Жоғарыда аталып өткендей, етістіктің істеушіге (субъектіге) және істелетін затқа (объектіге) қатысына байланысты мағыналық және тұлғалық жағынан құбылуын (өзгеруін) етіс дейміз.
Істі кімнің істегендігі көрсетілмей, не істелгендігі көрсетілген етістіктің түрі ырықсыз етіс (Passivi) деп аталады. Қазақ тілінде ырықсыз етіс –л, -ыл, -іл жұрнақтары, кейде –н, -ын, -ін жұрнақтары арқылы сабақты етістіктен ғана жасалады. Мысалы: кітап оқылды, хат жазылды, киім киілді, бөлме тазаланды. Ал латын тілінде ырықсыз етіс яғни етістіктердің Praesens Indicativi Passivi формасы инфект түбіріне келесі жіктік жалғауын жалғау арқылы жасалады:
|
Жақ |
Singularis |
Pluralis |
|
1 |
-or, -r |
-mur |
|
2 |
-ris |
-mĭnĭ |
|
3 |
-tur |
-ntur |
а) бұл жалғаулар Activi формасындағыдай І, ІІ, ІV жіктік тобындағы етістіктердің түбіріне тікелей жалғанады, тек қана ІV жіктік топтағы етістіктердің 3 жақ көпше түрінде түбір мен жалғауды -u жұрнағы байланыстырады.
ә) ал жалғаулар ІІІ жіктік топтағы етістіктердің түбіріне тікелей жалғанбайды, арнайы ереже бойынша жұрнақ арқылы жалғанады
яғни m, s, t әріптері ĭ жұрнағы арқылы, r әрпі ĕ жұрнағы арқылы, nt әріптері u жұрнағы арқылы байланысады.
I жіктік топтағы етістіктердің Praesens Indicativi Passivi формасында жіктелуі
|
Numerus |
Persona |
I жіктік топтағы етістіктер ornāre - әшекейлеу |
|
|
sing. |
1 2 3 |
оrn-or orna-ris orna-tur |
мен әшекейленемін сен әшекейленесің ол әшекейленеді |
|
pl. |
1 2 3 |
orna-mur orna-mĭnĭ orna-ntur |
біз әшекейленеміз сендер әшекейленесіңдер олар әшекейленеді |
II жіктік топтағы етістіктердің Praesens Indicativi Passivi формасында жіктелуі
|
Numerus |
Persona |
II жіктік топтағы етістіктер vidēre – көру |
|
|
sing. |
1 2 3 |
vidē-or vidē-ris vidē-tur |
мен көрінемін сен көрінесің ол көрінеді |
|
pl. |
1 2 3 |
vidē-mur vidē-mĭnĭ vidē-ntur |
біз көрінеміз сендер көрінесіңдер олар көрінеді |
IIІ жіктік топтағы етістіктердің Praesens Indicativi Passivi формасында жіктелуі
|
Numerus |
Persona |
IIІ жіктік топтағы етістіктер legĕre – оқу |
|
|
sing. |
1 2 3 |
leg-or leg-ĕ- ris leg-ĭ-tur |
мен оқыламын сен оқыласың ол оқылады |
|
pl. |
1 2 3 |
leg-ĭ-mus leg-ĭ-mĭnĭ leg-u-ntur |
біз оқыламыз сендер оқыласыңдар олар оқылады |
IV жіктік топтағы етістіктердің Praesens Indicativi Passivi формасында жіктелуі
|
Numerus |
Persona |
IV жіктік топтағы етістіктер audīre – тыңдау |
|
|
sing. |
1 2 3 |
audī-or audī-ris audī-tur |
мен тыңдаламын сен тыңдаласың ол тыңдалады |
|
pl. |
1 2 3 |
audī-mur audī-mĭnĭ audī-u-ntur |
біз тыңдаламыз сендер тыңдаласыңдар олар тыңдалады |