Mobirise Website Builder v4.12.2
Mobirise

Орталық жүйке жүйесінің жалпы физиологиясы

Орталық жүйке жүйесі денедегі барлық ағзалар мен физиологиялық жүйелер қызметін, зат алмасуын реттеп отырады, әрекеттер мен үрдістерді сыртқы орта құбылыстарына бейімдеп, тіршіліктің белгілі бір бағытта өтуін қамтамасыз етеді. Адамда жүйке жүйесінің ең жоғарғы бөлімі – ми. Ми сыңары қыртысының ерекше қызметі – ойлау, дүниетану, пікір тудыру. Мүның арқасында адам өзін сыртқы ортадағы құбылыстарға бейімдеп қана қоймай сол ортаны өз мақсатына лайықты өзгерте алады, өткен – кеткенді талдап, келешекті болжайды. Аса күрделі үшін зор маңызы бар бұл үрдістерді нейрондар мен жүйке орталықтары қамтамасыз етеді.

Нейрондар мен нейроглия

(бейне көрініс)

 Нейрон дегеніміз – жүйке жасушасы. Ол – жүйке жүйесі құрамындағы жеке бөлік, сол жүйенің морфоәрекеттік негізі. Нейрондардың арасын нейроглия толтырады. Ол нейрондарды жан – жақты қоршайтын құрылым.

         Нейрондар пішіні, көлемі жағынан әр түрлі. Бірақ қай нейрон болса да, ол дене және өсінділерден тұрады. Нейрон денесінде протоплазма, ядро, басқа жасушаларға тән оргоноидтар және тек нейронда кездесетін тигроид заттар болады. Соңғыларының әр біреуі түйіршікке не кесекке ұқсайды. Ядролық бояулармен боялатын болғандықтан олар нейрон протоплазмасын ала – құла етіп көрсеттеді. Нейрон талшықтары ұзындығына қарай аксон, дендрит болып екіге бөлінеді. Аксон нейронның ұзын, ал дендрит қысқа талшығы. Әр нейронда бір аксон, бірнеше дендрит болады. Дендрит аксонға қарағанда көп тармақты келеді. Аксонның нейрон денесінен басталатын жері аксон төмпешігі деп аталады. Төмпешікте тигроид заттар мен миелин қабығы болмайды. Аксон төмпешігінің қозу қабілеті өте жоғары. Сезімтал нейронның шеткей орналасқан аесонының ұшында қабылдағыш болады. Ал орталық жүйке жүйесіндегі жүйке талшығының ұшы жуандап бүршікке ұқсайды. Нейрондардың осындай ұштары бір – бірімен жанасып түйіспе құрады. Қозу серпінін қабылдағыштан жүйке орталығына бағыттап өткізетін жүйке талшығы әкелетін деп аталады, ал орталықтан қозуды шеттегі ағзаларға жеткізуші талшықты әкететін деп атайды. Жүйке талшықтары майлы, жұмсақ қабығының болу-болмауына байланысты миелинді, миелинсіз деп екіге бөлінеді.

Нейроглия деп нейрондар аралығын толтыратын жасушаларды атайды. Глия грек сөзі – желім деген мағынада. Расында да олар нейрондардың денесімен талшықтарына жабысып тұрады. Глиондандар екі түрлі – астроциттер және олигоденроциттер. Бұлардың аксоны болмайды және өзара түйіспелер құрмайды.