4.6 Ақ ұнтақ


Аурудың қоздырғышы-Erysiphe graminis DS саңырауқұлағы. синонимі: Brumeria graminis (DC) Спикері. бидайға F. ѕр формасы әсер етеді. tritici March.

Аурудың белгілері саңырауқұлақ конидиофорлары мен конидияларынан тұратын ақ түсті, борпылдақ ұнтақ жабын түрінде жапырақтарда, сабақ аралықтарында және масақшаларда пайда болады (66-сурет). Олар түссіз, бір жасушалы, цилиндр немесе бөшке тәрізді, мөлшері 25–40 × 8–10 мкм, мицелийдің соңында ұзын тізбекті құрайды. Саңырауқұлақ бидайдың вегетациялық кезеңінде конидиальды спораланудың бірнеше ұрпағын түзеді, бұл аурудың тез таралуына ықпал етеді. Біртіндеп тақта қалыңдап, сұр және киізденеді, мицелийде қоңыр нүктелер пайда болады – саңырауқұлақтардың жеміс денелері (клейсткарптар немесе клейстотециялар) көптеген қосымшалары бар шар тәрізді; олар 8–16 қалта түзеді, олардың әрқайсысында 4–8 эллипстік аскоспоралар бар, өлшемі 20–23 × 11–13 мкм (67-сурет).

 

66-сурет – Бидайдың ақ ұнтақпен зақымданған жапырақтары

67-сурет – Erysiphe graminis саңырауқұлағының клейстотециялары

 

Таралуы және зияндылығы. Көпжылдық бақылаулар көрсеткендей, күздік және жаздық бидайда ақ ұнтақ Солтүстік орманды-дала аймағында, шығыс таулы-дала және дала аймақтарында жиі кездеседі, Қазақстанның оңтүстік-шығыс және оңтүстік аймақтарының суармалы жерлерінде айтарлықтай дамиды.

Ақ ұнтақпен зақымданған кезде бидай жапырақтарының ассимиляция беті мен астық массасы азаяды, көмірсулардың мөлшері азаяды, бұл өсімдіктердің тыныс алуының жоғарылауымен және фотосинтез қарқындылығының баяулауымен, протеаза ферментінің белсенділігімен байланысты, азотты заттардың мөлшері артады (Васягина бірлескен авторлармен, 1968).