Техникалық пайдалану ережесі (ТПЕ) кәсіпорындардың барлық жобаланатын, пайдалануға берілетін, реконструкцияланатын және жаңғыртылатын электр қондырғылары үшін негізгі регламенттік ереже болып табылады [3].

ТПЕ-ге сәйкес электр қондырғылары, егер олардың электр энергиясы көзі болса, кернеуде болса (барлық электр қондырғысы немесе оның бөлігі), сондай-ақ оған кез келген уақытта кернеу қосылуы мүмкін болса, жұмыс істеп тұрған болып саналады.

Электр қондырғыларын пайдалану кезінде біліктілігі бойынша тиісті электр техникалық персоналмен жинақталған энергия қызметі құрылады. Электр қондырғыларын пайдалану жөніндегі қызметті жүзеге асыратын мамандандырылған ұйыммен шарт бойынша электр қондырғыларын пайдалануға рұқсат етіледі.

Өнеркәсіптік кәсіпорынның электротехникалық персоналының қызмет аясына, негізінен, кәсіпорынның қызмет көрсеткені үшін жауапкершілік шекарасымен белгіленген орыннан қоса алғанда, электр энергиясын тұтынушыларға дейін кернеуі 10 кВ-тан аспайтын барлық электр қондырғыларын пайдалану кіреді. Жалпы ЭҚОЕ мен ТПЕ ескерілмеген арнайы электр қондырғыларын өндіру мен пайдаланудың ерекше жағдайлары болған кезде осы электр қондырғыларын пайдалану және қауіпсіз қызмет көрсету жөніндегі жергілікті нұсқаулықтар әзірленуі тиіс.

Электр қондырғыларына жедел, сондай–ақ жедел жөндеу персоналы қызмет көрсетеді.

Жедел электр техникалық персоналға ауысыммен кәсіпорынның өндірістік электр жабдықтарына қызмет көрсететін және жедел қайта қосуға жіберілген барлық қызметкерлер кіреді. Жедел қызмет көрсетуді бір немесе бірнеше қызметкер жүзеге асырады. Ауысымдағы немесе электр қондырғысындағы жедел персоналдың санын кәсіпорын Әкімшілігімен келісім бойынша электр шаруашылығына жауапты қызметкер белгілейді.

Пайдалануға қатысты негізгі анықтамалар мен терминдер төменде келтірілген.

Анықтамалар мен терминдер

Үздіксіздік - тұтынушыларды электр және жылу энергиясымен толық көлемде және тиісті сапада қамтамасыз ету. Ол үшін энергия жүйесінде энергия тапшылығын болдырмау үшін қуат резервтері қамтамасыз етілуі тиіс және тұтынушылардың қоректенуін жоғалтпай желілер мен электр станцияларында авариялық жағдайларды жоюдың техникалық мүмкіндігі қамтамасыз етілуі тиіс.

Жарылыстан қорғалған электр техникалық бұйым – электротехникалық құрылғы, электр жабдығы) – арнайы мақсаттағы электр техникалық бұйым (электротехникалық құрылғы, электр жабдығы), ол осы бұйымды пайдалану салдарынан оның айналасындағы жарылыс қаупі бар ортаның тұтану мүмкіндігі жойылатындай немесе қиындатылатындай етіп жасалған

Екінші реттік тізбектер – диспетчерлік, автоматика, қорғау, бақылау, өлшеу, электр энергиясын есепке алу, сигнализация және т.б. қоса алғанда, басқару функцияларын орындауға арналған кернеуі 1 кВ дейінгі тізбектер.

Диагностика – ақауларды анықтаудың арнайы құралдары негізінде электр жабдықтарының техникалық жағдайын анықтау, қалдық ресурсты және зақымданудың ауырлығын дамытудың мүмкін жолдарын болжау.

Қосалқы бөлік (қосалқы бөлшектер) – тұтастай оның жұмыс істеу қабілетін қамтамасыз ету мақсатында өз ресурсы бүлінген немесе таусылған пайдалануға берілген ұқсас бөлікті ауыстыруға арналған электр жабдығының элементі.

Сынақ – конструкцияның кемшіліктерін, дайындау технологиясын, материалдардың немесе конструкция элементтерінің жасырын ақауларын анықтау мақсатында оны пайдалану барысында және оны жөндеуден кейін электр жабдығында әртүрлі әсер ететін факторлар мен жұмыс істеу режимдерінде жүзеге асырылатын жұмыс сапасын бақылау бойынша жүзеге асырылатын бірқатар техникалық немесе технологиялық іс-шаралар, электр жабдығы жұмысының сапасы мен сенімділігін арттыру резервтері.

Мақсатты нұсқаулық – наряд берген, бұйрық берген бригада мүшесіне немесе орындаушыға дейін наряд немесе өкіммен анықталған қызметкерлер санатын қамтитын электр қондырғысындағы нақты жұмысты қауіпсіз орындау жөніндегі нұсқаулар.

Күрделі жөндеу (КЖ) – бұл жабдықтың немесе желінің кез келген бөліктерін ауыстыру немесе қалпына келтіру, жөнделген бөлшектер мен жабдықтарды тұтастай алғанда тексеру және реттеу, электр схемаларын қайта монтаждау, желінің тозған конструкциялары мен учаскелерін ауыстыру немесе қалпына келтіру немесе оларды жөнделетін объектілердің пайдалану мүмкіндіктерін жақсартатын неғұрлым берік және үнемді етіп ауыстыру жолымен ақаусыздықты қалпына келтіру және толық немесе толық қалпына келтіру (кемінде 80%) мақсатында жүзеге асырылатын жоспарлы жөндеу.

Жинақтық тарату құрылғысы – электр энергиясын жеке желілер бойынша таратуға арналған, толық немесе ішінара жабық шкафтардан немесе оларға орнатылған коммутациялық аппараттары, жабдығы, қорғау және автоматика құрылғылары бар блоктардан тұратын, жиналған немесе құрастыру үшін толық дайындалған түрде жеткізілетін құрылғы, ішкі орнатуға арналған жинақтық тарату құрылғысы, сыртқы орнатуға арналған жинақтық тарату құрылғысы.

Консервациялау – электр жабдығының металл бөліктерін сақтау немесе тасымалдау мақсатында коррозияға қарсы қорғауды қамтамасыз ету.

Электр беру желісі – электр станциясынан немесе қосалқы станциядан тыс шығатын және электр энергиясын беруге арналған электр желісі;

Жөндеуаралық кезең – жүйелі түрде орындалатын екі жоспарлы жөндеу арасындағы жабдық жұмысының жедел уақыт кезеңі (жаңадан орнатылған жабдық үшін – оны пайдалануға беру басталғаннан бастап алғашқы жоспарлы жөндеуге дейінгі жұмыс кезеңі).

Сенімділік  –  энергия жүйесінің барлық қалыпты жұмыс режимінде тұтынушыларды электр және жылу энергиясымен үздіксіз қамтамасыз етуден тұратын энергия жүйесінің негізгі сапасы.

Жұмыс уақыты – электр жабдықтарының жалпы ұзақтығы немесе оны қосу саны және т. б.

Нейтраль – электр жабдығы орамдарының (элементтерінің) жұлдызға қосылған жалпы нүктесі.

Жұмысқа жарамсыз жай – күй (жұмысқа қабілетсіздік)-бір немесе бірнеше параметрлердің қалыпты мәндерге сәйкес келмеуінен электр жабдығы талап етілетін пайдалану функцияларын орындай алмайтын, яғни электр жабдығы техникалық немесе конструкторлық құжаттамаға сәйкес келмейтін электр жабдығының жай-күйі.

Жоспардан тыс диагностикалық бақылау-негізгі параметрлердің бірі шекті мәндерден шыққаннан кейін немесе ақаудың даму динамикасын анықтау мақсатында электр жабдықтарының техникалық жағдайын анықтау.

Жедел диагностикалық бақылау – оның техникалық жағдайын жедел анықтау мақсатында электр жабдықтарының тұрақты жұмыс істейтін мониторингі.

Айырбастау қоры – электр жабдығын жедел жөндеуге және жұмысқа қабілеттілігін қалпына келтіруге арналған, арнайы бөлінген орындарда тұрақты сақтаудағы қосалқы бөлшектер (жаңа және күрделі жөндеуден кейін).

Жедел персонал – Электр қондырғыларын жедел басқаруды және оларға қызмет көрсетуді (қарап шығу, жедел ауыстырып қосу, жұмыс орнын дайындау, рұқсат беру, жұмыс істеушілерді қадағалау, ағымдағы пайдалану тәртібімен жұмыстарды орындау) жүзеге асыратын персонал.

Жоспарлы жөндеу (жоспарлы, алдын алу, профилактикалық) – электр жабдығының ресурсын ақаулықтар немесе авариялар пайда болғанға дейін алдын ала қалпына келтіру мақсатында жүргізілетін бекітілген кесте бойынша жөндеу.

Жүйелік әрекеттегі аварияға қарсы автоматика – оның жұмысының авариялық режимдерімен энергия жүйесіне әсер етуді тоқтатуға және азайтуға арналған автоматты құрылғылар кешені. Аварияға қарсы автоматиканың негізгі міндеттерінің бірі қуатты энергия пайдаланушылардың көп санын электрмен жабдықтауды тоқтатуға әкелетін жалпы жүйелік апаттардың алдын алу болып табылады. Релелік қорғаныс энергия жүйесінің автоматты аварияға қарсы басқарудың басқа бөліктерімен тұрақты өзара әрекеттесетін аварияға қарсы автоматиканың бөлігі болып табылады.

Жұмысқа қабілетті жай – күй (жұмысқа қабілеттілік) - пайдалану параметрлеріне, техникалық және конструкторлық құжаттаманың нормалары мен талаптарына сәйкестігімен сипатталатын электр жабдығының жай-күйі.

Регламенттік тоқтау – нормативтік-техникалық құжаттама талаптарының негізінде техникалық қызмет көрсетуді, регламенттік жұмыстарды, сынақтарды немесе диагностикалық зерттеулерді жүргізу бойынша жоспарланған жұмыстар.

Релелік қорғау (РҚ) – жүйенің дұрыс жұмыс істейтін бөлігіне қосылған тұтынушыларды сенімді және үздіксіз электрмен жабдықтауды қамтамасыз ету мақсатында оның зақымдалған элементтерін энергия жүйесінен жылдам бөлуді орындайтын энергия жүйелері автоматикасының бөлігі.

Жөндеу – Электр жабдығының немесе оның элементтерінің пайдалану параметрлерінің нормативтік-техникалық құжаттамаға сәйкестігі мақсатында оның ресурсын қалпына келтіру жөніндегі жұмыстар.

Техникалық жай – күйі бойынша жөндеу-диагностикалық бақылау қорытындысы негізінде электр жабдығының немесе оның бөліктерінің ресурсын қалпына келтіру жөніндегі жұмыстар.

Жедел ток желісі – аталған операцияларды орындау үшін электр қондырғысының басқару, автоматика, қорғау және сигнал беру тізбектерінде пайдаланылатын электр энергиясын беруге және таратуға арналған ауыспалы немесе тұрақты токтың электр желісі.

Күштік электр тізбегі – функционалдық мақсаты электр энергиясын өндіру немесе беру, оны бөлу, энергияның басқа түріне немесе параметрлердің басқа мәндерімен электр энергиясына айналдыру болып табылатын элементтері бар электр тізбегі

Құрама шиналар жүйесі – электр тарату құрылғысының қосылыстарын байланыстыратын элементтер жиынтығы.

Ағымдағы жөндеу (АЖ) – бұл кезекті жөндеуге дейін электр жабдығы мен желілердің қалыпты жұмысын кепілді қамтамасыз ету мақсатында пайдалану процесінде пайдалану персоналы немесе жөндеу бригадасы электр жабдығын орнату орнында жүзеге асыратын және тексеруді, тазартуды, тығыздауды, жекелеген ақаулықтарды жоюды, Тозған бөлшектерді, тораптарды ауыстыруды немесе қалпына келтіруді және механизмдерді реттеуді, профилактикалық іс-шаралар жүргізуді көздейтін жоспарлы жөндеу.

Телемеханика – ақпарат таратқыштан берілген қашықтықта орналасқан ақпарат көзінен ақпарат қабылдағышқа телемеханикалық ақпаратты беруді қамтамасыз ететін автоматты құрылғылар жиынтығы.

Техникалық қызмет көрсету (ТҚК) – бұйымның мақсаты бойынша пайдалану, сақтау және тасымалдау кезінде оның жұмысқа қабілеттілігін немесе жарамдылығын қолдау жөніндегі операциялар кешені немесе операция (ұсақ жөндеуді қоса алғанда).

Трансформаторлық қосалқы станция – трансформаторлардың көмегімен бір кернеудің электр энергиясын басқа кернеудің электр энергиясына түрлендіруге арналған электр қосалқы станциясы.

ТҚК (диагностикалық бақылау, жөндеу) кезеңділігі – техникалық қызмет көрсету немесе жөндеу арасындағы уақыт.

Пайдалану – өнімнің өмірлік циклінің кезеңі, онда оның мақсатын орындау мүмкіндігі жүзеге асырылады, сақталады немесе қалпына келтіріледі.

Үнемділік – электр және жылу энергиясын барлық өндірістік мүмкіндіктерді барынша пайдалану кезінде және оларды өндіру мен бөлу кезінде мүмкін болатын ең аз технологиялық шығындар мен шығындарға қол жеткізу кезінде ең тиімді сату.

Электр қондырғысы – 0,4 - 220 киловольт (бұдан әрі-кВ) кернеумен жұмыс істейтін және электр энергиясын өндіруге, беруге, таратуға және оны энергияның басқа түріне айналдыруға арналған машиналардың, аппараттардың, желілердің және қосалқы жабдықтардың (олар орнатылған құрылыстар мен үй-жайлармен бірге) жиынтығы.

Тұтынушылардың электр желісі – белгілі бір аумақта жұмыс істейтін қосалқы станциялардан, таратушы құрылғылардан, ток өткізгіштерден, әуе және кабельдік электр беру желілерінен тұратын электр энергиясын беруге және таратуға арналған электр қондырғыларының жиынтығы.