2.2 Су объектілері


Су ортасындағы заттың шекті рұқсат етілген концентрациясы жеке заттың осындай концентрациясы болып табылады, одан жоғары су тиісті түрдегі суды пайдалануға жарамсыз. Су объектілері үшін ШРК суды пайдалану мақсатына байланысты белгіленеді. Су объектілері үшін ШРК бар:

- тұрмыстық және ауызсу (бұдан әрі – ШРКта);

- мәдени-қоғамдық (бұдан әрі – ШРКмқ);

- балық шаруашылығындағы суды пайдалану (бұдан әрі – ШРКбш).

Су объектілеріндегі ластаушы заттардың құрамын реттеу келесі зиянды әсерлердің көрсеткіштерін ескеретін сынақтарға негізделеді:

- токсикологиялық – заттардың адам ағзасына (MPКта, MPКмқ үшін) және гидробионттарға (MPКбш) әсерін бағалаудан алынады;

- органолептикалық – заттардың су сапасының органолептикалық көрсеткіштеріне (түсі, иісі және т.б.) әсерін бағалаудан алынады;

- жалпы санитарлық – су объектілерінің өзін-өзі тазарту процестеріне заттардың әсерін бағалауға негізделген.

Әрбір сынақ үшін рұқсат етілген ең төменгі концентрация, ол белгіленген шектеуші қауіпті көрсеткішті көрсете отырып, ШРК ретінде қабылданады. Су қоймаларындағы пестицидтерге арналған БҚД заттың уыттылығын жедел бағалау арқылы анықталады. Айта кету керек, ШРКбш әзірлеу кезінде экожүйенің бірқатар көрсеткіштері ескеріледі, мысалы, балық мекендейтін ортаның сапасын қамтамасыз ету, олардың қоректік қорын сақтау және т.б. Бұл тұрғыда олар экологиялық стандарттарға ең жақын. Судағы радиоактивті заттар үшін РШ гигиеналық стандарт болып табылады. РҚН кестесінде келтірілген мәндер радионуклидтердің сумен бірге түсуіне байланысты ғана ДШ түзілу негізінде анықталады, сондықтан денеге кірудің және сыртқы әсердің барлық жолдарын ескере отырып, олар әрбір нақты объект үшін төмен қарай түзетуді талап етеді. адамның жылдық су тұтынуына негізделген норма (800 кг). Су ортасының маңызды абиотикалық факторлары:

1) Тығыздығы мен тұтқырлығы. Судың тығыздығы 800 есе, ал тұтқырлығы ауадан шамамен 55 есе көп.

2) Жылусиымдылық. Су жоғары жылу сыйымдылығына ие, сондықтан мұхит күн энергиясының негізгі қабылдағышы және аккумуляторы болып табылады.

3) Ұтқырлық. Су массаларының тұрақты қозғалысы физикалық және химиялық қасиеттердің салыстырмалы гомогенділігін сақтауға көмектеседі.

4) Температура стратификациясы. Су объектісінің тереңдігінде су температурасының өзгеруі байқалады.

5) Температураның мерзімді (жылдық, тәуліктік, маусымдық) өзгерістері Судың ең төменгі температурасы – 2°C, ең жоғары + 35-37°C. Су температурасының ауытқу динамикасы ауадан аз.

6) Судың мөлдірлігі мен бұлттылығы. Су бетіндегі жарық режимін анықтайды. Жасыл бактериялардың, фитопланктонның, Жоғары өсімдіктердің фотосинтезі мөлдірлікке (және оның кері сипаттамаларына – бұлдырлыққа), демек, Органикалық заттардың жиналуына байланысты.