Қазіргі кезеңде бүкіл қазақстандық білім беру жүйесін жаңғырту шеңберінде болып жатқан жоғары кәсіби білім беру құрылымы мен мазмұнындағы елеулі өзгерістер болашақ мамандарды кәсіби қызметке даярлау сапасын арттыруға бағытталған. Бірінші кезекте, бұл білім алушылардың практикалық дайындығының күшеюімен, олардың алған білімдерін нақты кәсіби жағдайда қолдана білуімен байланысты.
Кейінгі кезде педагогтардың қызығушылығы танымның іс - әрекеттік және диалогтық (топішілік және топаралық) нысандарына негізделген оқытудың белсенді және интерактивті нысандары мен әдістерін меңгеруге бағытталған.
Біздің ойымызша, маманның академиялық және практикалық дайындығы арасындағы тепе-теңдікке жету отандық дәстүрлерді оқытудың заманауи практикалық-бағдарлы әдістері мен технологияларымен ұштастырудың арқасында мүмкін болады.
Қазіргі заманғы жоғары білімнің өзекті талаптарына жауап беретін оқытудың осындай әдістерінің бірі кейс-стади (case-study) әдісі болып табылады. Бұл нақты жағдайды немесе кәсіби қызметтегі жағдайды талдау арқылы оқыту әдісі. Оның мәні – студенттерге нақты жағдайды талдауды ұсынады, оның сипаттамасы практикалық проблеманы (әдетте, бір неше шешімі бар) және бұл мәселені шешу кезінде қажетті белгілі бір білім кешенін өзектендіреді.
Кейс-әдісі – бұл пәннің барлық ерекшеліктерін ескеретін және қажетті білімді, білік пен дағдыларды қалыптастыратын ЖОО-дағы оқытудың инновациялық әдісі. Оқу құралымызда осы әдісті оқу және студенттердің құзыреттілігін бағалау барысында қолдануға ерекше назар аударамыз.
Сондықтан ойымызша, кәсіби білім алу тәсілдерін өзгерту, студенттердің белсенді танымдық қызметін, олардың шығармашылық ойлауын ынталандыратын дамыту технологияларын қолдану керек. Педагогтың шығармашылық қызметі ойлаудың икемділігін, болжауға, идеяларды генерациялауға, рефлексия жасауға, жетілдіруге ұмтылуды көздейді. Педагогикалық міндеттерді-жағдайларды шешу тәжірибесі студенттерді ЖОО дайындық кезеңінде кәсіби қызмет дағдыларымен байытуға, кәсіби біліктіліктің негізі ретінде тұрақты педагогикалық ұстанымды қалыптастыруға көмектеседі.
Кейстер әдісінің «отаны» американдық кәсіби дайындық жүйесі болып саналады - ХХ ғасырдың басында оны Гарвард университетінің бизнес мектебінде белсенді қолдана бастады. Бүгінде бұл әдіс шетелде экономика мен бизнесті оқытуда кеңінен қолданылады, американдық студент өз оқу кезінде жүздеген кейстерді шешеді. Ал Еуропада 30 жылдан астам уақыт European Case Clearing House (ЕССН) кейстерін жинау, әзірлеу және тарату бойынша арнайы институт бар.
Кейс-бұл маманның кәсіби қызметінде болған оқиғаны сипаттау, пікірталас барысында оны талдау негізінде жағдайды шешу тәсілдерін жасауға студенттерді итермелейді. Кейс болашақ маман өзінің кәсіби қызметінде сөзсіз тап болатын нақты кәсіби жағдайларды, міндеттер мен проблемаларды көрсете отырып, кәсіби қызметті имитациялайды. Аналитикалық талдау процесінде сауатты жасалған кейстер жүйесі қажетті кәсіби дағдыларды, дағдыларды меңгеруді қамтамасыз етеді және болашақ маманның кәсіби сенімділігін қалыптастырады.
Мамандарды кәсіби даярлаудағы кейс-әдістің мәнін асыра бағалау мүмкін емес:
- бұл жағдайды талдау, стратегияны жоспарлау және шешім қабылдау іскерлігін жасайтын бірыңғай ақпараттық кешен.
- бұл болашақ кәсіби қызметтің нақты оқиғаларында академиялық теорияны қолдануға үйрететін әдіс.
- ол студенттерде әртүрлі кәсіби дағдыларды қалыптастырады: аналитикалық (жіктеуге, бөлуге, талдауға), шығармашылық (креативті ойлауға), коммуникативтік және әлеуметтік (тыңдау және есту, өзара қарым-қатынас жасау және қарым-қатынас жасау, сендіру), сонымен қатар практикалық іскерліктер (практикада академиялық теорияларды, әдістер мен қағидаларды қолдану).
Кейс-стади әдістерінің қарапайым көрінгенімен, мамандар кейс-әдісті танымның қарапайым әдістерінің: модельдеу, жүйелік талдау, проблемалық әдіс, ойлы эксперимент, сипаттау әдістері, ойын әдістері біріктірілген күрделі жүйе ретінде сипаттайды.
Осылайша, кейс-әдіс топтық пікірталас барысында болашақ маманның тұлғасын қалыптастырады, кәсіби маман болу үшін маңызды өзін-өзі талдау және өзін-өзі басқару дағдыларын қалыптастырады, таңдаған қызметтің алғашқы өнімді стереотиптерін құруға ықпал етеді және баға жетпес тәжірибемен (соның ішінде, алынған қате пікір мен шешімдерді) байытады. Кейстің ерекше маңызы – ол жағдайды алдын-ала талдау мәдениетін қалыптастырып, өсе түсетін мәселені, тиімді шешімдерді ойластыру және қабылдау үшін өте маңызды, мысалы, педагогикалық немесе психологиялық әсер ету шаралары түрінде.
Кейс-әдісі әсіресе әлеуметтік сала мамандарын, бірінші кезекте педагогтар мен психологтарды даярлауда тиімді болып табылады, өйткені олардың көмегімен болашақ кәсіби қызметін толыққанды моделдеуге мүмкіншілік туындайды.
Студенттердің психологиялық-педагогикалық кейстерді шеше білуін меңгеру, оқу сабақтары барысында педагогикалық мамандықтарына қызығушылығын арттыра отырып, оларға оқытылатын пәндердің практикалық мәнін көруге мүмкіндік береді. Сонымен қатар, кейстердегі қиындықтарды түсіну және жеңу, болашақ педагогтардың, кәсіби даярлығын қалыптастырады. Типтік жағдайларды талдау тәсілдерін меңгеру, педагогтік өміріне тән, табысты бейімделуді қамтамасыз етеді, жас мамандарды оқу-тәрбие жұмысына дайындайды. Кейсті шешу педагогика, психология және тәрбие теориясы мен әдістемесі пәндерден білімді керек етеді.
Ал тренингке келсек, тренинг – өзін-өзі тануға, өзін-өзі реттеуге, тұлғааралық қарым – қатынасқа, коммуникативті және кәсіби біліктілікке бағытталған психотерапиялық, психокоррекциялық және оқыту әдістерінің жиынтығы. Тренинг – жеке адам не топтың ақпаратты сол кезеңде не болашақта қажеттілігіне жарату мүмкіндігі. Тренинг саналы жұмыс түріне баулиды: қатысушылар пікір алмасады, өз көзқарасын қалыптастыру, жеткізуге, сұрақты дұрыс жүйелеуге, өз білімін практикада қолдануға дағдыланады. Адамды күтпеген оқыс жағдайда ойлану мен шешім қабылдауға үйретеді.
Тренингтің мақсаты:
- өзін-өзі тану, тұлғалық даму тәсілдерін таба білу;
- ойдың икемділігін, тапқырлығын талап ету, өзгешелігін дамыту;
- ойдың дәлдігі мен жылдамдығын жаттықтыру;
- қиялды, шығармашылық қабілетті дамыту;
- өзінің және өзгенің даралығын бағалау, өзін-өзі құрметтеу;
- комуникативтік дағдыны дамыту, қарым-қатынастың түрлі әдіс-тәсілдерін меңгеру;
- өзі, өз құқығы мен міндеттері туралы ойларын дамыту;
- көңіл-күйді көтеру, сезім мен эмоцияны реттеу.
Тренингтің міндеттері:
- өзін – өзі түсіну;
- өзін – өзі реттеу;
- қарым-қатынас жағдайында басқаларды түсіну;
-қарым-қатынастың жаңа дағдыларын өз бойына қалыптастыру.
Тренингтің негізгі заңдары:«00» заңы, микрофон заңы,белсенділік заңы, «Мен айтамын» заңы, барлық топ мүшелеріне ізгі ниет білдіру заңы, есім заңы, сыпайылық заңы, «Қазір және осында» заңы, құпияны сақтау заңы, өзінің қатысуын ұсыну заңы.