Moratoroideae Weiser тұқымдас тармағы


Бұл тұқымдас тармағының жәндіктер вирустары ешқандай капсуламен қапталмаған және полиэдрде орналаспаған. Қабығы жоқ вирустық таяқшалар қоршаған орта факторларының әсеріне өте сезімтал болып келеді. Бұл мүмкіндік оларды зерттеуді қиындатады, сондықтан қазіргі уақытта олар кездейсоқ табылған немесе жасанды түрде жаппай өсірілетін жәндіктердің қоздырғышы ретінде белгілі.

Зерттеушілердің назарын осы уақытқа дейін ең оңай көбейтілетін ұзын сирақ шыбындарының иридовирусқа (кемпірқосақ вирусына) аударды, өйткені бұл вирус иесінің денесінде көбейіп, қарапайым көзбен көрінетін топталған массасын құрайды. Сонымен қатар, ұзақ уақытқа белгілі бал арасының шірік вирусы гистологиялық тұрғыдан өте аз зерттелген. Егер бұрын сипатталған вирустар тобында ДНҚ бар, вирустың таяқша тәрізді формалары және оның жасуша ядросында болуы әрқашан бір-біріне ілесіп жүрсе, онда осы тұқымдас тармағының вирустары үшін бірдей позицияны растайтын нақты дәлелдер жоқ. Керісінше, ұзын сирақ шыбындарының иридовирусында ДНҚ бар, бірақ жасуша цитоплазмасында дамиды. Осыған байланысты Краг оған Pseudomorator атауын ұсынды.

Pseudomorator Krieg туысы. Вирустардың осы тобының өкілдері соңғы кезеңде ғана ашылды, өйткені аурулар тек айқын емес және елеусіз белгілерімен ілесіп жүреді. Ауру ұзын сирақ шыбындарының дернәсілдерінде оқшауланған және сипатталған түрлері жақсы белгілі. Вирус майлы дене жасушаларының, гиподерма мен трахея матрицаларының цитоплазмасында, кейінірек иесінің басқа мүшелерінде дамиды. Вирустық денешіктер шар тәрізді және салыстырмалы түрде үлкен, диаметрі 120 мк-нан асады. Олардың сыртқы қабығында ДНҚ-мен қоршалған вирустық ақуыздың массасы бар.

Вирустық денешіктер эндоплазмалық ретикулумға морфологиялық жағынан өте ұқсас қабықшаларда пайда болады; оларда да тығыз материал біртіндеп шоғырланады. Зақымдалған жасушалардың цитоплазмасында пішінсіз торлы строма пайда болады, ол гидролизден кейін Фейльгеннің оң реакциясын береді. ДНҚ-ны Томас вирустық денелерде де анықтаған. Салыстырмалы түрде үлкен вирустық бөлшектер сұйықтыққа Тиндаль әсерін береді және жұқтырған ұзын сирақ шыбындарының дернәсілдеріне нұрлы түсті береді. Ұзын сирақ шыбындарының вирусы қоңыздар мен көбелектерге беріледі.

Aedes cantans Meig. масаның кемпірқосақ вирусы. Келлен Aedes taeniorrhynchus Wiedemann масаларының дернәсілдерінде вирус жұқтырған дарақтардың жасыл алалығын тудыратын икосогексаэдрлік вирусты тапты. Чехословакияда бұл вирус Aedes cantans Meig. масасының дернәсілдерінде дамиды. Pseudomorator туысына жататын вирус денешіктерінің өлшемі 170–185 мк, яғни ұзын сирақ шыбыдары вирусына қарағанда үлкен. Жұқтырған дарақтар перламутр түске ие және су қоймасының түбінің қараңғы фонында айқын көрінеді. Түс өзгеруі дернәсілдердің 3-ші жасында пайда болады, ал қуыршақтану алдында олар өледі. Ауру дернәсілдер қиын қозғалады, өлімге дейін олар жалпы параличке ұшырайды және енді жанасуға жауап бермейді, сонымен қатар тек ауыз қуысын қозғалтады. Дернәсіл денесінде инфекция гиподермадағы, майлы денеде, сондай-ақ бұлшықет тіндерінің жасушаларында барлық сегменттерінде жиі кездеседі. Жасуша цитоплазмасында түзілетін шар тәрізді жиынтықтар – ядро тектес қоңыр түске Гейденгейн бойынша гематоксилинмен боялатын   шоғырлар. Бұл тромбтарда вирус стромада шоғырланған. Строма өскен сайын жасуша қабырғалары жарылып, вирус гемолимфаға өтеді.

Ауру тек сәуір айының ортасынан мамыр айының ортасына дейін көрінеді. Әдетте дернәсілдердің 0,5–1 %-ы жұқтырады, сондықтан бұл ауру популяцияға айтарлықтай әсер етпейді [11].