Практикалық жұмыстың мақсаты: тұрғындардың аурушаңдығын болжау мақсатында аумақты экологиялық-геохимиялық бағалауды жүзеге асыруда практикалық дағдыларды алу.

Зерттеудің міндеттеріне теориялық материалды игеру кіреді; қар жамылғысында жинақталған шаң аэрозольдарының геохимиялық көрсеткіштерін есептеу және олардың негізінде популяцияның аурушаңдығына болжам жасау және алынған мәліметтерді түсіндіру.

I кезең

1. Атмосферадан қар жамылғысына түсетін химиялық элементтердің орташа тәуліктік жауын-шашынын есептеу.
2. Жалпы жүктеме көрсеткішін есептеу.

II кезең

1. Ластанудың жалпы көрсеткіші бойынша балалар санының аурушаңдығына болжам жасау

III кезең

1. Зерттелетін аумақта қоршаған ортаны қорғау шараларының схемасын құру.

Жеке химиялық элементтермен қоршаған ортаның ластануының ұқсас көрсеткіштерін (жүктемелерін) есептеңіз, яғни. уақыт бірлігінде аудан бірлігіне түсетін нақты ластаушы заттардың сәйкес массалық ағындары. Есептеулер кезінде ластаушы заттар ағынының жалпы массасы – шаң жүктемесі P_n, (кг/(км² *тәу.)) және қар шаңындағы жеке элементтердің С (мг/кг) концентрациясы ескерілді. Осының негізінде олар есептейді:

1. Химиялық элементтердің әрқайсысының атмосферадан қар жамылғысына түсуінен пайда болатын жалпы жүктеме. Fe, Ca, Na (г/(км² * тәулік)) үшін Ptotal есептеу кезінде де 10 - ға көбейту керек, өйткені олардың мазмұны 6.2 формуласы бойынша % - бен берілген.

                                     

 

мұндағы: Pобщ. – жалпы шаң жүктемесі, мг/(км² * сут.);

                 С – қар шаңындағы жеке элементтердің концентрациясы, мг/кг;

                 P_n – шаң жүктемесі, кг/(км² *тәу.

 

Нәтижелерді кесте түрінде көрсетіңіз.

 

2. 7.3 формуласы бойынша элементтің жалпы жүктемесінің ұлғаюына қатысты коэффициент:

 

                                 

 

мұндағы К_р – элементтің жалпы жүктемесінің ұлғаюына қатысты коэффициент;

               Pобщ. – жалпы шаң жүктемесі, мг/(км² * сут.);

                        Pф – 7.4 формула бойынша есептелетін зерттелетін элементтің фондық жүктемесі:

          

     

 

мұндағы Сф – зерттелетін элементтің фондық мазмұны;

                Рпф – шаңның фондық жүктемесі, 7 кг / (км² * тәулігіне), бұл аймақтық фон (Томск, Средный Васюганнан 480 км) А. Ю. Шатиловтың айтуынша.

3. Антропогендік аномалиялар көбінесе көп элементті құрамға ие болғандықтан, олар үшін 7.5, 7.6 формулалары бойынша элементтер тобының әсер ету әсерін сипаттайтын Z_С жалпы ластану индексі және Z_р жүктемесі есептеледі:

 

 

 

мұндағы n - КК > 1 және К_р. >1 қарастырылатын элементтердің саны.

    

  Ластанудың жалпы көрсеткішінің мәніне сәйкес келесі деңгейлерді қарастыратын аэрогендік ластану көздерін бағалаудың шамамен шкаласы бар.

        ЛЖК бойынша қар жамылғысы үшін:

      - 64-тен төмен – ластану дәрежесінің төмендігі;

      - 64–128 – орташа ластану дәрежесі;

      - 128–256 – жоғары ластану дәрежесі;

      - 256-дан жоғары – өте жоғары ластану дәрежесі.

       Қар жамылғысы ҚЖ үшін:

       1000-нан аз – ластану дәрежесі төмен

       1000-5000 – орташа ластану дәрежесі;

       5000-10000 – жоғары ластану дәрежесі;

       10 000-нан астам ластану деңгейі өте жоғары.

Екінші кезеңде қар жамылғысының химиялық элементтермен ластануының жалпы көрсеткіші бойынша балалар популяциясының болжамды аурушаңдығын алу қажет.

Жұмыста ұсынылған ұсынымдарға сәйкес ластанудың жалпы индексінің мәніне келесідей бөлу қабылданды:

- 64-тен төмен – аурушаңдықтың қауіпті емес деңгейі, балалар денсаулығының көрсеткішінің ең аз өзгеруі;

- 64-128 – аурушаңдықтың орташа қауіпті деңгейі, жалпы аурушаңдықтың артуы;

- 128-256 – аурушаңдықтың қауіпті деңгейі, жалпы аурушаңдық өсті, ауру және жиі ауыратын балалар саны өсті;

- 256-дан астам – аурушаңдықтың аса қауіпті деңгейі, сырқаттанушылық айтарлықтай өсті, науқас балалардың, созылмалы аурулары бар және қалыпты физикалық дамудан ауытқуы бар балалардың саны өсті.

КСРО Денсаулық сақтау министрлігінің әдістемелік ұсынымдарында  (№ 4266-87) ластанудың анықталған жиынтық көрсеткіші (бұдан әрі - ЛЖК) түрінде функционалдық көрсеткіштердің және аурушаңдықтың өзгеруі туралы үлгі берілген. қоршаған ортаның ластануына байланысты халықтың саны (7.2-сурет).

 

7.2-сурет – Ластанудың жалпы көрсеткішінене (ЛЖК) байланысты балалардың денсаулық жағдайындағы ауытқулардың жиілігі

 

Үшінші кезең нақты материалды талдаумен және әдеби көздерді қолданумен зерттелетін аумақта экологиялық іс-шаралар схемасын әзірлеуді қамтиды.

Жұмыс келесі бөлімдерді қамтиды:

Кіріспе.

1. Сынама алу аумағы учаскесінің сипаттамасы.
2. Зерттеу әдістері.
3. Шаң аэрозолдарының геохимиялық сипаттамасы
4. Ауру болжамының сипаттамасы және негізгі экологиялық шаралар.

№ п/п	№ үлгісі	Іріктеу пункті	Тәулік саны	Шұңқырдың ауданы, м2	ТОС салмағы, мг	Шаң жүктемесі, тәулігіне мг/ м2	Ластану дәрежесі/инфекция деңгейі	Фоннан асып кету (7 мг/ м2 в сут.)