Тұлға дамуының келесі деңгейлері бөлінеді:

 

Адекватсыздық субъектісі өзінің шынайы мотивтерін біледі, оның жағдайға әсер етуінің сапасы мен дәрежесін ескермейді және сол арқылы өзінің іс-әрекетінің сәтті болуына кедергі жасайды.

Тұлға іс-әрекеттің мақсаттары мен мотивтерін саналы түрде байланыстыратын, өз мінез-құлқының жағдайларын әдейі тұжырымдайтын, іс-әрекеттің тікелей және жанама нәтижелерін болдырмауға ұмтылатын субъект ретінде әрекет етеді.

Ең жоғарғы деңгейде жеке адам өз дәуірінің тарихи уақытының ауқымымен саналы түрде өлшейтін өмір жолының субъектісіне айналады. Жеке субъектінің бірегейлігі мен әлеуметтік-тарихи маңыздылығы алдыңғы қатарға даралық қасиеттер ретінде шығады.

 

Тұлға еркіндіктің жоғары дәрежесімен сипатталады - бұл қоғамда туындайтын қайшылықтарды анықтау және бастан кешіру, сондай-ақ өз іс-әрекетімен әртүрлі қайшылықтарға қарсы тұру еркіндігі [1].Л.И.Божович кемелденген тұлғаның екі негізгі қабілеттен көрінетін мынадай критерийлерін анықтайды:

 

Субъекттің жанама мінез-құлық қабілеті – егер ол өзінің тікелей импульстарын жеңе алса, адам тұлғаға айналады.

Өз мінез-құлқын саналы түрде басқару қабілеті мотивтердің саналы бағынуын болжайды.

 

1. Кәсіби және тұлғалық өсу шарттары [1].

Кәсіби және жеке өсу шарттары

1. Мотивация әрекетті ынталандыру және табысқа жету процесі ретінде

2. Тұлғаның өзін-өзі жүзеге асыру шарттары

3. Ұйымдастыру мәдениеті тұлғаның өсу факторы ретінде

4. Қарым-қатынас процестері мен көркем өнерпаздық іс-әрекеттің жеке тұлғаның жан-жақты дамуына әсері

 

2.1 Мінез-құлықтың мотивтері мен мотивациясын зерттеу мәселесі психологиядағы ең күрделі мәселе болып табылады. «Мұндағы қиындық»: «психиканың жүйелі табиғаты мотивтер мен мақсаттарда барынша айқын көрінеді; олар психикалық рефлексияның интегралды формалары ретінде әрекет етеді» деп жазады Б.Ф.Ломов [2]. Психологтардың көпшілігі мотивтер мен қажеттіліктер адамның өзегі екенін атап көрсетеді. «Мотив» түсінігі тірі жандардың мінез-құлқын түсіндіретін белсенді қозғаушы күштердің мазмұнын қамтиды, сондықтан адамның мінез-құлқы әрқашан уәжді болады. Мысалы, еңбекке шабыт, ынта сияқты қасиеттер тән болса, жұмыстан қашу «қарсылық» деп түсіндіріледі.

2.2 Өзін-өзі тиімді жүзеге асыру шарттарының бірі – адамның әлемдегі орнын барабар түсіну және адекватты әлеуметтік дағдыларды пайдалану арқылы анықталған әлемнің бейнесі мен «Мен» бейнесін қамтитын динамикалық функционалдық бірлік [2]:

 

Динамикалық функционалдық бірлік шарты

Басқа адамдармен белсенділікте

Адамның қоғам тарапынан ұтымды және моральдық қолдау тапқан қасиеттеріне, көзқарастарына, қасиеттеріне қатысты.

Адам өзін өзі жасайды

Жеке қасиеттерді қалыптастыру

«Мен» жеке және жеке мүмкіндіктерін өз күш-жігері арқылы жүзеге асыру...

 

2.3 Ұйымдық мәдениет құндылықтардың құрамы арқылы көрінеді:

 

2.3. Бірлескен қызметте өзара байланысты бірнеше функцияларды орындауға болады [3]:

 

Қорытындылай келе, бірлескен іс-әрекетте адамдардың топтық, ұжымдық және жеке қарым-қатынастарының қалыптасуы орын алатынын атап өткен жөн. Сондықтан әрбір индивид әлеуметтік рөлдерді игеріп, жеке тұлғаның қазіргі және болашақ өмірінің сан алуан салаларында маңызды болып табылатын қабілеттерді меңгере отырып, ынтымақтастықты, әлеуметтік өзара әрекеттестік пен қарым-қатынасты үйренеді. 

 

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі:

1. Кәсіби және жеке өсу шарттары, 2021. https://studbooks.net/719389/psihologiya/ponimanie_lichnogo_razvitiya_cheloveka Қол жеткізу күні 22.09.2022 ж.

2. Ломов Б.Ф. Адам және техника. – М., 1996. – Б.38.

3. Енікеев М.И. Жалпы және әлеуметтік психология. Жоғары оқу орындарына арналған оқулық. – М.: НОРМА-ИНФРА баспа тобы, 1999. – 624 б.