Ең алғашқы компьютерлер құрылғаннан кейін машиналар арасында ақпарат алмасу қажеттілігі туды. Алғашында ақпаратты жазу екі аралық тасымалдаушы (магниттік лента немесе перфокарталар сияқты) және басқа машинаға осы тасымалдаушының физикалық ауысу жолымен іске асырылды.
60-шы жылдардың басында АҚШ-тың әртүрлі бөліктерінде компьютерлік технология облысында жұмыс атқаратын ғалымдар машина және оларды қолданушылар арасындағы тікелей байланысты құрастыру жолдарын іздестіре бастады. 60-шы жылдардың аяғында Америка Құрама Штаттардың үкіметі білім беруде компьютерлердің үлкен рөлі атқаратындығы туралы ұғымға келді, сонымен қатар әскери орталыққа қарайтын зерттеулерде және өңдеулерде рөлі маңызды. Осы себепті , АҚШ үкіметі қашықтан орталықтарында ғылыми зерттеулер табысты жүргізуге ықпал еді және ақпарат алмасу тәжірибесін әзірледі пилоттық желісін құруды қаржыландыру туралы шешім қабылдады. Бұл желі АҚШ-тың болашағы бар зерттеулердің агенствасы құрылған (US Advanced Research Project Agency), ARPANET деп аталған.
ARPANET жүргiзiлген зерттеулердiң басты мақсаттарының бiрi оны арасында жұмысқа жарамдылық байланыстың бұзылуында жеке бөлiп сақтайтын желiге жасау болған. Сонымен қатар, осы желі түйіндерді алып тастау немесе аз құны бар жаңа түйіндер қосу , және компьютерлер әр түрлерін оңай бір-бірімен қарым-қатынас мүмкіндігін қамтамасыз ету үшін мүмкіндік беруге тиіс.
Бүгінгі Интернет мұраға ARPANET дамуының басты нәтижелерінің бірі , желілік TCP / IP хаттамалар құру болды (Transmission Control Protocol/Internet Protocol, алмасуды басқару хаттамалары/Хаттама Internet) –желіге қосылған компьютерлердің өзара қатынасу "тілі". 70-і жылдары ТСР/IP хаттамалары ARPANET үшін стандартты болды. Сонымен қатар АҚШ-тың мемлекеттік білім беру мақсаттары үшін ARPANET пайдалануды насихаттау болды. Қолданушыларды санның көбеюi көп торлық қызметтердi пайда болудың мүмкiндiк туғызды, қол жететiн қазiргi Internet, қоса (E-mail ) электрондық пошта, (FTP ) файлдарды жiберу және (Remote login ) терминалдың режiмiнде алыстатылған компьютерлерге қол жеткiзу.
Internet құрылымы
80-шi жылдарың басында ARPANET қосылған зерттеушi желiлердің бәрi ТСР/IР хаттамаларын пайдаланды және табатын желi үшiн ARPANET Internet магистральды желі бола бастады (backbone), олар маңызды тораптар арасындағы физикалық қосылуларды қамтамасыз етеді. Бір желілік хаттамаларын TCP / IP көшу процесі іс жүзінде 1983 жылдың соңына қарай аяқталған болатын, және жаңа желі – Internet пайда болды.
Internet өз тiрлiгінде алғашқы қадамын жасағанда, онда барлығы 213 тiркеулi хост-компьютерлер есептелдi.
Хост-компьютерлер немесе қысқаша хостар (host), желіге қосылған компьютерлер деп аталады және желі қызметінің әр түрлі түрлерін қамтамасыз етеді.
1986 жылдың ақпанында хостар саны 2308 бірлікке дейін көтерілді. Бүгін Интернет жарылғыш өсу кезеңін бастан кешуде және әлемдегі қожайындардың саны миллиондаған бірнеше ондаған болып табылады.
Қарапайым мағынада Internet ешкімге де жатпайды. АҚШ аумағында орналасқан магистральды коммуникация жұмысы National Science Foundation қаражатынан қаржыландырылады (NSF, Ұлттық ғылыми қор), ал техникалық қолдаумен байланысқан маңызды сұрақтар Internet Engineering Task Force (IETF, Internet Инженерлік комитеті) комитетімен шешіледі. IETF – қоғамдық комитет,мұнда ғалымдар мен сарапшылар күші техникалық проблемалары мен желісін одан әрі дамыту байланысты мәселелерді шешуге бағытталған. Әр түрлі көздерден қаржыландырылатын және оның әкімшілігі арқылы басқарылатын Internet ұлттық және халықаралық сегменттер бар.
Алайда, олар барлық Internet бекіткен шешімдер мен нормаларды мойындайды Architecture Board (IAB, Internet сәулеті бойынша кеңестер). Ол сондай-ақ шақырылған сарапшылар тобының тұратын еріктілер ұйымы болып табылады. Талқыланатын мәселелерді шешуге көмектесу үшін өзі қабілетті деп санайды, кез келген дамыту және Internet стандарттарын бекіту процесіне қатыса алады.
IAB шешімі құжаттарды жариялау арқылы "қоғамдық желі" Request for Comment (RFC, Түсініктеме сұраймыз) деп аталатын ұғымға келеді. Осы құжаттардың кейбіреуі желілік стандарттарына бағытталған, бірақ көп жағдайда олар жаңа техникалық ойдарды сипаттайды және болашақ Internet бағытталған дискуссияларды ынталандыру. RFC құжаттары көптеген Internet хост-компьютерлерінде сақталынады.
Анонимдік FTP (File Transfer Protocol, Файлдарды беру хаттамалары) Internet бір түрін пайдаланып олардың мазмұнымен танысуға болады. Мысалы, RFC файлдарын FTP-серверде ftp.internic.net мекенжайымен тауып алуға болады.
Сіз RFC ақпараттық мазмұнын оқи отыра Internet туралы көптеген мәлімет біле аласыз, олар сондай-ақ FYI (For your Information, Сіздің мәліметіңіз үшін) деп аталады. Осы құжаттар Internet мәдени қарым-қатынастардың мәселелерін, оның ішіне глоссарийдің негізгі терминдерін қоса, көптеген Internet аспектілерін білуге көмектеседі. Осының ішінде көп кездесетін сұрақтарға жауаптарды да кездестіре аласыз.
80-ші жылдардың ортасында National Science Foundation елдің әртүрлі бөліктерінде орналасқан бірнеше супер компьютер орталықтарын ашты. Жоғары оқу орындары мен басқа да зерттеу орталықтары суперкомпьютерлердің ресурстарына қашықтан мүмкіндігі болуы үшін NSF суперкомпьютерлер орталықтарын байланыстыратын және оның аймақтық желілерге қосылуға қаржы беретін жаңа магистральдық NSFNET құрды.
80-ші жылдардың аяғына қарай MERIT ұйымы (Мичиган штатының білім беру мекемесінің консорциумы ) жаңғырту, техникалық қолдау және NSFNET желілік басқару жөніндегі жұмыстарды жүзеге асыру үшін NSF шарттын алды. 90-шы жылдардың басында MERIT-тен Internetті коммерциялық бойынша қолдану туралы ұсыныс түсті. Алғашында NSF білім беру және ғылыми-зерттеу мақсаттары үшін құрылған коммерциялық желілік жүктеме өсуге қарсы болды, бірақ кейінірек ымыраға келді: ұлттық және аймақтық инфрақұрылымды желісін дамыту жөніндегі коммерциялық трафик тікелей табысқа ие.
Ағымдағы бесжылдық келісім-шарттар аяқталуға жақын болып NSFNET желіні басқару үшін NSF және басқа да ұйымдардың арасындағы жаңа келісім шарттар процесі бүгін жалғасуда. Себебi коммерциялық ұйымдарды қосу Internet жүктеу есебiнен және беттердiң бөлiндiлерiнен айтарлықтай өстi, NSFNET басқарудың тәжiрибесi болашақта бүгiнгi ережелерден ерекшеленедi.
NSFNET желiнiң NSF жаңа кескiнi үшiн бiртұтас жоғары жылдамдықты торап қосылған жеке желiлердi теруi сияқты өзiн таныстырады. Осы тұжырымдамаға сәйкес , өңірлік желілік электр желісіне қосылу үшін төлейді , ал білім беру мекемелері және коммерциялық фирмалар , өз кезегінде, аймақтық желіге қосылу үшін төлейтін болады. Бұрынғы тәжiрибеге қарағанда, қашан NSF тікелей бар болуын және желiнiң дамуын қаржыландырылды , аймақтық "төлеушiлер" өздерi желiнiң дамуымен жобаларды қаржыландырылады. NSF түпкі мақсаты - алыс желілік NSFNET тікелей қаржыландыру.
Ақпараттық қызметтердің желілік жеткізушілері
1993 жылдың сәуірінде NSF желілік ақпараттық сервисін басқару ұйымдарымен бірқатар үш бес жылға келісімшарт жасасты. Осы келімшарттарды ұстаушылар InterNIC (Internet Network Information Center, Internet желілік ақпараттық орталық) жұмысын бірігіп отырып басқарады. Олар Internet жұмысына және байланыс ережелері туралы ақпаратты ұсынуға жауап береді.
Network Solution фирмасы IP -адрестерін (Internetке кез келген компьютермен теңдесетін әмбебап кодтар ) және регистрацию имен домендер аттарын тіркеуді тағайындау, оның ішінде жаңа желілерін тіркеуге тартылған ұйым ретінде таңдалды. AT & Tсондай-ақ интернет пайдаланушылардың қоғамдастығы үшін қолжетімді ақпараттық ресурстарды қолдайтын және басқаратын дерекқорларды құру бойынша қызметтерді ұсынады. Және, әйтеуiр, General Atomics компаниясы Network Reference Desk анықтама жүйені қолдайды, асырайтын Internet туралы жалпы ақпаратты құрайтын қостала бастады, және бiлiм беру сипатындағы қызметтерін ұсынады.
Халықтық ақпараттық инфрақұрылым
Халықтық ақпараттық инфрақұрылымды құрудың маңызын жете түсіну (National Information Infrastructure – NII), АҚШ үкіметі жоғары жылдамдықтағы желісін дамыту қаржыландыру , байланыс ең озық құралдарын пайдалана отырып салынған қорды құрды. Бұл желі үкімет және өнеркәсіп арасындағы ынтымақтастықты көрсетеді, онда ғылыми-зерттеу жобасы болып табылады және ол желілік технологияны одан әрі дамытуға бағытталған. Сенімді , кеңінен қолданылатын желіні дамытуға жәрдемдесе АҚШ үкіметі желілік технологиялар мен қызмет көрсетудің коммерциялық дамытуын қолдауға ұмтылады.
Білім мен ұлттық экономикан үшін АҚШ-тың ақпараттық инфрақұрылымын дамыту маңыздылығы 50 жылдары іске асқан автомагистральдар салу желісін дамыту салыстыруға болады. Қорыта айтқанда, қазіргі уақытта кәдімгі телефон пайдалану секілді «ақпараттық супермагистральды» қосу жалпыға бірдей құбылыс болуы тиіс. «Супермагистраль» сауда кәсіпорындарының , баспа басылымдарының электрондық онлайн - нұсқаларының , коммерциялық дерекқорларының қызметтері, қоғамдық сипаттағы ақпарат (үкіметпен шығарылған кітапханалық каталогтар және құжаттар секілді), сондай-ақ басқа да көптеген ақпараттық қызметтері туралы ақпаратқа қол жеткізуілуін қамтамасыз етеді.
Жалпыға бірдей желіге мүмкіндігі болатын "қашықтықтан қарым-қатынас" (телеконференцияларға қатысу, үйде жұмыс істеу барысында ақпаратқа қол жеткізуі үшін желіні қолдану) және "қашықтықтан оқыту" концепцияның дамуына ықпал етеді (видеоматериалдармен және мультимедиялық оқу әдістемелерімен толықтырылған екі бағыттағы видео-телеконференциялар арқылы оқыту). Коммерциялық фирмалар электрондық пошта көмегімен клиенттердің пікірлерін және тапсырыстарын ала бастады, сонымен қатар online-қызмет арқылы өздерінің жаңа өнімдерін туралы ақпаратты және маркетингтік материалдарды жая бастады. Барлық қаржылық келісімдер, қолма қол ақшаны қажеттілігін қоспағанда, online түрінде өткізілуі мүмкін. Соңында, "ақпараттық супермагистраль" барлық қоғамның өмір сүру түрін өзгертуі мүмкін.
Осы қызметтердің кейбіреулері коммерциялық online - қызмет арқылы қазірдің өзінде қол жетімді (CompuServe, Prodigy, America Online сияқтылар), бірақ, шын мәнінде , Интернет жалпы желіні пайдалана отырып, ақпаратқа қол жеткізу шексіз. Оқытуды және онлайн режімінде бизнес форумдар қатар бүкіл әлем бойынша миллиондаған адамдар қосатын қоғамдық сипатта болуы тиіс және олардың өзара мүдделілік білдірілетін басқа мәдениеттер және айырбас ақпаратты білу мүмкіндігін беруі мүмкін.
Internet жұмысымен байланысқан мекемелер
Мүшелері Internet байланысты оқыту мәселелермен айналысатын, немесе желіні дамыту үшін маңызды болып табылады мәселелерді зерттейтін ұйымдар өте көп. Осындай ұйымдардың кейбіріне тоқталып кетейік.
Corporation for National Research Initiatives
Corporation for National Research Initiatives (CNRI, Ұлттық зерттеушілік инициатив корпорациясы) – бұл ұлттық деректер желісін дамыту, мемлекет, оқу орындары мен өнеркәсіп арасындағы ынтымақтастықты дамыту мақсатында құрылған коммерциялық емес ұйым.
Internet Society
Internet Society (ISOC, Internet қоғамдастығы) – оқу материалдарын Интернет және тарату , пайдалану және Интернетке байланысты әр түрлі мәселелерді талқылауға арналған қызмет форумдарды ұйымдастыру ретінде ілгерілетуге бағытталған коммерциялық емес ұйым. Internet Society Internet Engineering Task Force и Internet Architecture Board үшін "секретариата" функциясын атқарады. ISOC актуальды тақырыптар бойынша симпозиумдар және мамандандырылған семинар жұмыстарымен әр жыл сайын конференциялар ұйымдастырады. ISOC функцияларына қосымша тағы оның қызметі деректер қауіпсіздігі және пайдаланушыны оқыту мәселелеріне байланысты ұйымдар қолдайды.
Computer Professionals for Social Responsibility
Computer Professionals for Social Responsibility мекеменің қызметі (CPSR, Компьютерлік кәсіпқой – қоғам алдында жауапкершілікті) компьютерлік техникаға этикалық сұрақтарды қолданумен байланысты. Әскери мақсаттар үшін бағдарламалық қамтамасыз етуді тұрақты және сенімді пайдалану мәселелерін шешу үшін 1983 жылы негізі қаланған , CPSR кейіннен қоғамды толықтай компьютерлендіру әлеуметтік аспектілеріне байланысты көптеген тақырыптар бойынша өз мүдделерін ауқымын кеңейтті. Міне осылардың кейбіреуі:
° Медициналық жазбалар немесе салық мәселелері ретінде құпия жеке ақпаратқа негізі бар.
° Бағдарламалық қамтамасыз ету сенімділігі осындай ядролық реакторларды пайдалану ретінде өмірге қауіпті өндірістік процестерді бақылау.
° Атап айтқанда, компьютерлік технологияларды өндіру және қолдану, компьютерлер мен табиғатты қорғау, адамдарды ауыстырумен байланысты сұрақтарды жұмыс орнында ЭЕМ қолдану.
Electronic Frontier Foundation
Electronic Frontier Foundation (EFF) – қызметтің қоғамда компьютерлерді қоғам өміріне енгізу әлеуметтік проблемаларына байланысты тағы бір ұйым. EFF электрондық байланыс құралдарының жаңа дәуірінің қоғамдық маңыздылығын түсінуіне қол жеткізуге көмектесуге талпынады. Ғалымдар бірінші ғаламдық желісінің мәселелерін зерттей бастаған кезде, мұндай желі болуы тиіс , қандай желі болуы тиіс және оның ықтимал өлшемдері қандай болуы туралы бірнеше сипаттамалар болды. ARPANET желісін әзірлеушілер ғалымдарға оңай ақпаратты ортақ немесе қашықтан машинаның ресурстарды пайдалану мүмкіндігін бере отырып, ғылыми-зерттеу саласындағы ынтымақтастық және ғылыми іс-шаралар ретінде қызмет етуі тиіс екенін сезінді. Желінің негізін қалаушылардың кейбіреуі кейінірек электрондық пошта ARPANET желінің ішінде ең танымал қызметтерінің бірі болған кезде таңданды.
Осы уақытқа дейін компьютерлік желілер ғалымдардан таралған қызметіне қол жеткізілген жоқ, (журналдар, техникалық есептер, хаттар және т.б.), әріптестерімен конференцияларға қатысу, олардың пікірлері мен олармен ақпарат алмасу, жеке кездесулер жазбаша ақпарат алуға қатты тәуелді. Сондықтан, ғалымдар айтарлықтай өте оқшауланған әлемде өмір сүрген, олар басқа ғылыми орталықтарда немесе зертханаларда жұмыс істейтін әріптестерімен сирек қатынаста болады. Сирек жағдайда, зерттеушілер елдің түрлі бөліктерінде бір мәселе бойынша жұмыс істейтін, олардың күшінің қайталануы немесе жылдам ақпаратты бөле алмады, нәтижелерді салыстыру және зерттеулерде ынтымақтасу үшін көмектесетін екенін біле бермейді. ARPANET желісін құрудың негізгі міндеттерінің бірі ғалымдарға жиі ақпаратпен көп алмасу барысында және жұмыс үстелінен шықпау секілді шарттарды қамтамасыз ету болды. Қаражат аудару файлдар баяндамалар мен жинаған деректерге арқасында оңай бірнеше сағат немесе тіпті минут ішінде бір зерттеуші бастап берілуі мүмкін. Ғылыми орталықтарының бірінде құрылған бағдарламалық қамтамасыздандырылу дереу сол бағытта жұмыс істейтін барлық басқа қолдануға бастауға болады. Суперкомпьютерлердің ресурстары осындай машиналарды сатып алуға мүмкіндігі ешқашан болмайтын шағын зертханалар үшін қол жетімді болды.
Мұның бәрі интернетте шындыққа айналды, бірақ Интернет осы қызметтерді қамтамасыз ететін құралға қарағанда әлдеқайда көп құбылыс болды.