44 Imperfectum conjunctīvi passive

Жіктелу
жақ	І	ІІ	ІІІ	ІV
S i n g u 1 a r i s
1	ornāre-r мені әшекейлеген  еді	delēre-r	mittěre-r	punīre-r
2	ornāre-ris сені әшекейлер еді	delēre-ris	mittěre-ris	punīre-ris
3	ornāre-tur оны әшекейлер еді	delēre-tur	mittěre-tur	punīre-tur

Жіктелу
жақ	І	ІІ	ІІІ	ІV
P 1 u r a l i s
1	ornāre-mur бізді әшекейлеген еді	delēre-mur	mittěre-mur	punīre-mur
2	ornāre-mĭni сендерді әшекейлеген  еді	delēre-mĭni	mittěre- mĭni	punīre-mĭni
3	ornāre-ntur оларды     әшекейлеген еді	delēre-ntur	mittěre-ntur	punīre-ntur

 Еsse көмекші етістігінің imperfectum conjunctīvi формасы

Ж а қ	S i n g u l a r i s	P l u r a l i s
1 2 3	esse-m мен болғанда ғой esse-s   сен болғанда ғой esse-t   ол болғанда ғой	esse-mus біз болғанда ғой    esse-tis    сендер болғанда ғой      esse-nt    олар болғанда ғой

Тапсырмалар

1. Келесі етістіктерді praesens indicativi activi және praesens conjunctīvi activi формаларында жіктеңіз:

rogo, rogāvi, āre – сұрау; clamo, clamāvi, āre – айқайлау, шақыру

2. Келесі етістіктерді imperfectum indicativi activi және imperfectum conjunctīvi activi формаларында жіктеңіз:

arripio, arripui, ěre – бас салу; punio, punīvi, īre – жазалау

3. Етістіктердің формасын анықтаңыз:

amēmus, loquāmur,  sentiāmus, vivāmus, gaudeāmus, discant,  cedant, taceat, narret, cupěrem,  agěrem, sim, possim,  absim,  essēmus,  possēmus,  abessēmus

4. Әр топтың ортақ түбірін табыңыз:

nosco, nobĭlis,  cognosco,  recognosco, ignotus,  incognĭtus,  ignoro;  nomen,  praenōmen,  pronōmen,  nomĭno,  nominatīvus;  amo, amīcus, amīca, inimīcus,  inimīca, amicitia,  amor, amabĭlis

5. Сөйлемдерді аударыңыз және шақтардың қолданылуын түсін-діріңіз:

Alexander Magnus dixit: «Utĭnam Indi quoque me deum esse credant!» Utĭnam illum diem videam, quo amīcus meus poēta clarus celebrētur! Marcus Tullius Cicěro scripsit: «Utĭnam Tulliŏla mea vivěret!» Ad senectūtem utĭnam perveniātis! Utĭnam omnes cives patriae consŭlant!

6. Афоризмдерді жаттаңыз. Қазақ мақал-мәтелдері мен фразеоло-гизмдерін қарап шығып, афоризмнің баламаларын жазыңыз:

1) Homo proponit, sed Deus disponit – Адам болжайды, құдай шешеді.

2) Donec eris felix , multos numerabis amicos – Сіз бақытты болсаңыз, сіздің достарыңыз көп болады.

3) Ducunt volentem fata, nolentem trahunt – Тағдыр тілек білдірушілерді жетелейді, қаламағандарды сүйрейді.

4) Honesttus rumor alterum est patrimonium – Жақсы даңқ - екінші қасиет.

5) Horribile dictum – Айтуға қорқынышты.

6) Sit nox cum sommo, sit sine lite dies – Ұйқысыз түн болсын, жанжалсыз. күн болсын!

7) Ut amēris, amabĭlis esto – Сүйікті болу үшін, махаббатқа лайық бол.

7. Аударыңыз:

De Euclīde

Euclīdes Megarensis saepissĭme Athēnas visitāvit, ut Socrătis sermonĭbus interesset. Athenienses magno odio in Megarenses flagrābant et edixērunt, ne [= ut non] quis civis Megarensis Athēnas visitāret. «Vir Megarensis, qui in urbem nostram veněrit, gravĭter puniētur». At Euclīdes ne poena gravi quidem deterrebātur, sed ut philosŏphum visitāre posset, longa veste muliěbri indūtus et capĭte velāto Athēnas properābat, ubi cum Socrăte disputābat. Deinde, sub lucem, eādem veste muliěbri tectus, ne cognoscerētur, Megăram domum properābat.

Сөздік

1. saepissĭme – өте жиі; 2. ut – үшін (шылау); 3. sermonĭbus interesse – әңгімеге қатысу; 4. odium, i n – жек көрушілік, өшпенділік; 5. flagrо – жану; 6. edīco – жарлық жариялау; 7. quis civis = aliquis civis – бір азамат; 8. visitо – келу, кіріп шығу;  9. gravĭter – қатал; 10. ne poena gravi quidein deterrebatur – қатал жазадан да қорықпады; 11. possum – шама келу, қолдан келу, істей алу; 12. vestio – кию; vestis, vestis f – киім; 13. muliěbris, muliěbris, muliěbre – әйел адамның;  14. indūо – кию; 15. capĭte velāto – басын жауып; 16. properо – асығыс жүру; 17. deinde – сосын, кейін; 18. lux, lucis  f – таң сәрі; sub lucem – таң сәріде, таңертең ерте; 19. eо – кету; 20. tectus, a, um = tego – жабылу; 21. cognosco – тану; 22. domum – үйге.

Римдіктер жөнінде дерек

Рим империясында термалар кең таралды. Оның ескі орында-ры Азия, Африка, Франция, Англия мен Римде табылды.

Ең бірінші термалар Рим империясының астанасында б.з.д. III ғасырда Марк Агриппамен салынды, кейбіреулері қаланың халқына пайдалануға берілді. Көптеген бай адамдар көпшілікке танымал болу үшін халыққа өздерінің салынған моншаларын сыйға тартқан. Сондықтан Римде моншалар тек қана жеке меншікте емес, қоғамдық меншікте болды. Б.з.д. I ғасырдың соңында олардың саны 170 болса, ал б.з. IV ғасырьшда олардың саны 1000-ға жуық болды.

Римде жуыну салты әдет-ғұрыптың бір түрі саналды: ол белгілі бір уақытта өтетін және оған бір сағат берілетін. Шешінетін жер аподитерий деп аталған, адам демалуына және моншаға үйренуіне тағы бір бөлме берілінетін (тепидарий), кальдариға өтіп алдымен ыстық сумен жуынып, фригадериде суық сумен сергітіледі, осыған спорттық бөлмелер палестра және солярий қосылған. Осындай моншалар тек бай адамдарда болды, олар үлкен көлемде салынды. Қоғамдық суға шомылатын орындар Римде кейін пайда болды және оның саны өсті. Марциалдың айтуы бойынша, олар тар, қараңғы және лас болған, сол себепті бұндай кемшілектен арылу үшін термаларды салуды императорлар өз қоддарына алады, осы мошпаларды әдемілеу үшін қаржы аямайды. Бірінші термаларды қалаға Випсон Агрипп сыйға тартты, 64 жылы өзінің термаларын Нерон салды, 68 жылы Веспасионның, 75 жылы Титтың, 110 жылы Траянның, 120 жылы Адрионның, 188 жылы Каммодтың термалары пайдалануға берілді, 295 жылы Диоклетион, 324 жылы  Константин термалар салдырған.