7.2 Жөндеу нормативтері


Электр жабдықтарында жөндеу жұмыстарын жоспарлау және жүргізу жөндеу нормативтерінің негізінде негізделеді; негізгі нормативтер мыналар болып табылады: жөндеу мерзімділігі, оның ұзақтығы және жоспарланған жөндеулердің еңбек сыйымдылығы.

Кезеңділік - бұл жөндеудің аяқталуы мен келесі жөндеудің басталуы арасындағы аралықтағы энергия жабдығын пайдалану уақыты (сағатпен).

Атқарым - бұл негізгі жабдықтың пайдаланылған сағаттарының немесе мотосағаттарының саны; негізгі жабдыққа энергия блоктары, қазандар, турбиналар, пештер және т.б. жатады.

Ағымдағы немесе күрделі жөндеуге шығару үшін энергия жабдығын тоқтату мерзімділігі энергия жабдықтарының сенімділік көрсеткіштерімен, оның техникалық жай-күйімен және мерзімімен айқындалады.

Егер біз электр жабдықтарын пайдалануды бастау уақытын негізге алсақ, онда нормативтік құжаттамаға сәйкес жөндеудің барлық белгіленген түрлері күрделі жөндеу жиілігімен анықталады.

Ағымдағы және күрделі жөндеу жүргізу үшін энергия жабдықтарын шығару кезеңділігін жұмыстың машина-сағаттарында көрсету және ай  мен жылға арналған жұмыстарды жүргізудің күнтізбелік жоспарымен байланыстыру қабылданған. Электр жабдықтары, әдетте, тәулік бойы жұмыс істейтіндіктен, максималды жұмыс уақыты айына 720 сағатты, ал жылына 8640 сағатты құрауы мүмкін.

Жөндеудің нормативтік мерзімділігінен ауытқуға ағымдағы жөндеулер үшін ± 20% және күрделі жөндеулер үшін ± 15% шегінде жол беріледі. Жөндеу түрлерін ауыстыруға немесе кезеңділік нормативінен ауытқуға кәсіпорынның бас энергетигінің шешімі негізінде ғана жол беріледі.

Жөндеу ұзақтығы – бұл энергия жабдығын жөндеуге шығару үшін ажырату сәтінен бастап оны пайдаланудың қалыпты режиміне жұмысқа қосу сәтіне дейінгі уақыт (сағатпен).

Бос тұрып қалу ұзақтығы – бұл дайындық жұмыстарын жүргізуге, жөндеу жүргізуге және іске қосу алдындағы жұмыстарға, жөндеуден шыққан жабдықты қосуға және сынақтан өткізуге жұмсалған уақыт. Жөндеу ұзақтығы бір мезгілде жөндеуге тартылған энергия жабдықтары қызметкерлерінің санына байланысты анықталады.

Энергия жабдығын жөндеуді бастау уақыты оны желіден ажыратқаннан немесе басшылықтың оны резервтен шығару туралы шешімі күшіне енгеннен кейін бірден басталады.

Электр жабдығын жөндеуден қабылдау оны қалыпты - жүктеме режимінде сынағаннан кейін 24 сағат ішінде жүргізіледі. Егер сынақтан өту кезінде электр жабдығы ескертулерсіз жұмыс істесе, онда сынақ уақыты жөндеу ұзақтығына кірмейді. Жөндеудің аяқталу уақыты оны желіге қосу уақыты болып саналады.

Егер электр жабдығына күрделі жөндеу жүргізу кезінде оны жаңғырту жоспарланса, онда жөндеу ұзақтығы жаңғырту бойынша барлық жұмыстарды орындау үшін қажетті уақытқа ұзартылады.

Кәсіпорындарда жөндеуді ұйымдастырудың заманауи технологияларын немесе озық нысандарын қолданған жағдайда жөндеу ұзақтығының нақты мәні жөндеу жұмыстарының сапасы мен олардың көлемін сақтай отырып, стандарттыдан аз қабылдануы мүмкін.

Белгілі бір жабдықты жөндеу ұзақтығы ең күрделі қондырғыны жөндеуге қажетті максималды уақыттан анықталады. Егер жұмыс жылдамдығына арнайы талаптар болмаса және электр жабдықтарының шығуы бүкіл энергетикалық кешеннің сенімді жұмысына әсер етпесе, онда жөндеу ұзақтығын жөндеу персоналының оңтайлы жұмыс жағдайына байланысты есептеуге болады.

Жөндеудің күрделілігі – бұл адам-сағатпен өлшенетін жөндеуге кететін еңбек шығындары.

Еңбек сыйымдылығының нормативтері жөндеу жұмыстарының барлық көлемін, оның ішінде дайындық және қорытынды жұмыстарды қамтиды. Еңбек сыйымдылығының нормативтері-бұл еңбек шығындарының орташа мөлшерін анықтауға, жұмыстың жалпы көлемін және жұмысты уақтылы және сапалы жүргізу үшін қажетті қызметкерлер санын есептеуге арналған норматив. Еңбек сыйымдылығының нормативтері еңбекақы төлеу жүйесіндегі есептеулер үшін негіз бола алмайды.

Еңбек сыйымдылығы нормативтерінің мәндері бірқатар ұйымдастырушылық-техникалық шарттарға сүйене отырып қабылданады:

- жөндеу алдындағы кезеңде дайындық жұмыстары барынша мүмкін көлемде орындалуы тиіс;

- жөндеудің барлық түрлерінде ақаулы (тозған) бөлшектерді, тораптар мен агрегаттарды жаңасына ауыстыру немесе жабдықтың өзінде толық қалпына келтірілгенге дейін оларды жөндеу практикасы кеңінен қолданылуы тиіс;

- механикаландырылған құрал-саймандармен, жүк көтергіш және көлік құралдарымен, механизацияның басқа да құралдарымен барынша жарақтандыру көзделеді.

Еңбек сыйымдылығының нормативтері монтаждаушылардың, электр слесарларының, электргазбен дәнекерлеушілердің еңбегін, сондай-ақ дайындық-қорытынды және жөндеу жұмыстарын жүргізу үшін тартылатын жедел және жедел-жөндеу персоналының жұмысын да ескереді.

Нормативтік еңбек сыйымдылығы келесі жұмыстар мен операцияларды қамтиды:

- электр жабдықтарын жөндеу үшін қажетті дайындық жұмыстарының барлық түрлері, соның ішінде қауіпсіздік техникасы және өрт қауіпсіздігі;

- дайындық жұмыстарына байланысты жабдықтарды, оның агрегаттары мен бөлшектерін жылжыту бойынша жұмыстар және жүк көтеру жұмыстары;

- электр жабдықтарын демонтаждау, монтаждау және оны ақаулау;

- ақаулы бөлшектерді, бөлшектер мен аспаптарды ауыстыру операциялары;

- агрегаттардың жекелеген бөліктері мен тораптарын жөндеу;

- станоктардағы механикалық жұмыстар;

- қаптау, жылу оқшаулау, сіңдіру, дәнекерлеу, бекіту, реттеу, реттеу және басқа да слесарлық жұмыстармен байланысты жұмыстар;

- аяқтау операциялары.

Еңбек сыйымдылығының нормативтерінде жөндеу персоналының қалпына келтіру демалысына жұмсаған уақыты және жөндеу жұмыстарын орындау кезінде персоналдың жеке қажеттіліктері де ескеріледі.

Бөлшектерді өндіруге және қалпына келтіруге байланысты бірқатар станоктық операциялардың күрделілігі энергия жабдықтарын жөндеуге арналған жалпы еңбек шығындарының құрылымындағы осындай жұмыстардың жалпыланған мәндерінің негізінде алынады. 7.1-кестеде энергия жабдықтарын жөндеуге еңбек шығындарының құрылымы пайызбен көрсетілген.

Тәжірибе көрсеткендей, кәсіпорындардың мамандандырылған жөндеу цехтарында бөлшектерді орталықтандырылған дайындау және қалпына келтіру, өндіруші зауыттарға қарағанда 1,5–2,0 есе төмен.

Жөндеу жұмыстарын жоспарлау кезінде тозған агрегаттар мен тораптарды зауытта жасалған агрегаттар мен тораптармен ауыстыруға барынша назар аударған жөн.

 

7.1-кесте. Энергия жабдықтарын жөндеуге жұмсалатын еңбек шығындарының құрылымы, %

Құрал-жабдықтар

КЖ

АЖ

 

Слесарлық (Электрслесарлық)

Станоктық жұмыстар

Басқа жұмыстар

Слесарлық (Электрслесарлық) жұмыстар

Станоктық жұмыстар

Басқа жұмыстар

Желдету қондырғылары

73

19

8

82

10

8

Дәнекерлеу генераторлары мен түрлендіргіштері

87

5

8

86

4

10

Таспалы және қырғыш конвейерлер

77

14

9

85

6

9

Электр жетегі бар көтергіш крандар

80

10

10

76

7

17

Су және бу қазандықтары (кәдеге жаратушы қазандар)

70

8

22

82

2

16

Шығырлар

74

17

9

84

8

8

Жергілікті жарықтандыруға және басқару алаңдарына арналған қуаты аз трансформаторлар

88

2

10

90

10

Түйіспелі электрмен дәнекерлеуге арналған машиналар мен қондырғылар

80

8

12

82

4

14

Сорғылар, компрессорлық-тоңазытқыш жабдықтар

80

12

8

88

5

7

Пештер

63

12

25

69

6

25

Пеш трансформаторлары

82

3

15

80

2

18

Тарату құрылғылары, кабельдік желілер, әуе желілері, жерге қосу желілері және цехтық электр желілері

80

20

80

20

Күштік ток және кернеу трансформаторлары

87

3

10

88

2

10

Турбокомпрессорлар

76

16

8

87

6

7

Жылу күштік жабдықтар мен құбырлар

87

6

7

90

3

7

Электр магнитті қол немесе механикалық басқарылатын тарату құрылғыларының электр аппараттары

78

12

10

78

8

14

Электр қозғалтқыштары және барлық үлгідегі электр машиналары

80

9

11

84

4

12

Электромагнитті қолмен және механикалық басқарылатын электр аппаратурасы

80

10

10

82

6

12

Металл кесетін станоктардың, ұсталық престеу, құю және ағаш өңдеу жабдықтарының электр аппаратурасы мен электр сымдары

80

8

12

87

5

12

Электр шкафтары, басқару станциялары, пульттер

80

7

13

86

14

Көтергіш-көлік жабдығының электротехникалық бөлігі

77

10

13

78

7

15

Электр пештері мен электр пештері, оның ішінде:

 

 

 

 

 

 

электр бөлігі

79

8

13

78

7

15

механикалық бөлік

80

12

8

78

7

15

футеровка

84

12

4

87

7

6

 

Еңбек сыйымдылығының нормативтері жабдықталған үй-жайларда және қалыпты температуралық жағдайларда жөндеу жұмыстарын орындау кезінде нормативтік қызмет ету мерзімі аяқталмаған жабдықты жөндеуге қатысты белгіленген. Көрсетілгеннен өзгеше жағдайларда жөндеу жұмыстарын орындау кезінде еңбек сыйымдылығының нормативтері төменде келтірілген коэффициенттерге (k) сәйкес нақтыланады):

Жөндеу жүргізу шарттары      

k

Далалық жағдайларда (карьерлерде, тіліктерде), ашық және бейімделмеген алаңдарда

 

1,20

Қоршаған орта температурасында, ºС:

 

+5-тен -10-ға дейін және одан жоғары +30

1,10

-11 - ден -20-ға дейін және +40-тан жоғары

1,25

20-дан төмен

1,40

Қызмет ету мерзімі нормативтен асып кеткен жабдық үшін:

 

10-30-ға%

1,10

31-60%

1,20

61-100%

1,30

>100%

1,45

 

Түзету коэффициенттерін ескере отырып, жоғарыда келтірілген еңбек сыйымдылығының нормативтері ең жоғары болып табылады. Әрбір кәсіпорында жергілікті жағдайларға, оның техникалық жабдықталуына және жөндеуді ұйымдастырудың қол жеткізілген деңгейіне байланысты жөндеудің еңбек сыйымдылығының нормативтері бұрын қол жеткізілген көрсеткіштерге сүйене отырып айқындалуға тиіс.

Еңбек сыйымдылығы нормативтеріне түзетулерді нақты еңбек шығындарының нормативтермен салыстырғанда сәйкестігін мерзімді тексеру нәтижелері негізінде кәсіпорынның еңбек және жалақы бөлімі енгізуі керек.