9.1.1 Берілген ДНҚ құрылымы бойынша ақуыз құрылымын анықтау

1 есеп. ДНҚ молекуласының аймағында нуклеотидтердің мынадай тізбегі бар: АЦЦ АТА ГТЦ ЦАА ПГА. ДНҚ-ның осы аймағымен кодталған полипептид амин қышқылдарының тізбегін анықтаңыз.

Мәселені шешу үшін басында и-РНҚ, ДНҚ кодогендік үйлесімді тізбегі құрылады. Ол құрылымы келесідей болады: УТТ УАУ ЦАГ ГУУЦЦУ.

Содан кейін и-РНҚ үш нуклеотид бойынша кодондарға бөлінеді және генетикалық код кестесіне сәйкес тиісті аминқышқылдары болады. Полипептидте келесі аминқышқылдарының құрамы болады: триптофан-тирозин-глутамин-валин-пролин.

9.1.2 Берілген полипептид бойынша ДНҚ құрылымын анықтау

2 есеп.   Полипептид келесі амин қышқылдарынан тұрады: валин-аланин – глицин – лизин – триптофан – валин – серин – глутамин қышқылы. Көрсетілген полипептидті кодтайтын ДНҚ бөлігінің құрылымын анықтаңыз. Алдымен и-РНҚ құрылады:

ГУУ ГЦУ ГГУ AAA УГГ ГУУ АГУ ГАА.

Содан кейін и-РНҚ құрылымы бойынша ДНҚ кодогендік тізбегі қалпына келтіріледі және екінші тізбек салынады. ДНҚ келесі құрылымға ие болады:

ЦАА ЦГА ЦЦА ТТТ АЦЦ ЦАА АГА ЦТ – и-РНК тізбегі

ГТТ ЩТ ГГТ AAA ТТТ ГТТ ТЦТ ГАА – ДНҚ тізбегі

9.1.3 Ақуыздың аминқышқылды құрамының өзгеруіне әкелетін ДНҚ нуклеотидты құрамының өзгеруі

3 есеп. Егер ДНҚ кодталған аймағынан: ААТ АЦА ТТТ AAA ГТЦ, сол жақтағы 5-ші және 13-ші нуклеотидтерді алып тастаса, ақуыз құрылымы қалай өзгереді?

Тиісті нуклеотидтердің түсуі ДНҚ-да триплеттердің өзгеруіне әкеледі деп болжау керек. Оқу «жақтауының ығысуы» транскрипция кезінде басқа аминқышқылдарын кодтайтын и-РНҚ-да кодондардың өзгеруіне әкеледі.Салыстыру үшін ақуызды қалыпты және нуклеотидтер түскеннен кейін салу керек.

Қалыпты ақуыздың құрылымы: лейцин-цистин-лизин-фенилаланин-глутамин; өзгертілген: лейцин – лейцин – аспарт қышқылы – фенилаланин болады.

Көріп отырғаныңыздай, ДНҚ-дағы өзгерістер барлық аминқышқылдарының алмастырылуына әкеледі, ал тізбектің ұзындығы бір амин қышқылына азаяды.