Paillotelloideae (Weiser) тұқымдас тармағы


Бұл тұқымдас тармағында иесінің жасушаларында полиэдралы типті емес, ал дұрыс емес дөңгелектенген немесе  ішектен тыс орналасқан басқа типті қосындыларын түзеді. Бұл қосындылар ақуыз түзілімдері, шыбық тәрізді, орақ тәрізді немесе тұрақты емес, олар полиэстер сияқты вирустық денелермен толтырылған. Бұл тұқымдас тармағының өкілдері сонымен қатар құрамында ДНҚ-сы бар  таяқша тәрізді вирустық денешіктері бар (Xerosia туысы), цитоплазмалық шар тәрізді вирустық денешіктері бар (Vagonia туысы), ұршық пішінді қосындылары бар ядролық вирустарға және тұрақты емес пішінді қосындылары бар Paillotella туысы жатады.

Соңғы екі туыстың вирустары орналасқан жері бойынша ерекшеленеді. Vagonia  туысының вирустары майлы ұлпаларға, ал Paillotella туысының вирустары құрттардың лимфоциттеріне әсер етеді.

Vagonia Weiser туысы.

Көбелектер құрттарының, қоңыздар мен қос қанаттылардың дернәсілдерінің жекеленген дарақтарында цитоплазмада ұршық пішінді қосындылардың болуымен сипатталатын майлы дененің зақымдануы анықталды. Бұл инфекция майлы дененің барлық жасушаларында жиі кездеседі, бірақ қосындылардың мөлшері бірдей емес. Қосындылар май тамшылары жоғалып кететін плазмада шашыраған кішкентай инелер түрінде пайда болады. Содан кейін бұл қосындылар өсіп, өткір полюстері бар ромб тәрізді пішінді денешіктер түзеді және ақырында ұлғайып, жұмыртқа тәрізді, жарық шағылыстыратын түзілімдер береді. Бастапқыда қосындылар қатты қызғаннан кейін немесе әлсіз қышқылмен не сілтімен өңделгеннен кейін ғана боялады. Ірі жұмыртқаға ұқсас қосындылардың ішінде сілтілермен өңделгеннен кейін құрамында басқа түрлі полиэдрлер болатын денешіктер тәріздес көптеген ұсақ жұмыртқа тәрізді денешіктер кездеседі. Өңдеуден кейін электронды микроскопта жас қосындыларда ешқандай арнайы құрылымдар табылған жоқ; мұндай қосындылардың дамуының соңғы кезеңдерінде ғана Ваго протеиннің негізгі массасында біркелкі бөлінетін шар тәрізді немесе жұмыртқа тәрізді вирустық бөлшектерді тапты.

Олардың пішінінде бұл бөлшектер вирус бөлшектеріне өте ұқсас, қабықшаға салынған және құрамында типтік тығыздау түзілімі бар. Жаңадан пайда болған «жас» қосындыларда кейде вирустық бөлшектер (денешіктер) оларды қоршаған ақуыздан ерекшелейтін тығыздыққа жеткенде өтпелі кезеңді байқауға болады.

Мұндай қосындылар тек майлы дененің жасушаларында түзіледі. Аурудың дамуының басында вирус жұқтырған жасушалардың ядроларына вирус әсер етпейді. Зауза қоңыздары, көбелектер құрттары мен масалар дернәсілдерінде осы типтің аурулары табылған.

Хирономидтің (Сamptochironomus tentans Farb.) Vagonia-сы. Сamptochironomus tentans Farb. масасының дернәсілдерінің май жасушаларының цитоплазмасында кейде жұмыртқа тәрізді қосындылар анықталады, олардың ішінде сілтімен өңделгеннен кейін классикалық полиэдроздың полиэдрлерінде кездесетін шар тәрізді дәндердің көп мөлшері пайда болады. Ауруды алғашқы анықтағаннан кейін оны екінші рет анықтау мүмкін болмады және патогеннің электронды микроскопиялық зерттеуі жүргізілмеген. Көлемі 2х3 мк қосындылар май жасушаларының цитоплазмасында 2-4 орналасады. Қосындылар пайда болғанға дейін ядролардың қарқынды қозғалысы жүреді және жасушалар арасындағы жасушалық қабырғалары аз байқалады. Қалыптасқан қосындылармен толығымен қамтылған майлы денешіктерде қосындылары жоқ дербес жасушаларды табуға болады. Қосындылардың қалыптасуы мен дамуының соңғы сатысында жасуша қабықшаларының жарылуы жүреді және қосындылар негізінен дененің артқы бөлігінде ошақтармен басылып, денеге гемолимфа бойымен жайылады. Қосындылардың пішіндері бастапқыда текше немесе жұмыртқа тәрізді, өлшемі 2х2 мк. Осы қосындылардан басқа, цитоплазмада диаметрі 0,2–0,5 мк болатын көптеген ұсақ, дөңгелек түйіршіктер бар. Біраз уақыттан соң қосындылар 10–16х8–10 мкм-ге дейін ұлғаяды, жұмыртқа тәрізді пішінді алады және контрасттау (қараңғылау) кезінде жарқырайды.

Гистологиялық препараттарда қосындылар ішіндегі дәндер жарықтың сынуына байланысты байқалады. Қосындылардағы дәндер көп және аморфты қабықшаға салынған. Бұл дәндердің мөлшері 0,3 мк. Қосындылар судан III бояғышымен боялмайды, ыстық суда және органикалық еріткіштерде (хлороформ, оттегі, эфир, ацетон спирті) ерімейді. Әлсіз қышқылдар қосындыларды бұзады және гидролизден кейін олар дақталады.

NaOH, Na2CO3 немесе KOH сияқты сілтілердің әлсіз концентрацияланған ерітінділері қосындылар біртіндеп ериді, содан кейін тотығу арқылы ақуызды қайтадан тұндыруға болады. Брейндл мен Комаректің әдісі бойынша Гимза бояғышымен бояған кезде қосындыларда мөлшері 0,1–0,2 мк шар тәрізді денешіктер боялады. Қосындылар еріген сайын мұндай шар тәрізді денешіктер саны аз және одан аз боялып, фазалық концентрация кезінде көлеңкедегі қосындыларда көрінетін жарқыраған денешіктер жоғалады.

Гольштейнде көлінен жиналған осы аурумен зақымдалған маса дернәсілдерінде майлы дененің толық зақымдалған бөліктерімен қатар, зақымдалмағаны да табылды. Зақымдалған дернәсілдердің денелері майлы дененің бор тәрізді ақ бөліктерімен толтырылған. Мұндай дернәсілдер қуыршаққа айналғанға дейін өледі және олардың құрамындағы вирустық қосындылар дернәсілдің денесі ыдырағаннан кейін босатылады [11].

Ауру тек сәуір айының ортасынан мамыр айының ортасына дейін көрінеді. Әдетте дернәсілдердің 0,5–1 %-ы жұқтырады, сондықтан бұл ауру популяцияға айтарлықтай әсер етпейді [11].