I кезең

1. Қар сынамасын алу.
2. Талдау үшін қар үлгілерін дайындау.
3. Қатты қар шөгіндісінің сынамасын магниттік және электромагниттік бөлу.

II кезең

1. Шаң жүктемесін есептеу.
2. Қатты қар шөгіндісінің үлгісін микроскопиялық зерттеу.
3. Қатты қар шөгіндісінің сусымалы үлгісіндегі табиғи минералды бөлшектердің, биогендік компоненттің және техногендік түзілімдердің пайыздық үлесін анықтау.
4. Магниттік және электромагниттік фракциялардағы техногендік түзілістердің пайыздық үлесін анықтау.

Бірінші кезеңде белгілі бір объектінің аумағынан қар үлгісін өз бетінше таңдап, оны талдауға дайындау немесе мұғалім ұсынған материалды пайдалану қажет.

Қар жамылғысын зерттеу шаң жүктемесін анықтауға, сондай-ақ аэрозоль түсуінің материалдық құрамы бойынша ластану көзі мен кәсіпорындардың әсер ету аймағын анықтауға мүмкіндік береді.

Сынама алу және үлгіні дайындау. Қарды сынау шұңқырдың қабырғалары мен тереңдігін өлшей отырып, топырақ үстіндегі 5 см қабатты қоспағанда, қар жамылғысының бүкіл қалыңдығына шұңқыр әдісімен жүргізіледі. Қар жауа бастаған уақыт (күнмен) жазылады. Үлгінің салмағы 10-15 кг, бұл еріген кезде 8-10 литр су алуға мүмкіндік береді (7.1-сурет).

7.1-сурет – Қар жамылғысын өңдеу және зерттеу схемасы

Қар жамылғысын оның толық қалыңдығында сынау кезінде нәтижелер ерекше репрезентативті, өйткені олар вариацияларды (жел бағытының ауытқуы, шығарындылардың өзгермелілігі) жоққа шығарады және ластанудың орташа өлшенгенін береді, осы сәттен бастап ұзақ уақыт бойы табиғи түрде орташаланған. іріктеу сәтіне дейін қар жамылғысы.

Қар сынамасын алу қар жамылғысының бетінде тұндырылған атмосфералық шаңнан тұратын қар суы мен қатты шөгіндіні бөлек талдауды қамтиды. Күлсіз сүзгіде сүзу арқылы ерімейтін фаза оқшауланады; кептіріледі, қоспалардан тазарту үшін електен өткізіледі және өлшенеді. Сынама алу орындарын негізгі бақылау нүктелерімен біріктірген жөн.

Үлгіні дайындау қардың еруінен басталады, содан кейін келесі операцияларды қамтиды: сүзу, кептіру, елеуіш, өлшеу және тоздыру. Қар үлгісін дайындау еріту кезінде алынған қардың еріген суын және қар жамылғысының бетінде тұндырылған атмосфералық шаңнан тұратын қатты шөгінділерді бөлек талдауды қамтиды. Қардың еріген суын сүзеді, сүзу процесінде күлсіз сүзгіде және сүзілген қар еріген суда қатты тұнба алынады.

Үлгілерді бөлме температурасында немесе арнайы пештерде кептіреді. Кептірілген үлгілер тордың өлшемі 1 мм елеуіш арқылы қоспалардан тазартылады және өлшенеді. Сүзгінің сүзгіге дейінгі және кейінгі массасының айырмашылығы үлгідегі шаңның массасын сипаттайды.

Содан кейін қатты қар шөгінділерінің үлгілерін магниттік және электромагниттік бөлуді жүргізеді.

Қатты қар шөгінділерінің үлгілерін магниттік бөлу А. Я. Сочнев жүйесінің көп полюсті магнитінің көмегімен жүзеге асырылады. Магниттік фракцияны бөлгеннен кейін үлгіде әлсіз өрнектелген магниттік қасиеттері бар бөлшектер әлі де бар, оларды үлгіден электромагниттік бөлу арқылы бөлуге болады.

Электромагниттік бөлу тұрақты ток электромагнитінің көмегімен жүзеге асырылады.

Екінші кезеңде шаң жүктемесі есептеледі (мг/м² * тәулікте) және қатты қар шөгіндісінің сынамасының материалдық құрамы зерттеледі. Қар үлгісіндегі шаңның массасы Pn шаң жүктемесін мг/м² * тәулікте анықтау үшін негіз болды. немесе кг/км² * тәулік, яғни. аудан бірлігіне уақыт бірлігіндегі қатты жауын-шашын мөлшері. Есептеу (7.1) формула бойынша жүргізілді:

мұндағы: P0 – үлгідегі шаңның массасы (мг; кг);

                 S – шұңқырдың ауданы (м²; км²);

                 t – қар жауа бастағаннан сынама алынған күнге дейінгі күндер саны.

Тәжірибеде шаңның орташа тәуліктік жүктемесі үшін келесі градация қолданылады:

- 250-ден төмен – ластану дәрежесінің төмендігі, аурушаңдықтың қауіпті емес деңгейі;

- 251-450 – ластанудың орташа дәрежесі, аурушаңдықтың орташа қауіпті деңгейі, негізінен бронх демікпесі мен конъюнктивит ауруларының жоғарылауы;

- 451-850 – ластанудың жоғары дәрежесі, аурушаңдықтың қауіпті деңгейі, тыныс алу және сезім мүшелерінің ауруының жоғарылауы;

- 850-ден жоғары – ластанудың өте жоғары дәрежесі, аурушаңдықтың аса қауіпті деңгейі, аурушаңдықтың 2 еседен астам артуы.

Фон ретінде қалалық жерлерден шалғай аумақта – Средный Васюганда шаң жүктемесінің мәні (тәулігіне 7 мг/м²) қолданылады.

Шаң жүктемесін есептеу нәтижелері 7.1-кестеге сәйкес ұсынылуы керек.

Содан кейін шаң жүктемесін ескере отырып, балалар халқының аурушаңдығының болжамы жасалады.

7.1-кесте – Шаң жүктемесін есептеу деректері