Жағдай бойынша электр жабдықтарының ТҚКЖ негізгі түсініктері. "Жай-күйі бойынша" қызмет көрсету стратегиясы кезінде электр жабдығының ТҚКЖ электр техникалық жабдықтың ағымдағы нақты жай-күйін ескере отырып жүргізіледі. Нақты техникалық жай-күйі бойынша ТҚКЖ негізгі мақсаты диагностикалық сипаттамалардың жиынтығы бойынша электр жабдығының жай-күйін тану әдісін қолдану, бар немесе дамып келе жатқан ақауларды анықтау және жөндеу жұмыстарын жүргізудің оңтайлы мерзімдерін айқындау арқылы жабдықтың істен шығуын жою болып табылады. Техникалық жай-күйді анықтау техникалық диагностика әдістері мен құралдарын пайдалана отырып жүргізіледі. Ол үшін электр жабдығының техникалық, технологиялық және өзге де диагностикалық параметрлері кезең-кезеңімен немесе үздіксіз бақыланады, ал ТҚКЖ-ға шығару көрсетілген параметрлер шекті рұқсат етілген шамаларға жеткен кезде жүзеге асырылады.

Диагностика әдістері мен құралдарын қолдану кезекті жөндеуге дейін электр жабдығының ресурсын барынша толық пайдалануға және сонымен бір мезгілде оның авариялық (жоспардан тыс) істен шығуын болдырмауға мүмкіндік береді.

ТҚКЖ іске асыру жай-күйі бойынша диагностикалау және болжау рәсімінің шығындарына байланысты, сондықтан мұндай ТҚ түрі, әдетте, экономикалық неғұрлым тиімді болғанда немесе шығындар айқындаушы болып табылмаған кезде қолданылады.

Жағдай бойынша ТҚКЖ қолданудың қажетті шарттары:

  - экономикалық мақсаттылық;

  - аспаптық базаның болуы;

  - техникалық жағдайды анықтау әдістемесі және оның болжамы;

  - оқытылған қызметкерлер;

  - жабдықтың бақылау жарамдылығы.

Техникалық диагностиканың негізгі міндеттеріне мыналар жатады:

  - ТҚ бақылау;

  - электр жабдықтарының зақымдану орнын және істен шығу себептерін іздеу;

  - техникалық жағдайды болжау.

Техникалық диагностиканы жүргізу диагноз қойылған объектінің негізгі түйіндерін сипаттайтын диагностикалық параметрлерді алдын-ала таңдауды қажет етеді. Диагностикалық параметрлерді бақылау үшін өлшеу құралдары, яғни техникалық диагностика құралдары қолданылады.

ТҚК бақылауды жүзеге асыру үшін жабдықтың нақты түрі үшін диагностикалық параметрлердің шекті (немесе шекті жол берілетін) мәндері белгіленеді. Жабдықтың әрбір түрі үшін шекті деңгейлер рұқсат етілген дірілдің, температураның және т.б. шамаларын нормалау жөніндегі қолданыстағы стандарттарды, сондай-ақ электр жабдығын дайындаушылар белгілеген параметрлердің шекті мәндерін ескере отырып, диагностикалық параметрлерді жинау және өңдеу негізінде есептеледі. Параметрдің шекті деңгейден шығуы істен шығуды және кейінгі жөндеу қажеттілігін білдіреді.

Жабдықтың жарамсыз жай-күйінің себептерін анықтау өлшенген (тіркелген) диагностикалық параметрлердің жиынтығын талдау арқылы жүзеге асырылады, олардың әрқайсысы нақты тораптың немесе бөлшектің жай-күйі туралы ақпаратты алып жүреді.

Жабдықтың техникалық жай-күйін болжау уақыт өте келе диагностикалық параметрлер мәндерінің өзгеруі негізінде жүргізіледі.

Диагностикалық тексерулердің келесі түрлері бар:

- арнайы диагностикалық құралдардың көмегімен электр жабдықтарын тексеру кезінде жедел персонал жүргізетін ағымдағы диагностика;

- тереңдетілген тексерумен жүргізілетін жоспарлы диагностикалау;

- электр қондырғыларын жөндеуден қабылдау және жөндеуге шығару кезінде диагностикалау;

- электр жабдықтарының диагностикасын маусымдық жүргізу.

Пайдаланылатын электр жабдықтарының жұмыс қабілеттілігі мен техникалық жағдайы жоспарланған жөндеу жұмыстарына байланысты, олар электр жабдықтарының АЖ және КЖ болып бөлінеді.

АЖ электр жабдығының оның жекелеген құрамдас бөліктері ауыстырылатын және (немесе) қалпына келтірілетін жұмыс жағдайын қалпына келтіру үшін жүргізіледі.

Ағымдағы жөндеу көлемі мен сипатына, сондай-ақ электр жабдықтарының құрылымдық қасиеттеріне байланысты бірінші АЖ1, екінші АЖ2 және т.б. бөлінеді:

- ТҚ-да көрсетілген жұмыстар;

- жекелеген бөлшектер мен тораптарды ауыстыру (немесе қалпына келтіру) ;

- футеровкаларды және коррозияға қарсы жабындарды жөндеу;

- электр қондырғылары мен жабдықтарды тексеру;

- арматураны тексеру және т. б.

АЖ оған басқа бөлшектерді орнатуға және жинақтауға арналған электр жабдығының негізгі бөліктерін қоса алғанда, оның кез- келген бөлшектерін немесе тораптарын ауыстыра немесе қалпына келтіре отырып, электр жабдығының жұмысқа қабілеттілік ресурсының жарамдылығын және толық немесе толық қалпына келтіруді қамтамасыз етуі тиіс. Электр жабдықтарының жаңасынан кейінгі жөндеу ресурсы кемінде 80% болуы керек.

КЖ көлемі мен сипаты:

 - КЖ жүргізілетін жұмыстар көлемінен;

- бөлшектер мен тораптарды ауыстыру немесе қалпына келтіру;

- оқшаулағыш материалды толық немесе ішінара ауыстыру;

- электр жабдықтарын салыстыру және орталықтандыру;

- жөндеуден кейінгі сынақтар мен тексерулер.

Энергия объектілерінде КЖ орындау кезінде әрбір жөнделетін электр жабдықтарына техникалық шарттар болуы қажет.

Электр жабдықтарының КЖ және АЖ кезінде ақаулар ведомосы және шығындар сметасы жасалады. Техникалық шарттар мен жөндеу жұмыстарының құжаттамасы негізінде ақаулар ведомосы жасалады, ол электр цехының бастығымен және шеберімен келісіледі.

Жоспарлы КЖ электр жабдығын, инженерлік құрылыстарды, электр беру желілері мен коммуникацияларды тоқтату жөндеу болып бөлінуі мүмкін, бұл кезде кәсіпорын мен энергия объектілердің өнім шығаруы толық тоқтатылады және тоқтатылады.  Тоқтап тұрған жөндеу кезінде электр жабдықтарын, инженерлік құрылыстарды, электр беру желілері мен коммуникациялар желілерін жөндеу, сондай-ақ жаңадан орнатылған электр жабдықтарының қолданыстағы коммуникацияларына қосу немесе тоқтап тұрған жөндеу арасындағы кезеңде жаңа электр жабдығын одан әрі қосу үшін қолданыстағы коммуникацияларды дайындау орындалады. Ережелер мен нұсқаулықтардың талаптарына сәйкес тоқтауды жөндеу кезінде электр жабдықтарын техникалық куәландыру және сынау бойынша жұмыстарды орындау қажет.

Жоспардан тыс жөндеу кезінде электр жабдығының күтпеген инциденттері мен авариялары жойылады, сондықтан электр жабдығын жөндеуге қою алдын ала тағайындаусыз қойылады. Жөндеудің бұл түрінде ақаулардың себебі болып табылатын элементтерді ауыстыру (немесе қалпына келтіру) немесе олардағы прогрессивті ақаулар анықталады. Жоспардан тыс жөндеулер электр жабдықтарының жұмыс жағдайын қалпына келтіру және энергиямен жабдықтауды қалпына келтіру мәселесін шешеді. Жоспардан тыс жөндеу шеберхананың немесе цех энергетигінің ұсынысы негізінде құрылымдық бөлімше басшысының бұйрығымен жүзеге асырылады.

Электр жабдықтарын жөндеу, жөндеу стратегиясының көмегімен жүзеге асырылады:

    - реттелетін (I);

    - аралас (II);

    - техникалық жағдайы бойынша (III);

    - қажеттілік бойынша (IV).

Регламенттелген жөндеу стратегиясы – пайдалану құжаттамасында айқындалған кезеңділікпен және көлемде жүзеге асырылатын және жөндеу жұмыстары басталған кездегі электр жабдығының техникалық жай-күйіне байланысты болмайтын жоспарлы жөндеу.  Бұл І стратегия электр жабдықтарын жөндеу үшін қолданылады, оны пайдалану кезінде қызмет көрсететін персонал үшін, оның ішінде электр жабдықтары үшін қауіп артады.

Аралас жөндеу стратегиясы нормативтік-техникалық құжаттамада белгіленген мерзімді орындалудан тұрады, ал электр жабдықтарын қалпына келтіру жұмыстарының көлемі оның техникалық жағдайын ескере отырып, құжаттама талаптары негізінде жасалады. II стратегияны қолдана отырып, негізгі және негізгі емес электр жабдықтары жөнделеді.

Техникалық жағдай бойынша жөндеу стратегиясы-жөндеу, онда электр жабдығының техникалық жай-күйін бақылау номативтік-техникалық құжаттамада белгіленген кезеңділікпен және көлеммен орындалады, ал жөндеудің басталу сәті мен көлемі электр жабдығының техникалық жай-күйімен регламенттеледі. III стратегия бойынша барлық негізгі емес, яғни қосалқы электр жабдықтары жөнделеді. Қосалқы жабдықтардың тізімін кәсіпорын басшылығының келісімімен кәсіпорынның бас инженері бекітеді және оны энергия цехтарының бастықтары жөндеу қызметінің өкілдерімен бірлесіп жасайды.

Қажеттілік бойынша жөндеу стратегиясы – электр жабдығының істен шығуы немесе зақымдануы пайда болған кезде жүргізілетін электр жабдығын жөндеу.

Бірінші амортизациялық топтың электр жабдықтарын жөндеу үшін IV стратегия қолданылады. Кейде ол істен шыққаннан кейін жоспардан тыс жөндеу түрінде жасалуы мүмкін. Электр жабдықтарын жөндеу кәсіпорындағы қолданыстағы "ЖӨЖ жабдығы туралы ережеге" сәйкес орындалады.

Күрделі жөндеумен қатар электр жабдықтарын жаңғырту жүргізілуі мүмкін. Электр жабдықтарын модернизациялау келесі міндеттерді шешуі керек:

- электр жабдықтарының қуатын арттыру;

- энергетикалық үдерістер мен энергетикалық нысандарды автоматтандыру;

- пайдалану шығындарын азайту, сондай-ақ оны жеңілдету;

- жөндеу шығындарын азайту және пайдалану сенімділігін арттыру;

- жұмыс қауіпсіздігін арттыру және еңбек жағдайларын жақсарту.

Кәсіпорынның техникалық кеңесі нысандарды таңдап, электр жабдықтарын модернизациялаудың техникалық бағыты мен көлемін анықтайды.

Энергетикалық нысанды жаңғырту жобасына сәйкес электр жабдығын жаңғырту (кәсіпорын басшысымен келісу кезінде) орындалады. Бас энергетиктің басшылығымен энергетикалық жабдықтарды жаңғырту жүргізілуде. КЖ құнына жаңартуға жұмсалған қаражат кірмейді және амортизациямен өтеледі, бұл электр жабдықтарының құнын арттырады.

Жабдықтың көтергіш металл конструкцияларын өзгертетін операциялар немесе көтергіш конструкция элементтерін қалпына келтіру жөніндегі операциялар жоспарланған қайта жаңарту және жаңғырту жөніндегі барлық жөндеу жұмыстарын осы жабдықты өндірушілермен келісілген технологиялар бойынша атомдық және энергетикалық қадағалау мен бақылау комитеті өкілінің қадағалауымен ғана жүргізу қажет.

Кәсіпорында жөндеудің заманауи әдістерін енгізу арқылы жөндеу жұмыстарының тиімділігін арттыру туралы үнемі алаңдауы керек.

Бүгінгі таңда орталықтандырылған нысанды оның тиімділігін арттыратын жөндеудің прогрессивті түрі деп санауға болады. Орталықтандырылған нысанда күрделі және ағымдағы жөндеуді кәсіпорындағы мамандандырылған бөлімшелер немесе мердігер ұйым орындайды.

Жөндеуді ұйымдастырудың орталықтандырылған түрінде бірқатар артықшылықтар бар: кәсіпорынның барлық жөндеу құралдары тек бас инженерге немесе кәсіпорынның техникалық басшысына бағынады; жөндеу бригадалары, әдетте, бірдей жабдықты жөндеуге мамандандырылған. Неғұрлым жоғары технологиялық және жауапты тораптар жабдық өндіруші зауыттардан сатып алынуы қажет.

Мамандандырылған жөндеу бригадалары үшін бағдарлау ең қолайлы, ал ең жақсы нәтижелер түпкілікті нәтиже бойынша төлеммен жұмыс істейтін күрделі мамандандырылған бригадаларда байқалады.

Жөндеу жұмыстары кезінде агрегаттық немесе агрегаттық-тораптық әдіске артықшылық берілуі тиіс, онда толық зауыттық жағдайда жаңа немесе толық жөнделген тұтас тораптар мен агрегаттар ауыстырылады.

Жабдықтардың кейбір түрлері үшін жөндеуді компания әдісімен ұйымдастыру қолайлы, онда жөндеуді жабдық өндірушісі немесе мамандандырылған компания жүзеге асырады.

Күрделі жөндеу жабдықтың түйіндері мен агрегаттарын қалпына келтіру кезең-кезеңмен жүзеге асырылатын кезде, мысалы, ағымдағы жөндеу кезеңінде, шашыраңқы жөндеу әдісімен де мүмкін.

Жабдықты жөндеу және жабдықты пайдаланатын кәсіпорынның өз күшімен ұйымдастыру мүмкін.

Әр нақты кәсіпорында жөндеу жұмыстарын ұйымдастыруды оңтайландыру әр түрлі факторларға байланысты: жақсы ұйымдастырылған және жабдықталған жөндеу базасының болуы, кәсіпорынның орналасқан жері және жабдық өндірушілерінің зауыттарына, мамандандырылған фирмаларға дейінгі қашықтық, бірақ ең бастысы бюджеттен.

Жөндеу цехтары жөндеудің барлық түрлерін өз күшімен жүргізуге қабілетті ірі өнеркәсіптік кәсіпорындарда ғана ұйымдастырылады.  Жөндеу цехтарына электр жабдықтарын күрделі және ағымдағы жөндеу функциялары жүктелген, тез тозатын түйіндер мен бөлшектерді өндіру, ал ерекше жағдайларда бұл цехтарда күрделі жоғары технологиялық жабдықтарды жөндеуге арналған мамандандырылған топтар құрылады.

Кешенді бригадалар жабдықтардың әртүрлі түрлерін жөндеуге мамандандырылған, ал арнайы бригадалар бір немесе бірнеше жөндеуге мамандандырылған. Мамандандырылған бригада құрамына жедел-кезекші персонал, электр техникалық жөндеуші адам, слесарь механиктер, газ желілерін жөндеушілер және т.б. кіруі мүмкін. Жедел-кезекші электротехникалық және сантехникалық персоналға ұсақ зақымданулар мен ақаулықтарды жою және персоналдың ТПЭ және ҚТЕ ережелерін сақтауын бақылау жүктеледі.

Шағын кәсіпорындарда энергия жабдығындағы жөндеу-алдын алу жұмыстарын кезекші электриктер, сантехниктер кезекшілері және (сирек) газ шаруашылығының кезекші жөндеушілері орындайды.

Тексерулер мен сынақтардың, сондай-ақ техникалық куәландырудың барлық жұмыстарын атомдық және энергетикалық қадағалау мен бақылау комитеті жүзеге асырады.