Атмосфераның ластануын бақылау арнайы посттарда жүзеге асырылады. Пост – бұл павильон немесе тиісті құрылғылармен жабдықталған автомобиль орналасқан жердің таңдалған нүктесі.

Мониторинг жүргізу кезінде бақылау бекеттерінің үш санаты белгіленеді:

1) стационарлық-ластаушы заттардың құрамын үздіксіз тіркеуге немесе кейіннен талдау үшін ауа сынамаларын тұрақты іріктеуге арналған. Стационарлық бекеттердің ішінен негізгі және ең көп таралған ластаушы заттардың құрамындағы ұзақ мерзімді өзгерістерді анықтауға арналған тірек стационарлық бекеттер бөлінеді. Олар ауа сынамаларын алуға және атмосферадағы зиянды қоспалардың құрамын үздіксіз тіркеуге арналған қажетті аппаратурамен және метеорологиялық параметрлерді анықтауға арналған аспаптармен жабдықталған арнайы павильондармен жабдықталған.

Стационарлық бекеттерде:

- зиянды қоспалардың құрамына кейінгі химиялық талдау үшін ауа сынамаларын алу;

- атмосфераның ластануын автоматты газ талдағыштармен тіркеу;

- метеорологиялық бақылаулар: желдің жылдамдығы мен бағыты, ауа температурасы мен ылғалдылығы (су буының серпімділігі және салыстырмалы ылғалдылық);

- түтін алауын бақылау; 

2) маршруттық – жылжымалы жабдықтың көмегімен жүргізілетін бақылаулар кезінде жергілікті жердің тіркелген нүктесінде ауа сынамаларын тұрақты іріктеуге арналған.

Маршруттық бекеттер де жүйелі бақылауға арналған. Осы бекеттерде ауа сынамаларын алу және метеорологиялық бақылау жылжымалы зертхананың көмегімен (автомашинамен) жүргізіледі;

3) жылжымалы – өнеркәсіптік шығарындылардың тікелей әсер ету аймақтарында бір жолғы бақылауға арналған. Олардың орналасқан жері әр уақытта алаудың астында, тапсырмаға және метеорологиялық жағдайларға байланысты таңдалады. Субфакельді бақылаулар тұрақты және арнайы болуы мүмкін, яғни кеңейтілген бағдарлама бойынша.

Әрбір пост, санатына қарамастан, шаңсыз жабынмен (асфальт, қатты жер, көгал) жан-жақты желдетілетін ашық алаңға орналастырылады.

Стационарлық және трассалық бекеттер атмосфералық ауаны өндірістік және тұрмыстық шығарындылармен, көлік құралдарының шығарындыларымен және дисперсиялық жағдайлармен ластайтын жерлерде орналастырылады.

Стационарлық бекеттердің саны халық санын ескере отырып белгіленеді:

- 1 бекет – 50 мыңға дейін;

- бекет – 100 мың;

- 2–3 бекет – 100-200 мың;

- 3–5 бекет– 200-500 мың;

- 5–10 бекет – 500 мыңнан астам.

- 10–20 бекет (стационарлық және маршруттық) – 1 миллионнан астам тұрғын.

Бкеттердегі бақылау төрт бағдарламаның бірі бойынша жүргізіледі: толық, толық емес, қысқартылған, тәуліктік.

Толық бағдарлама бір реттік және орташа тәуліктік концентрация туралы ақпарат алуға арналған.

Бақылаулар күн сайын автоматты құрылғылардың көмегімен тіркеу жолымен немесе жергілікті уақыт бойынша 1, 7, 13, 19 сағ. міндетті іріктеумен кемінде 4 рет тең уақыт аралықтары арқылы дискретті орындалады.

Жылжымалы кесте бойынша бақылау жүргізуге рұқсат етіледі: сейсенбі, бейсенбі, сенбі – 7, 10, 13 сағат, дүйсенбі, сәрсенбі, жұма – 16, 19, 22 сағат.

Толық емес бағдарлама күн сайын жергілікті уақыт бойынша 7, 13, 19 сағат бір реттік шоғырлану туралы ақпарат алу мақсатында жүргізіледі.

Қысқартылған бағдарлама. Бақылаулар күн сайын жергілікті уақыт бойынша 7 және 13 сағатта бір реттік шоғырлану туралы ақпарат алу мақсатында жүргізіледі. Бақылауларды ауа температурасы -45 °С-тан төмен болғанда, бір реттік ШРК-дан төмен концентрацияда жүргізуге рұқсат етіледі.

Тәуліктік бағдарлама орташа тәуліктік шоғырлану туралы ақпарат алуға арналған және 1, 7, 13, 19 сағат үздіксіз тәуліктік сынама алу жолымен жүргізіледі.

Атмосфераның ластану деңгейін анықтау үшін әлемдік фондық станциялар желісі құрылады. Фондық станциялар екі түрге бөлінеді: зерттеу типіндегі базалық станциялар және аймақтық станциялар. Станциялардың жұмыс бағдарламасына атмосфераның спектрлік мөлдірлігінің сипаттамаларын анықтау, атмосфералық жауын-шашын сынамаларын жинау (жаңбыр немесе қар түрінде), химиялық құрамдастардың құрамын анықтау кіреді.

Атмосфераға шығарындылары бар әрбір объект немесе кәсіпорын шығарындыларды азайтуға немесе өндірістің қоршаған ортаға зиянды әсері жоқ жаңа технологияларға көшуіне бағытталған мониторинг бағдарламаларын әзірлеуге міндетті.

Кәсіпорында ластаушы заттарды бақылауды санитарлық-өнеркәсіптік зертханалар жүзеге асырады. Кәсіпорыннан тыс жерде Гидрометобсерватория қызметі, сондай-ақ қалалық, облыстық санитариялық-эпидемиологиялық қызмет (бұдан әрі – СЭҚ) бақылау жүргізеді. Қалалардың ластануын сапалы бағалау және Атмосферада зиянды қоспалардың таралуының метеорологиялық ерекшеліктерін анықтау үшін кешенді зерттеулер ұйымдастырылады.

Зерттеу нәтижелері қаланың ірі өнеркәсіптік объектілерінің ауа ортасын ластау көзі ретіндегі рөлін егжей-тегжейлі бағалауға, сондай-ақ автокөліктен шығатын газдармен ластануға неғұрлым бейім аудандарды анықтауға мүмкіндік береді. Кешенді тексеру кезеңінде мынадай іс-шаралар жүргізіледі:

- қаланың жалпы сипаттамасын, оның физикалық-географиялық орналасуын, метеорологиялық режимнің ерекшеліктерін және ластанудың негізгі көздерін орналастыруды, негізгі шығарылатын қоспаларды, тұрғын және өнеркәсіптік аудандардың орналасуын, сондай-ақ перспективалық құрылыс аумағын зерттеу;

- гидрометеоқызметтің және СЭҚ мәліметтері бойынша жалпы қала атмосферасының ластануын бағалау;

- өндіріс технологиясының негізгі принциптерімен, сонымен қатар барлық ингредиенттер бойынша зиянды заттар шығарындыларының сандық сипаттамасымен, шығарындылар жағдайымен, аудан бойынша шығарындылар көздерін орналастырумен және тәулік ішінде шығарындылардың тұрақтылығымен танысу;

- тексеру жұмыстарын жүргізу үшін қажет болған жағдайда автокөлік пен авиацияны пайдалану.

Алынған материалдар кешенді зерттеу бағдарламасын құруға негіз болады. Қала атмосферасының ластануын кешенді зерттеу бағдарламасы мыналарды қамтиды:

- стационарлық және маршруттық бекеттер мен факалды бақылауларды, автокөліктен ауаның ластануын, метеорологиялық режимді бақылауды тарта отырып, ауаның химиялық құрамын анықтау;

- шығарындылардың параметрлерін жинау және анықтау, зерттелген аумақтың медициналық-биологиялық мәліметтерін жинау;

- жауын-шашынның химиялық құрамын анықтау.