өледі. w гені жүннің қара түсіне және тыртықтың қалыпты дамуына әкеледі. Екі сұр қойды будандастырғанда жүннің түсі мен асқазан құрылымы бойынша бөліну қалай жүреді?

18 есеп. Адамдарда туа біткен саңырауды d және e рецессивті гендері анықтай алады. Қалыпты есту үшін D және E доминатты гендерінің болуы қажет. Келесі отбасылардағы ата-аналардың генотиптерін анықтаңыз:

а) Екі ата-ана да саңырау, олардың 7 баласы қалыпты есту қабілетімен;

б) Саңырау ата-аналардың 4 баласы саңырау.

19 есеп. Мексикалық иттің гені жүннің болмауын тудырады, гомозиготалы күйде ұрпақтардың өліміне әкеледі. Екі қалыпты иттерді будандастырғанда, ұрпақтардың бір бөлігі қайтыс болды. Аталық пен аналығын будандастырғанда ұрпақ өлімі болған жоқ. Алайда, бұл екі будандасқан ұрпақтары будандастырғанда, күшіктердің өлімі қайтадан байқалды.

20 есеп. Мексикалық жүнсіз иттерді будандастырған кезде ұрпақтарда екі жүнсіз күшік және бір жүнді пайда болды. Сонымен бірге даму ауытқулары бар бір өлі күшік дүниеге келді. Нәтижені түсіндіріңіз. Ата -аналар мен ұрпақтардың ықтимал генотиптерін анықтаңыз.