1 есеп. Сол немесе басқа ген бойынша гетерозиготалы адамды тасымалдаушы деп атайды. Түсті ажыратпаушылығы бар – дальтоник (белгі жыныспен тіркескен) ер адам түсті ажыратпаушылықты тасымалдаушы әйелге үйленеді. Бұл некеден түсті ажыратпаушылығы бар сау ұл, қыз күтуге болады ма?

2 есеп. Классикалық гемофилия рецессивті, Х-хромосомасына тіркескен белгі ретінде тұқым қуалайды. Гемофилиямен ауыратын ер адам ауруы жоқ әйелге үйленеді. Олардан қалыпты қыздар мен ұлдар туады, олар гемофилиямен ауырмайтын тұлғалармен некеге тұрады. Немерелерден гемофилия табылады ма және қыздары мен ұлдарының отбасыларында пайда болу ықтималдығы қандай?

3 есеп. Адамда түсті ажыратпаушылықтың немесе дальтонизмнің бір түрін тудыратын ген Х-хромосомасында оқшауланған және қалыпты көру қабілетіне байланысты рецессивті. Қалыпты көру қабілеті бар, әкесінде түсті ажыратпаушылық болған қыз, оның әкесі де түсті ажыратпаушылықтан зардап шеккен дені сау адамға тұрмысқа шығады. Бұл некеден туатын балалардың көру қабілеттері қандай болады деп күту керек?

4 есеп. Эмаль гипоплазиясы X-хромосомасына тіркескен доминантты белгі ретінде тұқым қуалайды. Екі ата-анасы да тіс аномалиясынан зардап шеккен отбасында сау тістері бар ұл дүниеге келді. Олардың екінші ұлы қандай болады?

5 есеп. Гипертрихоз Y-хромосомасымен тіркескен белгі ретінде тұқым қуалайды. Әкесінде гипертрихоз бар отбасында балалардың осы аномалиямен туылу ықтималдығы қандай? Жынысқа тіркескен белгі әкеден ұлға берілуі мүмкін бе?

6 есеп. Күйеуі мен әйелі қалыпты көру қабілетіне ие, ал ұлдары – дальтоник. Ата-аналарының генотиптері қандай?

7 есеп. Егер түсті ажыратпаушылығы бар ер адам дені сау әйелге үйленіп, екі баласы, түсті ажыратпаушылығы бар ұлы және дені сау қызы болса, аналарының генотипі туралы не айтуға болады?

8 есеп. Дені сау ата-ананың үш баласы бар. Бір ұлы гемофилиямен ауырады және 15 жасында қайтыс болады. Басқа ұлы мен қызының дендері сау. Бұл отбасындағы балаларда аурудың тұқым қуалаушылық мүмкіндігі қандай.

9 есеп. Дендері сау еркек пен әйел үйленеді, олардан гемофилик ұл бала дүниеге келуі мүмкін бе? Ата-анасы мен ұлдың генотиптерін жазыңыз.

10 есеп. Дені сау альбинос ер адам әкесі гемофилик, ал анасы альбинос болған дені сау әйелге үйленеді. Бұл некеден қандай балалар болуы мүмкін, қандай пропорцияда?

11 есеп. Кейбір отбасыларда жалған гипертрофиялық бұлшықет дистрофиясы (10-20 жас аралығындағы өлім) жыныспен рецессивті тіркескен гендерге байланысты болады. Ауру тек ұлдарда ғана тіркелген. Неліктен? Егер ауру ұлдар бала туылғанға дейін өлсе, онда неге бұл ауру популяциядан жойылмайды?

12 есеп. Тауықтарда көзге көрінбейтін өлімге әкелетін әсері бар жынысқа тіркескен рецессивті ген белгілі. Осы генге сәйкес гетерозиготалы қораз бен дені сау тауықтың жыныстық қатынасы қандай болады?

13 есеп. Классикалық гемофилия пен дальтонизм Х-хромосомасына рецессивті тіркескен белгілер ретінде тұқым қуалайды. Гендер арасындағы айырмашылық – 9,8 морганид. Әкесі гемофилия мен дальтонизммен зардап шегетін, ал анасының дені сау және берекелі отбасынан шыққан қыз, дені сау ер адамға тұрмысқа шығады. Осы некеден туатын балалардың ықтимал фенотиптерін анықтаңыз.

14 есеп. Тырнақ пен тізенің ұршық сүйегінің кемістігі синдромы толығымен доминантты аутосомды генмен анықталады. Одан 10 морганикалық айырмашылықта АВО жүйесінің қан тобының локусы орналасқан. Ерлі-зайыптылардың бірінде II қан тобы бар және тізенің ұршық сүйегінің кемістігі бар, екіншісінде III қан тобы бар, тырнақ және тізенің ұршық сүйегінің кемістігіне қатысты дені сау және геннің екі жұбында да гомозиготалы. Бірінші жұбайының әкесінде I қан тобы болды, ал анасында IV топ және екі кемістік те бар екені белгілі. Бұл отбасында тырнақ пен тізенің ұршық сүйегінің кемістігі бар балалардың туылу ықтималдығын және олардың мүмкін қан топтарын анықтаңыз.

15 есеп. Алкогольге тәуелділік доминантты аутосомды генмен (А), ал темекі шегуге деген қажеттілік жыныспен тіркескен рецессивті генмен (b) анықталады. Темекі шегетін және ішетін адам темекі шекпейтін және ішпейтін әйелге үйленеді. Еркек алкоголизм генінде гетерозиготалы, ал әйел темекі шегу генінде гетерозиготалы.

а) Бұл отбасында маскүнемдікке бейім балалардың туылу ықтималдығы қандай?

б) Темекі шегуге бейім балалардың туылу ықтималдығы қандай?

в) Бір уақытта темекі шегуге және маскүнемдікке бейім балалардың туылу ықтималдығы қандай?

г) Бұл балалардың ұл болуы ықтималдығы қандай?

16 есеп. Бұршақтың диплоидты жиынтығында 14 хромосома, жеміс шыбынында – 8, адамда – 46 болады. Бұл ағзаларда қанша тіркесу тобы бар?

17 есеп. Адамда тұқым қуалайтын аллергиялық ауру бар – рецессивті а генінен туындаған геморрагиялық диатез. Бұл геннің аллельдері X және Y хромосомаларында болады. Балалары мен немерелері қандай болатынын анықтауға тырысыңыз, егер ата-аналары:

а) әйелі сау, күйеуі ауыратын (екеуі де гомозиготалы) болса;

б) күйеуі сау, әйелі ауыратын(екеуі де гомозиготалы) болса.

18 есеп. Адамдарда тер бездерінің болмауы Х хромосомасына тіркескен рецессивті белгі болып табылады. Тер бездері жоқ ер адам отбасында бұл ауру ешқашан кездеспеген әйелге үйленді. Бұларда осындай аномалиясы бар балалардың туылу ықтималдығы қандай?

19 есеп. Жеміс шыбынында кеспелтек денеге себепші болатын рецессивті а гені бар, Х-хромосомасында оқшауланған Доминантты А гені дененің қалыпты мөлшеріне себепші болады. Қалыпты дене өлшемдері бар гетерозиготалы аналық қалыпты дене өлшемдері бар аталықпен будандастырылды. 64 шыбын алынды.

а) Аналық гаметалардың қанша түрін құра алады?

б) Аталық гаметалардың қанша түрін құра алады?

в) Осы будандастыру кезінде алынған қанша аналық дененің қалыпты мөлшеріне ие?

г) Олардың қаншасы гомозиготалы?

д) Қанша аталықтың денелері кеспелтек?

20 есеп.  Мысықтарда жүнінің түсін анықтайтын бір жұп аллель (B және b) жыныспен тіркескен. В гені сары, b гені – жүнінің қара түсіне, ал гетерозиготалар жүннің  шұбар (тасбақа түсті)  түсіне ие болуын білдіреді.

Қара мысықтың сары мысықпен будандасуынан бірнеше ұяластан алты мысық алынды, олардың төртеуі ұрғашы мысықтар.

а) Қанша мысық сары түсті болды?

б) Қанша мысық тасбақа түсті болды?

в) Қанша мысық сары болды?

г) Сары мысықтың қара мысықтармен жұптасуынан сегіз мысық туды, оның ішінде алтауы ұрғашы мысық алынды. Қанша мысық тасбақа түсті болды?

д) Қанша мысық қара түсті болды?