Әлеуметтік қызметтегі стандарттар мен мониторинг

Бухгалтерлік ақпараттық жүйелер, олардың құрылымы

Жоспар:

1.1. Стандарттаудың пайда болуы мен дамуының тарихи аспектілері

1.1.1. Стандарттау түсінігі, оның қалыптасуы мен дамуының негізгі кезеңдері.

1.1.2. Нарық әлеуметтік қызметтің көп қырлы кешенді жүйесі ретінде.

1.1.3. Әлеуметтік стандарт: түсінігі, мәндік сипаттары.

1.1.4. Әлеуметтік көрсеткіштер (индикаторлар), әлеуметтік нормалар.

1.1.5. Күнделікті өмір сүру минимумы әлеуметтік стандарт ретінде.

1.1.6. Халықты әлеуметтік қорғау және әлеуметтік стандарттар.

1.1.7. Әлеуметтік-еңбек қатынастары саласының минималды әлеуметтік стандарты.

1.1.8. Әлеуметтік қамсыздандырудағы стандарттар мен нормативтер.

1.1.9. Әлеуметтік қызмет көрсету мен әлеуметтік жұмыс.

1.1.10. Білім беру саласында қызмет көрсету стандарттары.

1.1.11. Медициналық қызмет көрсету стандарты.

1.1.12. Халықаралық ұйымдардың қызметтерін қарайтын әмбебап әлеуметтік стандарттар.

1.1.13. Әлеуметтік мониторинг: мәні, принциптері, ұйымдары.

1.1.14. Халықты әлеуметтік қорғау жүйесіндегі мониторинг қызметінің сапасы.

1.1.15. Халықтың денсаулық сақтау мониторингі.

1.1.16. Білім беру қызметіндегі мониторинг сапасы.

1.1 Стандарттаудың пайда болуы мен дамуының тарихи аспектілері

1.1.1 Стандарттау түсінігі, оның қалыптасуы мен дамуының негізгі кезеңдері.

Қазақстан Республикасындағы стандарттаудың мемлекеттік жүйесі. Әлеуметтік стандарттау, оның ерекшеліктері. Нормативті құжаттар, оның әлеуметтік стандарттауды орнықтырудағы аса маңызды мәні. Стандарттар мен норма жүйесі әлеуметтік және экономикалық саясаттың бағыты ретінде. Әлеуметтік қызмет саласында стандарттау.

Жаңа әлеуметтік стратегия Қазақстан қоғамының жүйелік трансформациясының маңызды ұяшығы болып табылады. Реформаның өзегі кәсіптік дайындық пен білімді әлеуметтік саясатқа негізделу болып табылады. Бұл кезеңде нарыққа көшудің міндетті кедейлік сызығынан төмен тұрған азаматтарға минималды отбасылық табысты қамтамасыз ететін әлеуметтік қорғау жүйесін жылдам құру болып табылады. Сонымен қатар, нарықтық еңбек пен кадрларды дайындау саласында мақсатты бағытталған белсенді саясат жүргізіледі. Ол дегеніміз әлеуметтік қорғау саясаты экономикалық және бюджеттік саясатпен бірге қарастырылады, ал әлеуметтік қорғау жүйесі мен нарықтық еңбек механизмдері арасындағы өзара байланыс әлеуметтік саясат стратегиясын жасауда әрдайым ескеріліп отырады.

Қазақстан экономикалық құлдырауды басынан өткеріп, әлеуметтікэкономикалық дағдарыстан шықты. Үкімет әлемдік дағдарыс шарттарында қарсы тұруға тәжірибе жинақтады. Шаруашылығы нарықтық ұйымдастырылған елдерде экономикалық заңдардың біртүрлілігіне қарамастан ондағы экономикалық үрдістер рухани, қоғамның құндылықтары, ұлттық дәстүрлер, тарихи ерекшеліктеріне байланысты әр түрлі дамиды.

Әлеуметтік саясат экономикалық көзқарас тұсынан алдына табыстарды дұрыс бөлуді алға қоятын саясат ретінде қарастырылады. Табыстарды бөлудің әлеуметтік түзетуі қайта бөлу саясатымен мемлекеттік бюджет пен мемлекеттік зейнетақымен қамтамасыз ету және сақтандыру ұйымдарының қатысуымен іске асырылады. Тікелей транфеттер қатарына, мысалы, жұмыссыздыққа байланысты жәрдемақы, жұмыссыздарға көмек, зейнетақымен мен медициналық сақтандыру қорына ақша бөлу, әлеуметтік көмек, балаларға көмек, білім алуға жәрдем, тұрғын үйді төлеуде жеңілдіктер жатады.

Мемлекеттік саясат дегеніміз оның әлеуметтік бағдарламалары мен тәжірибесінде қамтылған, халықтың әлеуметтік топтарының мүдделерін, қоғамдағы қарымқатынастарды реттейтін, қоғамның тұрақты әлеуметтікэкономикалық дамуын басқаруға бағытталған мемлекеттің ішкі саясатының құрамдас бөлігі болып табылады. Мемлекеттің әлеуметтік саясатының әсерімен қалыптасатын әлеуметтік қарымқатынастардың негізгі мөлшеріәлеуметтік әділдік мөлшері болып табылады.

Қоғамның тұрақты дамуы - бұл, ең алдымен, адамдар өмірін сапалы қамтамасыз ету, ол дегеніміз адамзат алдындағы экономикалық, әлеуметтік міндеттердің теңестірілген шешімі дегенді білдіреді. Бұл концепция шеңберінде экономикалық дамуға, қоғамның кіріс деңгейін бөлуге, әлеуметтік саясатқа, мемлекеттік шешім қабылдауға халықтың қатынасуына талаптардың қалыптасуы тиіс.

Тұрақты дамуға ауысу экономикалық және әлеуметтік дамудың басқару жүйесінің түбегейлі өзгертілуін талап етеді. Күшті әлеуметтік саясаттың қандай идеологияда құрылуына қоғамдық пікірталас қажет. Себебі қабылданатын шешім миллиондаған адамдардың тағдырларына, ең біріншіден, аз қамтылған отбасылар мен зейнеткерлерге, мүгедектер мен балаларға қатысты.

Халықтың тұрмыс жағдайының деңгейі көбінесе, мемлекеттің қандай саясат жүргізуіне байланысты. Мемлекеттің әр түрлі үрдістерге белсенді араласуы, табыстың теңестірілуі іскерлік белсенділіктің төмендеуіне және жалпы өндірістің тиімділігінің азаюына алып келеді. Екінші жағынан, мемлекеттің халқының табысын реттеудегі ролінің аз болуы табыстың дифференцицияның жоғарлауына, әлеуметтік қысымшылыққы, әлеуметтік қақтығыстардың өршуіне, ең соңында өндірістің құлдырауына, оның тиімділігінің төмендеуіне әкеледі. Қоғамдағы әлеуметтік қатынастарды реттеудегі мемлекеттің араласуының жоғары көлемде қол жеткізуге тиімділік пен әлеуметтік әділдік арасында қайшылықтың шешілуімен байланысты.

Халықтың әлауқатының жақсаруы, тұрмыстық деңгейінің көтеріліуі осы әлеуметтік сақтандыру арқылы жүзеге асады. Әлеуметтік сақтандыру арқылы мемлекет халықтың мұқтаж адамдарына, белгілі бір көмекті қажет ететін категорияға жататын адамдарға көмек беріп, материалды жағынан кепілдік бере алады. Сондай мемлекеттік көмектердің ішіне материалды көмек, медициналық көмек және адамдардың өмірін сақтандыру, кездейсоқ жағдайлардан сақтандыру, зейнетақы бөлу, жұмыссыздық жағдайын қадағалау және т.б. жатады.

Халықаралық тәжірибеде әдетте әлеуметтік саясатты қарастырған кезде әлеуметтік қамсыздандыру, денсаулық сақтау, білім, тұрғын үй және жұмыс бағыттары бірге қарастырылады. Әлеуметтік қамсыздандыру батыста отбасы мен индивидтің құтылуға келмейтін тәуекелдерден, табыстың азаюынан қорғау үшін шалалар жүйесі деп түсіндіріледі.

Әлеуметтік саясат экономикалық көзқарас тұсынан алдына табыстарды дұрыс бөлуді алға қоятын саясат ретінде қарастырылады. Табыстарды бөлудің әлеуметтік түзетуі қайта бөлу саясатымен мемлекеттік бюджет пен мемлекеттік зейнетақымен қамтамасыз ету және сақтандыру ұйымдарының қатвсуымен іске асырылады. Тікелей транфеттер қатарына,мысалы, жұмыссыздыққа байланысты жәрдемақы,жұмыссыздарға көмек,зейнетақымен мен медициналық сақтандыру қорына ақша бөлу,әлеуметтік көмек,балаларға көмек,білім алуға жәрдем,тұрғын үйді төлеуде жеңілдіктер жатады.

Әлеуметтік саясатты іске асыруда мемлекеттің ролі бұл әлеуметтік басқару субъектісінің құрылымымен анықталады. Біріншіден,мемлекеттің өз территориясына байланысты суверинитеті бар және ол сондықтан осыған сәйкес келетін билік құралдары бар. Мемлекет қоғамның саяси жүйесінің негізгі институты ретінде биліктің императивті тасымалдаушысы ретінде көрінеді. Екіншіден, мемлекет әлеуметтік саясатты іске асыру үшін маңызды ресурстарға ие. Үшіншіден, мемлекет «күрделі субъект» болып табылады. Әлеуметтік саясатты қалыптастыру мен іске асырумен тек әр түрлі орталық органдар ғана емес, сонымен қатар мемлекеттік органдар да айналысады. Сонымен,қандайда болмасын мемлекеттілікті қоғамның жалпылығы мен өзара байланысы көрсетеді.

Республиканың әлеуметтiк - экономикалық жүйесiнде неғұрлым қарқынды дамушылардың бiрi зейнетақы жүйесi болып табылады. Сонымен қатар, әрекет етушi жинақтаушы зейнетақы жүйесiне зерттеулер жүргiзу, оның тереңдеуi, нарықтық экономикалық жағдайындағы Қазақстан экономикасына бейiмделуi және оның әрекет етуiнiң қысқа мерзiм iшiнде пайда болған пiкiрталастағы және шешiлмеген көптеген мәселелер мен сұрақтардың бар екендiгi жөнiнде белгiлi бiр тұжырымдар жасауға мүмкiндiк бередi.

Атап айтатын болсақ, еңбек етiп болғаннан кейiнгi кезеңде қалыпты өмiр сүрудi қамтамасыз етуге зейнеткерлердiң жинақ қорларының саны емес сапасының жеткiлiксiздiгi, гендерлiк мәселелердiң шешiмiн таппауы, өмiр сүру ұзақтығының әр - түрлiлiгi, еңбек ақы теңсiздiгi нәтижесiнде әйелдер мен ерлер арасындағы зейнетақы мөлшерiндегi теңсiздiктiң болуы, өндiрiстiк мүгедектiк мәселелерi және т.б. Қазақстан экономикасының даму ерекшелiктерi зейнеткерлiкке шыққан мерзiм iшiнде тұрғындардың әлауқатын жақсарту мен қолдау мақсатында тұрғындарды зейнетақымен қамтамасыз ету жүйесiн дамытуға бағытталған кешендi шаралардың жүзеге асырылуын қолдайды. Қажетті нәтиже алу үшін,экономиканы жеделдету мақсатында инвестициялар жасау қажет.Ол үшін ішкі жинақ қорларды шоғырландыру - басты шарттардың бірі болып табылады. Экономикалық өсу және дамытудың құпиясы өте қарапайым: тек қана ұлттық қорларды және инвестицияларды көбейту қажет. Алайда, бүгінгі күні инвестицияны және қорларды көбейту жылдам дамудың қажетті, бірақ жеткіліксіз шарты болып отыр. Бұл тұрғыда, инвестициялық институттар тиімді инвестициялау процесін жүзеге асырады.

1.1.2 Нарық әлеуметтік қызметтің көп қырлы кешенді жүйесі ретінде

Нарық әлеуметтік қызмет: қалыптасу факторы, бағыттары. Әлеуметтік қызмет субъектілеріне сипаттама. Әлеуметтік қызмет сипаты, оны топтастыру. Білім беру қызметі. Медициналық қызмет. Бос уақыты ұйымдастыру қызметі. Тұрмыстық қызметі. Коммуналдық қызмет. Әлеуметтік жұмыс қызметі. Әлеуметтік қызмет сұранысының қалыптасу негіздері. Әлеуметтік қызметтің нарықпен байланысы. Нарық қызметінің дамуындағы әлеуметтік саясаттың рөлі.

Әлеуметтік кұрам әлеуметтік стратификацияға айналады - вертикальды тәртіппен орналаскан әлеуметтік жіктердін, жиынтығы, дәлірек айтканда кедейлердің, ауқаттылардың, байлардың жиынтығы. Адамдар әрдайым қозғалыста болып, өздерінің мәртебесін өзгертіп отырады. Қаржы буржуазиясы жер аристократиясының орнына келіп, оны алмастырды, кззіргі ендірісте біліктілігі шамалы мамандықтарды «ак. жағалылар» деп аталатындардың өкілдері - инженерлер, программистер, роботталған кешендердің операторлары ығыстырып шығарды. Соғыстар мен революциялар қоғамнын әлеуметтік қүрылымын кайта жасап, пирамиданың шынына кейбіреулерді кетерсе, баскдларын төмендетті. Олар казір де жүріп жатыр, партиялық элитаны бизнесэлита келіп алмастырды. Өрлеу мен кұлдыраудың арасында белгілі бір асимметрия бар: бәрінің де көтерілгісі келеді және ешкімнің әлеуметтік сатыда төмендегісі келмейді.

Еңбек туралы заңнама бірдей еңбек үшін, яғни бірдей ұзақтықтағы, қарқындағы және күрделіліктегі еңбек үшін бірдей ақы төлеуге кепілдік береді, сондайақ еңбекке ақы төлеуде жыныс белгісі, жасы, нәсілі, ұлты, тілі, мүліктік және лауазымдық жағдайы, тұратын жері, дінге көзқарасы, нанымдары, азаматтыққа, қоғамдық бірлестіктерге жату бойынша қандай да болмасын кемсітуге, сондайақ қызметкердің іскерлік қасиеттерімен және оның еңбегінің нәтижелерімен байланысты емес басқа да жағдайларға жол бермейді.

Еңбекке ақы төлеу саласындағы жүргізілген мемлекеттік саясат нәтижесінде ұйымдарға өздерінің ұйымдыққұқықтық нысандарына орай нарықтық экономика жағдайында әлеуметтік диалог барысында ұжымдық шарттар мен салалалық келісімдер қабылдау жолымен (соған сәйкес қосымша әлеуметтік кепілдіктер белгіленуі мүмкін) еңбекке ақы төлеу мәселесін шешуге мүмкіндік беретін құқықтық база жасалды.

Қазақстанда қосылған құн салығын енгізу ұсынымының қысқаруына әкеп соқты және өзесебінен өнеркәсіптің құлауы біріншіден, келешекте ұсыныс бағасының жоғармалауына әкеледі, екіншіден сұранымның төмендеуіне және сатып алу қабілетінің төмендеуіне әкеледі. Нәтижесінде өндірістік және ауылшаруашылық кәсіпорындар өзінөзі қаржыландыруға немесе қайта өндіруге қабілеттері төмендейді. Осыдан мемлекеттік бюджеттен көптеген қаржылық ресурстарды бөлу нәтижесінде дефицит пай да болды және жоғарғы қарқынды инфляцияға тура әкеп соқты. Бұдан біз өтей алмай кризисін, инвестициялық бағдарламалардың тоқтатылуы, өндірістік өнімнің, яғни экспорттың қысқартылуы және жұмыссыздықтың өсуін және тағы басқа ны көруге болады. ұл экономиклық сана жүйелерінің және бөлек компоненттердің балансының болмауынан туып отыр. Қосылған құн салығының қарсылығын білдірушілер үшін бұл өте күрделі католизатор болып табылады. Нақ осы жерде олар қосылған құн салығының табиғаты мен жұмыс жүргізу механизмін түсінбейді. Бюджетке неғұрлым қосылған құн салығынан көр түсім түскен сайын, соғұрлым ол экономикаға зиянын тигізеді. Әсіресе, қосылған құн салығы «қарсылығын білдірушілер» ойынша, жаңа жоғары қарқынды технологияға кері әсерін тигізуде. Техникамен қамтылмаған және артта қалған кәсіпорындарға қарағанда, өздері шығаратын өнімнің құны қосылған құн салығынан жоғары. Қазіргі кезде жоғары қарқында кәсіпорындар үшін қосылған құн салығы пайдасыз болып отыр. Мониторлық саясат пен қосылған құн салығының арасында байланыс жоқ, өйткені инфляцияның болуы, қаржы ресурсының тыстани асып кетуінен оны өндіру үшін материалдың жоқтығынан болады. Осының негізінен қосылған құн салығын алып тастауды талап еткен , оның орнына, өндірісте өнімді шектеп шығаруды ұсынады. Экономика жүйесінің дамуындағы ең маңызды сәт болып айналымға салынатын салықтың орнына өндірілген қосылған құн салығы болды. Бұған әртүрлі әсерлер болды. Нарықтық қатынастардың дамуы меншіктің түрлерінің көбеюіне әкелелі, шаруашылық серіктестерді дамытты, аралас өндіріс түрлерін құруға әкелді, осыған байланысты бұрынғы салықтың түрінің алынуы қиын болды. Делдалдық қызметтердің өсуі де әмбебеап салықты керек етті. Ол осы өсімнен мемлекеттік қазынаға тартуды керек етті.

Әлеуметтік саясаттың проблемалары мен әлеуметтік дамуды әлемдік әлеуметтануда мемлекет коцепциясы немесе әлеуметтік мемлекет шеңберінде зерттелуі кездейсоқ емес. Ұғымы тар мағынасында әлеуметтік қамтамасыз ету жүйесіне жатады,ал кең мағынасында қоғамдағы тұрақтылықты қолдаудың өзегі болып табылатын әлеуметтік, экономикалық, білім және медициналық қажеттіліктерді қанағаттандыруда адамдарға көмек көрсететін шаралар мен бағдарламалар жүйесін білдіреді.Ю. Хабермастың пікірінше, әлеуметтік мемлекеттің мақсаты азаматтық құқықтардың әлеуметтік - мемлекеттік универсализациясынан тұрады. Осыдан жалға еңбектің статусын тұрақтандыра алу. Ю. Хабермас әлеуметтік мемлекет буржуазиялық мемлекеттің қызметтік сипаттамасын көрсетеді деп пайымдаған.

«Әлеуметтік мемлекет» термині бірінші рет ғылыми айналымға 1850 жылы неміс зерттеушісі Лоренц фон Штейінмен кіргізілген болатын. Ол әлеуметтік мемлекет класстық мемлекетке қарамақарсы мағынада болады.Штейн мемлекет идеясы теңдік пен азаттықты қайта қалпына келтіруде,төмен деңгейлердегілерді байлар мен күштілер деңгейіне жеткізуде қортындыланады деп есептеген. Әлеуметтік мемлекет тек заңдастырып қана емес және де топтарды қорғауға,бірақ ол халықтың қызығушылығына қызмет етуі тиіс. Соғыс жылдарынан кейін Федеративті Германияда әлеуметтік мемлекет идеясын мойындау конституционалдық деңгейде өтті. 1949 жылы әлеуметтік мемлекеттің негізгі компоненттерінің қалыптасуы басталды (басқару мекемелері,қызметтері,қоғамдық ұйымдар,заңдар,нормалық құжаттар т.б.)саяси тәжірибеде Германияның соңынан ерген елдер Батыста өзіндік көшбасшыға айналды.

1.1.3 Әлеуметтік стандарт: түсінігі, мәндік сипаттары

Стандарт түсінігі. Стандарт жүйсіндегі категориялықтүсініктілік аппараты. Әлеуметтік стандарттар. Әлеуметтік стандарт халықтың әлеуметтік қажеттіліктерін қанағаттандыру деңгейі ретінде. Әлеуметтік стандарт жүйесі халықты әлеуметтік қорғау, еңбекпен қамту денсаулықты арттыру бағдарламаларын өңдеудің негізі ретінде. Мемлекеттік минималды әлеуметтік стандарттар адамдардың, жалпыға бірдей тұрғындардың әлеуметтік қажеттіліктер мен мүмкіндіктерін материалдық жағдайларын қанағаттандырудағы әлеуметтік нормалар мен нормативтері.

Мемлекеттік әлеуметтік стандарттарды жаңарту (жекелеген жағдайларда әзірлеу) Әлеуметтік реформаларды одан әрі тереңдетудің 2005 – 2007 жылдарға арналған бағдарламасы шеңберінде жүзеге асырылды. Стандарттар мен нормативтердің басым бөлігі «Мүгедектерді әлеуметтік қорғау туралы» Қазақстан Республикасының Заңымен және өзге де нормативтік құқықтық актілермен бекітілді. Алайда, әлеуметтік саланы стандарттау әлі де аяқталған жоқ.

Мемлекеттік әлеуметтік стандарттардың болмауы және жетілдірмеуі әлеуметтік қамсыздандырудың барабарлығына қол жеткізуде, арнаулы әлеуметтік қызметтердің қол жетімділігі мен әлеуметтік бағдарламаларды бюджеттендіру кезінде айтарлықтай қиындықтар туғызады. Негізгі әлеуметтік қатерлер – кәріліктің, мүгедектіктің, асыраушысынан айрылудың туындауын жұмсарту мәселесін әлеуметтік қызмет көрсетуді дамыту ісінен бөліп қарауға болмайды. Қазіргі уақытта ол денсаулықты сақтау және жазатайым оқиғалардың алдын алуды; медициналық және білім беру қызметтерін; өндірісте зардап шеккен мүгедектерді оңалтуды; мүгедектер мен қарттарға арналған арнаулы қызметтер көрсетуді; балалар күтімі мен үй тұрмысы жөніндегі және т.б. қызметтерді қамтиды. Әлеуметтік қызметтерді негізінен мемлекеттік органдар мен жергілікті мемлекеттік мекемелер жүзеге асырады. Арнаулы әлеуметтік қызметтер көрсетуге мемлекеттік емес сектордың қатысуы айтарлықтай емес. Мүгедек балалармен жұмыстың заманауи нысандарының дамымауына байланысты, олардың күтімімен айналысатын ата - аналар заңды жұмыспен қамту жүйесінен тыс қалуда, бұл да өз кезегінде кедейлік проблемасын қиындатуда және олардың балаларының онсыз да шектеулі мүмкіндіктерін одан әрі тарылтуда. Көрсетілетін қызметтердің көлемі мен сапасын және арнаулы әлеуметтік қызмет көрсетуді ұйымдастыруды белгілейтін әлеуметтік қызметтер көрсетудің негізгі стандарттары әзірленбеген; азаматтардың санаттары мен тегін және не ақылы негізде көрсетілетін міндетті және қосымша қызметтердің тізбесі айқындалмаған.Әлеуметтік жұмыстың теориялық анықтама қатары бар.Жиі әлеуметтік саясат астарында әлеуметтік мәселелерді шешуге, әлеуметтік ойларға қол жеткізуге тиімді жолдары мен қорларды іздеуге бағытталған амалдар жүйесі деп те түсіндіріледі. Неомаркстік мектеп өкілдері әлеуметтік саясатты капиталистік экономиканы реттеуде мемлекеттің қателік салдарына жауап беру деп қарастырады. Осыдан әлеуметтік саясат мәні әлеуметтік мәселелердің қарамақайшылықтарын анықтау мен жоюға сәйкестендіреді [15].

Азаматтардың тұрмыстағы тіршілік әрекеттерін қолдауға бағытталған әлеуметтіктұрмыстық қызметтер балалардың стационарлық жағдайда тұрақты немесе уақытша тұруына арналған медициналықәлеуметтік мекемелерде (ұйымдарда) (бұдан әрі – стационарлық үлгідегі әлеуметтік қызмет көрсету ұйымы), балалардың күндіз болуына арналған медициналықәлеуметтік мекемелерде (ұйымдарда) (бұдан әрі – жартылай стационарлық үлгідегі әлеуметтік қызмет көрсету ұйымы) көрсетілетін болады.

Әлеуметтіктұрмыстық қызметтер мыналарды қамтиды:

1) тұруға және (немесе) болуға, оңалту және емдеу ісшараларын, емдеу - еңбек және оқу қызметін, мәдени және тұрмыстық қызмет көрсетуді жүргізуге арналған үй - жайлар мен жиhазды пайдалануға беру;

2) стационарлық үлгідегі ұйымдарда жасын және денсаулығының жайкүйін ескере отырып, оңтайлы және диеталық тамақтануды ұсыну;

3) стационарлық үлгідегі ұйымдарда тұрмыстық қызмет көрсетуді қамтамасыз ету (кір жуу, кептіру, үтіктеу, іш киімді, киім - кешектерді, төсек- орын құралдарын дезинфекциялау);

4) жеке - күтушіні және гигиеналық сипаттағы әлеуметтіктұрмыстық қызметтерді көрсету;

5) санитарлық - гигиеналық талаптарға сәйкес тұру және (немесе) болу жағдайларын қолдау.

1.1.4 Әлеуметтік көрсеткіштер (индикаторлар), әлеуметтік нормалар

Әлеуметтік индикатор түсінігі. Негізгі салалардағы әлеуметтік индикаторлар жүйесі: тұрғындар кірісі, жұмыспен қамтылуы; халыққа әлеуметтік қызмет көрсетумен қамтудағы сипаты (білім беру, денсаулық сақтау, әлеуметтік қамсыздандыру т.б.); демографиялық жағдай; экология. Кедейшілік көрсеткіштері мен атаулы әлеуметтік көмек.

Өмір саласындағы әлеуметтік нормативтер. Әлеуметтік нормалар: оның белгілері.

Тарихты талдай келе, саясат түсінігі, оның мәселелері мемлекет пен қоғамның ара - қатынасы сәселелері ерте кезден бастап әр түрлі мектептің ойшылдардың назарын аудартқан. Әртүрлі мектептің ғалымдары мемлекеттің міндеті - өз тұрғындарына қамқор болу деген тұжырымды дұрыс деп түсінді.

Платон еңбекті бөлуге негізделген әлеуметтік бөлінуге үлкен назар аударды. Осыдан ерте адамдар әлеуметтік пен экономикалықтың арасындағы байланыс барын біле бастады. Аристотель мемлекет өмір сүру үшін ғана емес, бақытты өмір сүру үшін құрылады, мемлекет – көмек көрсету мақсатындағы одақ, ең жақсы мемлекеттік құрылым деп әрбір адамға бақытты өмір сүруге мүмкіндік беретін ұйымды қабылдау керек дегенді айтқан. Аристотель мен оның орта тапты адамдардан тұратын мемлекет ойларынан қоғамның тұрақтандыру факторы ретінде орта таптың қазіргі маңыздылық бағасы шығады.

Мемлекет пен қоғамның спецификалық функциясы ретінде әлеуметтік саясаттың талдау мен оқытудың кезекті қызметі әлеуметтік мемлекет негізі қалана бастаған уақытқа сәйкес келеді.

Осындай әлеуметтік институтқа ғылыми қызығушылық 19 – 20 ғасырларда қалыптасты.

Қазіргі мемлекеттердің әлеуметтік жұмысты міндетті түрде болады. Сонымен қатар, әлеуметтік мемлекет термині Швеция, Германия, Дания, т.с.с еуропалық елдерге байланысты қолданылса да, әрбір қазіргі замандағы (модернизацияланған) мемлекет оның белгілі бір әлеуметтік белгілерінің өзінде барын көп ойланбастан айтуға болады.

Қазіргі адамдық құндылықтарды бөлісетін халықтың әлеуметтік сапасын әрбір мемлекетте кездеседі. Бұл принціптің ерекшелігі азаматтары алдындағы мемлекеттің міндеттерін мойындауы, старттық тепе – теңдіктің қажеттілігін мойындауы, әлеуметтік бағдарламалар мен салықтар арқылы табысты бөлу болып табылады. Әлеуметтік мемлекеттің мақсаттарын іске асырылу механизімі басты идеологияға байланысты ажыратылады және әлеуметтік саясатта қамтылады [9].

Көптеген зерттеушілердің пайымдауынша, әлеуметтік саясат мемлекеттік экономиканы реттеудің маңызды бағыты ретінде қызмет етеді, өйтпеген жағдайда, мемлекеттің қызметінің соңғы мақсаты қоғам жағдайының жоғары деңгейге жетуі мен оның әрі дамуына жағдай жасау болып табылады.

«Әлеуметтік қызмет көрсету» термині әртүрлі ғылыми зертеулер саласынан көрініс табады, ол философияда,әлеуметтануда,кориспруденцияда кең қолданылады.

Әлеуметтік қызмет көрсету тұрғындардың жағдайын анықтайтын үрдістер мен ұйымдарға бағытталған. Кейбір зерттеушілердің ойынша әлеуметтік саясатқа әлеуметтік сфера салаларынан басқа, қоғам мүшелері арасында табысты бөлу, отбасылық қарым – қатынастар, пенитенциялы жүйе, қоршаған ортаны қорғау қызметі, т.с.с кіреді.

Бірінші топ әлеуметтік қызмет көрсету барлық қоғамды қамтитын проблемаларды шешуге байланысты қоғамдық әрекеттер ретінде қарастырылады. Әлеуметтік саясаттың мақсаты – қоғам мақсаттарына жетуге септігін тигізу.

Екінші топ еңбектік әлеуметтік қарым – қатынастармен оның тұрақталуына бейімделген.

Үшінші топ әлеуметтік қызмет көрсету қоғамдық қызметтің бір түрі ретінде қарастырады.

Төртінші топ әлуметтік жұмысты бөлінетін шаралар жүйесі арқылы индивидуалды және әлеуметтік теңсіздіктің негативті әсерін жеңілдететін құрал ретінде қарастырады.

Бесінші топ қазіргі азаматтық қоғам мен әлеуметтік мемлекеттің базалық құндылығы ретінде әлеуметтік әділдік пен әлеуметтік серіктестік принціптерінен шығады.

Әлеуметтік жұмыстың басқаша анықтамасын Р. Барнер береді.Әлеуметтік саясат – индивидттер, топтар, әлеуметтік мекемелер арасындағы қарым – қатынасына араласып реттейтін тәсілдерді қалыптастыратын қоғамның қызметі мен принціпі. Бұл принціптер мен іс - әрекеттер қоғамдық дәстүрлер мен құндылықтарының нәтижесі болып табылады және ресурстарды бөліп беру мен адамдардың жағдай деңгейін анықтайды.

1.1.5 Күнделікті өмір сүру минимумы әлеуметтік стандарт ретінде

Күнделікті өмір сүру минимум түсінігі. Күнделікті өмір сүру минимумының көрсеткіш жүйесі. Күнделікті өмір сүру минимум бюджеті. Күнделікті өмір сүру минимумының ауқымын есептеу әдісі. Халықты әлеуметтік қорғаудағы күнделікті өмір сүру минимумының жүйесі. Кедейшілік. Кедейшілік көрсеткіштері. Кедейшіліктің мөлшерін бағалаудағы қажетті көлемдерді анықтау үшін жүргізілетін мониторинг жағдайы. Күнделікті өмір сүру минимум әлеуметтік базалық көрсеткіштер ретінде, оның басқа мемлекеттік минималды стандарт саласындағы еңбек ақыны төлеу, зейнетақымен қамсыздандыру, әлеуметтік көмек көрсетудегі мәнін анықтау.

Халыққа әлеуметтік қызмет көрсету төңірегінде оның мәнін түсіндіруші анықтамалардан басқа дұрыс емес анықтамалар да жеткілікті.

Әлеуметтік қызметтің категорияларын білу үшін алдымен оның қызметі мен көріністерін қарастыру керек, мына категорияның аспектілері:

- субъектілер мен объектілердің;

- мемлекетің әлеуметтік саясаттағы рөлі;

- мақсаттар мен міндеттерді бөліп көрсету;

- механизмдер жие іске асыру параметрлерін енгізу.

Мына категориялық көрсеткіштері мен белгілері:

1) объективтілік, адамның жизнидеятельности қоғамдық мінезбен байланысты болуы. «Әлеуметтік» көп сөздіктерде қоғаммен синонимдес келеді. Орыстың (қоғам, қоғамдық) латынның (әлеуметтік, әлеумет) сөздерінің түпнегізі бір болады;

2) мемлекеттілік әлеуметтік топтар бірімен тығыз байланысты болғандықтан ол саясат, ал саясаттылық қоғам қатынастарынның мемлекеттің бір формасы. Мемлекеттің мәні мен қызметі әлеуметтік саясаттың принциптерін құрайды;

3) көпсубъектілік және объектілік. «Әлеуметтік саясат» категориясы активтіленген және пассивтенген субъектілерден тұрады. Әлеуметтік саясаттың объектісі мен пәні жүйелі және көпдеңгейлі;

4) солидарный (перераспределительный) қатынастардың мінезі. Әлеуметтік саясаттың негізі кірісті қайта жіктеу топтар мен әр түрлі деңгейлер арасында;

5) нақты – тарихи қатынастар. Әр түрлі әлеуметтік күштердің тарихи байланысын қоғамның белгілі бір даму кезіндегі көрінісі, бұл әлеуметтік саясаттың мақсаттарын анықтайды.

Әлеуметтік жұмыстың бастапқы негізі оның принциптері болып келеді. Олар:

1) әлеуметтік әділеттілік принцип. Әлеуметтік әділеттілік бейбітшілік пен бостандықпен бірге әлемдік қауымдастықтардың негізі құжаттарында белгілей, қазіргі демократиялық қоғамдық саланың жалпы мойындалған құндылығы болып табылады. Әдебиеттерде әділеттіліктің теңестіру мен бөліп беру типін бөліп көрсетеді. Әділдік принципі қазіргі шарттарда теңестеру мен бөліп беру бастамаларын қамту тиіс. Мемлекеттің әлеуметтік типін мойындау азаматтарының индивидуалды немесе әлеуметтік ерекшеліктеріне тәуелді емес, оның барлығының әлеуметтік құқығының теңдігін мойындауға алып келеді. Мемлекеттің әлеуметтік саясаты өндірістік және нәтижелі еңбек жағдайын жасауға бағытталуы тиіс.

2) жауапты әлеуметтік жауапкершілік принципі. Ол индивидпен, отбасынан, кішкене топтардан өзіне көмек пен өзіндік қамтамасыз етуге үлкен күш талап етеді.

3) әлеуметтік принципі. Қазіргі қоғам әлеуметтік қиыншылықтардыортақ жүйе ретінде қабылдауы керек. Бұл принцип әлеуметтік жұмысты іске асыруды сақтандыру келістерін қолдануға мүмкіндік береді.

4) әлеуметтік серіктестік принципі. Мұндай принциптерді қамтиды:

- екі жақтағы келіссөздер мен шешімдер қабылдаудағы теңдік;

- келісім орындауда екі жақтан тең міндеттілігі;

- қабылдаған міндеттерін орындауда екі жақтың міндеті және тең жауапкершілігі;

- үшпартизм принципі. Бұл келісімде үш жақтын қатысуы.

Мемлекеттік билік, жұмысшы, жұмысберуші.

5) әлеуметтік жәрдем беру принципі – азаматтарды құқықтық және әлеуметтік қорғауды қамтамассыз ету.

6) әлеуметтік кепілдіктер приципі. Азаматтарды рухани, физикалық дамуды, кәсіби дайындық пен жұмыспен қамтуды мемлекет кепілденген әлеуметтік қызметтермен қамтамассыз етуді қарастырады. Бұл принцип әлеуметтік қызмет көрсетудіғ іске асырылу мақсаттарын мүмкіншіліктерін теңестіруді қарастырады.

7) қолдау көрсету принципі. Бұл принцип мемлекеттік және мемлекеттік емес. Құрылымдарының заң шығару әрекетін реттейді.

Әлеуметтік жұмысты қаржландыруға байланысты.

Әлеуметтік жұмыстың мәні оның қызметтерінде көрініс табады. Әлеуметтік жұмыстың негізі функция (басты қоғамдық міндеттер мен бағыттар) бөліп көрсетуге болады:

1) әлеуметтік қауіпсіздікті қамтамассыз ету, адамның жеке және жалпы интерісін және оның қажеттіліктерін қанағаттандру. Ол адамдын материалдық және рухани қажеттіліктерінде көрінетін өмір сүрудің орташа деңгейіне жеткенде жүзеге асады. (тауар мемлекеттік қызметке тұрақты баға, баспанамен қамтымасыз етілу, білім алу, медикалық, мәдени қызмет көрсету, экологиялық қауіпсіздік).

2) саяси тұрақты билікпен тұрақты қамтамасыз ету. Саясаттық шешім қабылдауда әлеуметтік топтардың реалды қатысуы.

3) билікті бөліп беруді қамтамасыз ету. Жалпы халық үшін әділетті, қайта құрастыруға қажет емес екендігін көрсету.

4) экономикалық ресурстар мен экономикалық тиімділіктің жүйесін қалыпқа келтіру, мұнда тұрғындардың көбінің азды – көпті көңілдерінен шығу. Экономикалақ ресурстарды керекті пайдаға жаратудан адамдардың қоғамдағы өмірінің материалдық шарттары мен әр түрлі әлеуметтік топтардың мәселелерін шешуге байланысты.

5) экологиялық қауіпсіздікті қамтамасыз ету. Қоғам мен мемлекетке экологиялық қауіпсіздік деңгейінің керектігі.

6) әлеуметтік қорғауды қамтамасыз ету. Қоғам мен мемлекетке әлеуметтік қорғаудың деңгейінің керектігі, мұнда жалпы тұрғындармен қоса, оның әрбір әлеуметтік топтарын қамтиды.

Жалпы қатынастардың кімдердің арасында, не үшін пайда болуын білу үшін әлеуметтік саясатты талдауда субъективті – объективті түрде сипаттау керек.

Қазіргі таңда әсіресе тәжірибеде әлеуметтік – еңбектік сфера ұғымы жиі қолданылады. Ол әлеуметтік саясат пәні мен объектісін, әлеуметтік дамудың деңгейін, еңбек және әлеуметтік қатынастарын көрсетеді.

1.1.6 Халықты әлеуметтік қорғау және әлеуметтік стандарттар

Халықты әлеуметтік қорғау жүйесін құру – мемлекеттік әлеуметтік саясат міндетінің бірі. Халықты әлеуметтік қорғау жүйесінің негіздері - өмірге қажетті минималды стандарпен қамту жүйесінің негізгімен қамсыздандыру. Халықты әлеуметтік қорғау стандарттының үш деңгейлі жүйесі: минималды, орта, рационалды. Халықты әлеуметтік қорғау жүйесінің әлеуметтік мәні. Мемлекеттік минималды стандарт жүйесінің ілгерленуі - әлеуметтік саясат міндеттінің бірі және халықты әлеуметтік қорғау жүйесінің тиімділігі болып қаралады.

Әлеуметтік саясат – бұл адамдардың қызығушылықтары, индивид пен мемлекеттің қызығушылығын, адамдық қоғамның әртүрлі деңгейін біріктіру өнері.

Басқа жағынан – бұл мемлекеттік биліктің, мемлекеттік емес құрылымның үздіксіз жаңартылатын әрекеттестік жүйесі.

Әлеуметтік қызмет көрсетудің 5 негізгі концепциясын талдай келе көлемді топтастыруға мүмкіндік береді.

Концепцияның 1 - тобы әлеуметтік жұмысқа экономикалық дамудың мақсаты мен құралы ретінде кешенді көзқарасты білдіреді.

2 - топқа адам өмірінің өндірістік процессінің объективтілігін көрсетеді, экономикалық дамудың құралдарын көрсетеді.

3 – топта 2 концепцияны біріктіруге болады: әлеуметтік саясатты индивидуалды және әлеуметтік теңсіздіктің негативті зардабын жеңілдететін құрал және әлеуметтік қорғауға бағытталған қоғамдық қызметтің бір түрі ретінде қарастыру.

Әлеуметтік жұмыс қолданбалы тәжірибелік мағынасында – бұл халықтың өмірін қамтамасыз етуге бағытталған нақты шаралар мен тәсілдердің жиынтығы (жүйесі).

Тарихи даму көрсеткендей әлеуметтік - экономикалық жалпы моделдің қалыптасуы біртіндеп дамыды. Қазіргі кезде бір ішкі нарықтық бағдарламаны ойлап табудан басқа, елдегі қаржы саясатымен үйлесімді жұмыс істейтін экономикалық немесе валюталық бірліктер қалыптастырылды. Ең қиын болып дамыған айырмашылықты ескере отырып әлеуметтік моделдерді жақындастыру, әсіресе мына 2 бағытта ақшалынесиелік, әлеуметтік - евро бірлестікте жуықтасуда өтеді. Бір уақытта кәсіпкерлікпен айналысуға бірдей жағдай немесе бірдей ережелер қалыптасты. Ішкі европалық нарықтық жүйесімен бәсекелестікке түседі жүзеге асыру «әлеуметтік нарықтық шаруашылық» тұжырымдамасының ішкі экономикалық кәсіпкердің бостандығы мен экономикаға әкімшіліктің кірісуін жоққа шығару енгізіледі. Негізінде нарықтық бостандықты әлеуметтік мақсатқа жету үшін экономикалық ресурстар құрайды. Мына жаман іс - қимылдарды жою керек: біріншіден әлеуметтік саясат экономикалық жағынан өзгеру керек:

1) өндіріс көлемінің құлдырауынан асып, халықтың реалды табысының төмендеуі;

2) кедейліктің көбеюі, дефиринциалды табыстың артуы, қоғамдық ә/к бөлінуі, қорытындылай келсек халықтың өмір сүру сапасының төмен болуы;

3) әлеуметтік мәдени жиындарды реалды қаржымен қамтамасыз етпеу;

4) әлеуметтік бағытты мемлекеттің реттеуінің төмендеуі;

5) халықтың әлеуметтік сұраныстарын қамтамасыз ету үшін бюджеттік шығындардың реттелуінің жетіспеуі.

Қазіргі жағдай әлеуметтік саясаттың құндылығын көтеруін ең басты әлеуметтік мәселелерді шешудің жаңа механизмдерді ойлап тауып әлеуметтік саясатты жүзеге асыру керектігін, қаржылы немесе материалды ресурстарды дұрыс қолдануды көрсетеді.

Реформаны сәтті өткізу үшін, оған мынаны жатқызу керек: халықтардың моральдық құндылықтарын, активтілік, өмір сүру сапасы, білім алу дәрежесі, денсаулық жүйесі [12].

Мемлекет халықтың әлеуметтік сұраныстарын қамтамасыз етіп, әлеуметтікэкономикалық жақсы даму үшін мына қиыншылықтардан өту керек:

еңбек ақының төмендеуі. Адамдардың еңбек ақысы шынында 2 есеге азайды.

1) халықтың көп бөлігі кедейлікке немесе аштыққа ұшырады. Ресейде халықтың 30 пайызы кедей адамдар. Бұл адамдардың шын сұраныстары күніне 1-2 долларды құрайды;

2) қоғамның әлеуметтік бөлінуі ресми құжаттар бойынша бұл адамдардың кірістерінің айырмашылығы 14 - 15 есе;

3) жұмыссыздықтың Ресейде кедейшіліктің негізгі себебі осы жұмыссыздық;

4) адамдардың денсаулық жағдайының төмендеуі өлім дәрежесінің өсуі;

5) халықтың әсіресе балалардың тамақтануы төмендеді;

6) халықты әлеуметтік қорғауының төмендеуі. Зейнетақы аз, ал әсіресе оқу ақысы жоғары;

7) әлеуметтік инфрақұрылымның көп бөлігінің деградациясы.

Қиын жағдайларда әлеуметтік саясаттың мына принциптері басым болады:

- субсидиалық, өтінім принципі негізінде құралған әрбір азамат өзінің әлеуметтік жағдайын бағалап, оны ресми түрде мақұлдаса, ол мемлекет қатарынан белгілі көмек ала алады. Бірақ мұндай көмектің шегі болады.

- әлеуметтік көмекті тегін немесе тиімді қамсыздандыру. Білім және денсаулық жүйесін тегін алуға болады. Бірақ қандай жағдайда немесе қашан тегін немесе ақшаны көмек ала алатының әрбір азамат білу керек.

1.1.7 Әлеуметтікеңбек қатынастары саласының минималды әлеуметтік стандарты

Әлеуметтікеңбек қатынастары саласындағы минималды әлеуметтік стандарттың мемлекеттік жүйесі; оған сипаттама. Минималды еңбек ақы түсінік ретінде. Бақылау мен бекіту. Әр түрлі елдердегі минималды еңбек ақы деңгейі мен қатысы. Қазақстандағы және шет елдердегі еңбек ақыны қайта қарау механизмі.

Зейнетақы минималды көлемі. Бір айлықты есептеудегі көрсеткіш, оның қолданылуы. Айлықты есептеудегі көрсеткішті белгілеу. Негізгі лауазымды еңбекақы: белгілеу мен қалыптастыру. Белгіленген қанынас, минималды ебекақы мен күнделікті өмір сүру минимумы.

«Әлеуметтік мемлекет» термині бірінші рет ғылыми айналымға 1850 жылы неміс зерттеушісі Лоренц фон Штейінмен кіргізілген болатын.Ол әлеуметтік мемлекет класстық мемлекетке қарама - қарсы мағынада болады. Штейн мемлекет идеясы теңдік пен азаттықты қайта қалпына келтіруде,төмен деңгейлердегілерді байлар мен күштілер деңгейіне жеткізуде қортындыланады деп есептеген. Әлеуметтік мемлекет тек заңдастырып қана емес және де топтарды қорғауға, бірақ ол халықтың қызығушылығына қызмет етуі тиіс. Соғыс жылдарынан кейін Федеративті Германияда әлеуметтік мемлекет идеясын мойындау конституционалдық деңгейде өтті. 1949 жылы әлеуметтік мемлекеттің негізгі компоненттерінің қалыптасуы басталды (басқару мекемелері,қызметтері, қоғамдық ұйымдар,заңдар,нормалық құжаттар т.б.) саяси тәжірибеде Германияның соңынан ерген елдер Батыста өзіндік көшбасшыға айналды.

20 ғасырдың басында өндірістік дамыған елдер тұрмыстық жағдайын тұрақтандыруға байланысты концепциялар мен доктриналар кең таралды.Ең кең тарағаны «әлеуметтік нарықтық шаруашылық» тәжірибесі мен теориясы.

Бір уақытта әлеуметтік мемлекет модельдері мен түрлері, мәні мәселелеріне теориялық пікір таластар дамыды.

Батыс Еуропа және Америка елдерінде әлеуметтік экономикалық модельдің терең зерттеледі. Алғашқы әлеуметтік елдердің моделінің қалыптасқанын тәжірибелік қорытындыда көруге болады. әр бір елде дамыған басқа елдерде секілді экономикалық немесе әлеуметтік жүйесін ойлап табу керек. әлемдік экономикада өркендеу процессі европалық капитализмді американдық моделге негізгі факт алдына қояды. Европалық әлеуметтікэкономикалық кешен өз ішінде 2 әлемдік моделден тұратынын айтып кету керек. Олар: англоамерикандық және германдық - жапондық.

Тарихи даму көрсеткендей әлеуметтікэкономикалық жалпы моделдің қалыптасуы біртіндеп дамыды. Қазіргі кезде бір ішкі нарықтық бағдарламаны ойлап табудан басқа, елдегі қаржы саясатымен үйлесімді жұмыс істейтін экономикалық немесе валюталық бірліктер қалыптастырылды. Ең қиын болып дамыған айырмашылықты ескере отырып әлеуметтік моделдерді жақындастыру, әсіресе мына 2 бағытта ақшалы - несиелік, әлеуметтікевро бірлестікте жуықтасуда өтеді. Бір уақытта кәсіпкерлікпен айналысуға бірдей жағдай немесе бірдей ережелер қалыптасты. Ішкі европалық нарықтық жүйесімен бәсекелестікке түседі жүзеге асыру «әлеуметтік нарықтық шаруашылық» тұжырымдамасының ішкі экономикалық кәсіпкердің бостандығы мен экономикаға әкімшіліктің кірісуін жоққа шығару енгізіледі. Негізінде нарықтық бостандықты әлеуметтік мақсатқа жету үшін экономикалық ресурстар құрайды. Мына жаман іс - қимылдарды жою керек: біріншіден әлеуметтік саясат экономикалық жағынан өзгеру керек:

- өндіріс көлемінің құлдырауынан асып, халықтың реалды табысының төмендеуі;

- кедейліктің көбеюі, дефиринциалды табыстың артуы, қоғамдық ә/к бөлінуі, қорытындылай келсек халықтың өмір сүру сапасының төмен болуы;

- әлеуметтік мәдени жиындарды реалды қаржымен қамтамасыз етпеу;

- әлеуметтік бағытты мемлекеттің реттеуінің төмендеуі;

- халықтың әлеуметтік сұраныстарын қамтамасыз ету үшін бюджеттік шығындардың реттелуінің жетіспеуі.

Мемлекет халықтың әлеуметтік сұраныстарын қамтамасыз етіп, әлеуметтікэкономикалық жақсы даму үшін мына қиыншылықтардан өту керек: еңбек ақының төмендеуі. Адамдардың еңбек ақысы шынында 2 есеге азайды.халықтың көп бөлігі кедейлікке немесе аштыққа ұшырады. Ресейде халықтың 30 пайызы кедей адамдар. Бұл адамдардың шын сұраныстары күніне 1-2 долларды құрайды.

1) қоғамның әлеуметтік бөлінуі ресми құжаттар бойынша бұл адамдардың кірістерінің айырмашылығы 14 - 15 есе;

2) жұмыссыздықтың Ресейде кедейшіліктің негізгі себебі осы жұмыссыздық;

3) адамдардың денсаулық жағдайының төмендеуі өлім дәрежесінің өсуі;

4) халықтың әсіресе балалардың тамақтануы төмендеді;

5) халықты әлеуметтік қорғауының төмендеуі. Зейнетақы аз, ал әсіресе оқу ақысы жоғары;

6) әлеуметтік инфрақұрылымның көп бөлігінің деградациясы.

Қиын жағдайларда әлеуметтік саясаттың мына принциптері басым болады:

1.1.8 Әлеуметтік қамсыздандырудағы стандарттар мен нормативтер

Халықты әлеуметтік қорғау жүйесіндегі әлеуметтік қамсыздандыру. Әлеуметтік қорғау жүйесіндегі әлеуметтік қызмет көрсету түрлері, оларға сипаттама. Әлеуметтік стандарттар мен нормативтер, қызмет көрсетудегі оның рөлі. Әлеуметтік қызмет көрсету жүйесіндегі стандарттарды өңдеуге қойылатын талаптар. Мүгедектерге, мүмкіндігі шектеулі балаларға әлеуметтік көмек көрсетудегі мемлекеттік стандарттар. Әлеуметтік қызмет көрсету мекемесіндегі қызметті бағалау әдісі. Халықтың әр түрлі топтарына әлеуметтік қызмет көрсетудегі жұмыстарды ұйымдастыру мекемелерінің құрған әр түрлі тармақтық әрекеттері.

Осыдан әлеуметтік топтар мен олардың өкілдерінің өзара арақатынасының пайда болуы табиғи құбылыс. Мұндай арақатынастардың нақты түрлері әр түрлі:қарамақайшылықатар, серіктестіктер, одақтар,дұшпандық, көтерілістер, азаматтық соғыстар, шерулер,және т.б.көптеген түрлері. Осыған байланысты әлеуметтік топтар мен осы топтың жеке өкілдері өз әлеуметтік қызығушылықтарын қанағаттандыруға байланысты қарымқатынасқа түседі. Осыдан әлеуметтік саясатты қоғамның әлеуметтік жағдайын жоғарлатуға байланысты, осының негізінде мемлекет эканомикасын дамытуға байланысты әр түрлі әлеуметтік топтар арасындағы қарымқатынастарды реттеудегі мақсаты мемлекеттік шаралар жүйесі деп түсіну қажет.

Әлеуметтік жұмыс ұғымына толық анықтама берген деп П. Д. Лавленконың ұстанымын айтуға болады.

Оның пікірінше,әлеуметтік саясат- бұл қоғамның әлеуметтік дамуын жылдамдатуға шаралар жүйесі және әлеуметтік топтар арасындағы қатынастардағы, өмірлік қажеттіліктерді қанағаттандыруға жағдай жасаудағы, қоғам өкілдерін дамуына толық жағдайды қамтамасыз етудегі белгілі бір бейімделушілік. Әлеуметтік қызметтің соңғы мақсаттарының бірі адамды тұлғалық және әлеуметтік қиыншылықтары тұрғысынан емес, азаматтық құқығы тұрғысынан қарастыратын тәуелсіз өмір концепциясымен байланысты.

Әлеуметтік қызмет көрсету әлеуметтік өмірдің барлық аспектілерін қамтуы тиіс. Осыдан оның басты міндеттері шығады:

1) экономиканың дамуына әлеуметтік бағдарын беру, барлық әлеуметтік қатынастардың жүйесін реттеу;

2) әлеуметтік қарама - айшылықтар мен келіспеушіліктерді дәл уақытында шешу;

3) қоғамның мүмкіншілігін ескере отырып,әлеуметтік әділдік принциптерін іске асыру.

Мемлекеттің әлеуметтік саясаты мемлекеттік әлеуметтік қамтамасыз ету бағдарламалары мен әлеуметтік қызмет көрсету жүйелерінің механизмдері арқылы іске асырылады.

Әлеуметтік қамсыздандыру мемлекеттік бағдарламасының маңызды бөлігі әлеуметтік сақтандыру болып табылады. Әлеуметтік сақтандыру белгілі бір уақытта тұрақты жұмысы болып, денсаулығына, жұмыссыздыққа, зейнеттік жасына байланысты табысын жоғалтқан тұлғалар арасында кең таралған.

Мемлекеттің әлеуметтік қызметтің экономикалық базасы, халықтың жеке табысын мемлекеттік бюджет арқылы қайта бөліп беруден құралады.

Мемлекеттің әлеуметтік қызметтің басты орынды халық табысын қалыптастыру саясаты алады.

Қазіргі кезде әлеуметтік жұмыстың жіберген қателік бұрыңғы кеңес үкіметінің жіберген қателігіне ұқсас. Ол дегеніміз құғамдық өмірдің барлық саласында мемлекет ролінің тым жоғары болуы. Бұл констексте әлеуметтік саясатқа жатқызылады:

1) өмір деңгейі;

2) тұрмыстық жағдай;

3) халықтың табыс мөлшері;

4) халықтың аз қамтылған және еңбекке икемсіз топтарын әлеуметтік қорғау;

5) еңбек саласы;

6) халықты жұмыспен қамту мәселелері;

7) экологиялық саясат;

8) әлеуметтік саланың жеке салаларының дамуы, оның ішінде білім, денсаулық қорғау, ғылым,мәдениет, спорт;

9) қазіргі инфроқұрылм, оның ішінде тұрғын үй,көлік жолдар,байланыс, тұрмыстық қызмет көрсету мен сауда;

10) көші - қон саясаты;

11) отбасылар жастар,мүгедектер,қарттар және халықтың басқа да категориялары.

Әлеуметтік жұмыс әлеуметтік құбылыс ретінде өмір сүріп,келесідей белгілері болады.

Біріншіден,бұл қызметтің тұрақты және өндіруші түрі.Әлеуметтік саясат субъектілерінің мақсаты қоғам мен жеке индивидтің жағдайының прогрессивті дамуы мен жақсартуы болып табылады.

Әлеуметтік жұмысты іске асыруда мемлекеттің ролі бұл әлеуметтік басқару субъектісінің құрылымымен анықталады. Біріншіден,мемлекеттің өз территориясына байланысты суверинитеті бар және ол сондықтан осыған сәйкес келетін билік құралдары бар. Мемлекет қоғамның саяси жүйесінің негізгі институты ретінде биліктің императивті тасымалдаушысы ретінде көрінеді. Екіншіден, мемлекет әлеуметтік жұмысты іске асыру үшін маңызды ресурстарға ие. Үшіншіден, мемлекет «күрделі субъект» болып табылады.Әлеуметтік жұмысты қалыптастыру мен іске асырумен тек әр түрлі орталық органдар ғана емес, сонымен қатар мемлекеттік органдар да айналысады. Сонымен,қандайда болмасын мемлекеттілікті қоғамның жалпылығы мен өзара байланысы көрсетеді.

Әлеуметтік жұмыстың проблемалары мен әлеуметтік дамуды әлемдік әлеуметтануда мемлекет коцепциясы немесе әлеуметтік мемлекет шеңберінде зерттелуі кездейсоқ емес. «Welfare state» ұғымы тар мағынасында әлеуметтік қамтамасыз ету жүйесіне жатады,ал кең мағынасында қоғамдағы тұрақтылықты қолдаудың өзегі болып табылатын әлеуметтік,экономикалық,білім және медициналық қажеттіліктерді қанағаттандыруда адамдарға көмек көрсететін шаралар мен бағдарламалар жүйесін білдіреді. Ю. Хабермастың пікірінше, әлеуметтік мемлекеттің мақсаты азаматтық құқықтардың әлеуметтікмемлекеттік универсализациясынан тұрады. Осыдан жалға еңбектің статусын тұрақтандыра алу. Ю. Хабермас әлеуметтік мемлекет буржуазиялық мемлекеттің қызметтік сипаттамасын көрсетеді деп пайымдаған.

1.1.9 Әлеуметтік қызмет көрсету мен әлеуметтік жұмыс

Әлеуметтік жұмыстағы әлеуметтік қызмет: оқыту (білім беру), клиентке көмек көрсету мен әлеуметтік қорғау, ғылыми қызмет көрсетудегі практикалық сипат. Қызмет көрсету сипаты: медициналықәлеуметтік, психологиялықпедагогикалық, әлеуметтіктұрмыстық және т.б. Әлеуметтік қызметкелер функциясына кіретін негізгі міндеттерді іске асыру (диагностикалық, ұйымдастырушылық, профилактикалық және т.б.) Әлеуметтік жұмыс жүйесіндегі әлеуметтік стандарт.

Әлеуметтік жұмыстағы әлеуметтік қызмет: оқыту (білім беру), клиентке көмек көрсету мен әлеуметтік қорғау, ғылыми қызмет көрсетудегі практикалық сипат. Бұрыңғы кеңес елдерінің әлеуметтік қызмет көрсетудің мәнінің түсінігі өте өзекті болып табылды. Нарықтық инфроқұрылымның құрылуына байланысты біздің қоғамымызда асырылатын әлеуметтікэкономикалық реформалар көбінесе қазіргі әлеуметтік сала жағдайынан көрінеді. Нарықтық қатынастардың дамуы әлеуметтік қатынастарды теңестіріліп, тұрақтылығын қамтамасыз ететін қоғамда арнайы жүйелердің құрылуының қажеттігіне әкеледі.

20 ғасырдың 90 - жылдары экономикалық құлдырау мен әлеуметтік жұмыс және экономиканың құрылымды қайта құрулары кезінде ел азаматтары мемлекет көмегіне сүйендей өзіндік бейімделу мен өмір сүру стратегияларын қалыптастырды.

Қазіргі кезде ол жағдай өзгерді.Бұрыңғы кеңкс елдерінің көбінде, әсіресе, Ресейде, Қазақстан мен Украйнада көрінетін экономикалық өсу мемлекеттердің мүмкіндігін кеңейтті. Экономикалық жағдайдың жақсаруымен қоғамда белсенді әлеуметтік саясатқа сұраныс қалыптасады.

Бірақ басшылар мен қоғамның өзектілігін мойындау басшылар тобы мен халықтың көп бөлігінің әлеуметтік саясаттың міндеттері мен мақсаттарын түсінеді дегенді білдірмейді. Жиі - жиі әлеуметтік салада басшылар қабылдаған реформалар қоғамның күткеніне сәйкес келмейді.

Әлеуметтік саясат экономика, мәдениет пен экология, т.с.с. күрделірек деген пікірмен келіскен жөн.

Мемлекеттік әлеуметтік саясат пәні мен ұғымын түсінудің күрделілігі әр түрлі қоғамдық ғылымдардың өкілдерінің анық аспектілерін ір түрлі талдауына байланысты.

Мысалы, экономистер әлеуметтік салаларға кіретін денсаулық сақтау, әлеуметтік қорғау, білім мен мәдениет бағыттарын, әлеуметтік саясаттың қаржыландыру принциптерін талдайды.

Әлеуметтануда әлеуметтік саясаттың құндылық мәні және оның халықтық бағасы, әлеуметтік институттары мен тәжірибесі зерттеледі.

Тарихта мемлекеттің әлеуметтік саясаты әлеуметтік саясаттың формалары мен модельдерінің ауысуы контексте зерттеледі. Сол себептен әрбір тарихи кезеңге әлеуметтік саясаттың жеке өзіндік түсінігі, мазмұны, механизмдері мен іске асыру жолдары сәйкес келеді.

Мемлекеттік саясат дегеніміз оның әлеуметтік бағдарламалары мен тәжірибесінде қамтылған, халықтың әлеуметтік топтарының мүдделерін, қоғамдағы қарым - қатынастарды реттейтін, қоғамның тұрақты әлеуметтікэкономикалық дамуын басқаруға бағытталған мемлекеттің ішкі саясатының құрамдас бөлігі болып табылады. Мемлекеттің әлеуметтік саясатының әсерімен қалыптасатын әлеуметтік қарым - қатынастардың негізгі мөлшеріәлеуметтік әділдік мөлшері болып табылады.

Қоғамның тұрақты дамуы - бұл, ең алдымен, адамдар өмірін сапалы қамтамасыз ету, ол дегеніміз адамзат алдындағы экономикалық, әлеуметтік міндеттердің теңестірілген шешімі дегенді білдіреді.Бұл концепция шеңберінде экономикалық дамуға, қоғамның кіріс деңгейін бөлуге, әлеуметтік саясатқа, мемлекеттік шешім қабылдауға халықтың қатынасуына талаптардың қалыптасуы тиіс.

Тұрақты дамуға ауысу экономикалық және әлеуметтік дамудың басқару жүйесінің түбегейлі өзгертілуін талап етеді.Күшті әлеуметтік саясаттың қандай идеологияда құрылуына қоғамдық пікірталас қажет. Себебі қабылданатын шешім миллиондаған адамдардың тағдырларына, ең біріншіден, аз қамтылған отбасылар мен зейнеткерлерге, мүгедектер мен балаларға қатысты.

Халықтың тұрмыс жағдайының деңгейі көбінесе, мемлекеттің қандай саясат жүргізуіне байланысты. Мемлекеттің әр түрлі үрдістерге белсенді араласуы, табыстың теңестірілуі іскерлік белсенділіктің төмендеуіне және жалпы өндірістің тиімділігінің азаюына алып келеді. Екінші жағынан, мемлекеттің халқының табысын реттеудегі ролінің аз болуы табыстың дифференцицияның жоғарлауына, әлеуметтік қысымшылыққы, әлеуметтік қақтығыстардың өршуіне, ең соңында өндірістің құлдырауына, оның тиімділігінің төмендеуіне әкеледі.Қоғамдағы әлеуметтік қатынастарды реттеудегі мемлекеттің араласуының жоғары көлемде қол жеткізуге тиімділік пен әлеуметтік әділдік арасында қайшылықтың шешілуімен байланысты.

Қазіргі кезде әлеуметтік саясаттың халықтың әлеуметтік қорғауының ұйымдастырылуы мен мемлекеттің нарықпен әрекеттестік жолдарына байланысты 3 негізгі моделі бөліп көрсетіледі:

Әлеуметтік - демократикалық модель (кейде скандинавиялық модель деп аталады) әлеуметтік құқықтардың әмбебаптық деңгейінің жоғарлығымен, мемлекеттік сектордың дамуына ұмтылуымен ерекшеленеді;

Либералды модельде әлеуметтік қорғау негізінде ұйымдастырылған және мемлекетпен жиі қаржыландырылғанжеке қайырымдылықпен үйлескен әлеуметтік сақтандыру жатыр;

Консервативтік (корпоратистік) модельде жұмыс берушілер мен жұмысшылардың арасындағы қабылданатын келісімге назар аудартылады, ал халықтардың жұмыссыз бөлігі қайырымдылық ұйымдарына тәуелді.Бұл модель орталық Еуропа мемлекеттерінде алдыңғы қатарда.

Әлеуметтік саланы дамыту концепциясының ұйымдастырылуы, мақсаттар қою, міндеттер мен негізгі принциптерді анықтауды болжайды. Концепцияны жасау үшін қалыптасқан жағдайды талдау, аймақтардың әлеуметтікэкономикалық саласының дамуындағы дағдарысты құбылыстарды анықтау, диагностика,қалыптасқан жағдайдың себептерін анықтау маңызды орын алады.

1.1.10 Білім беру саласында қызмет көрсету стандарттары

Білім беру саласындағы қызмет көрсету, оған сипаттама. Мемлекеттік білім беру стандарты. Әлеуметтік стандарттар және білім берудегі қызмет көрсету нормативі; оны өңдеуде қойлатын талаптар. Білім беру саласында қызмет көрсету стандартының тиімділігін арттыру жолдары.

Әлеуметтік қызмет көрсету дегеніміз оның әлеуметтік бағдарламалары мен тәжірибесінде қамтылған, халықтың әлеуметтік топтарының мүдделерін, қоғамдағы қарымқатынастарды реттейтін, қоғамның тұрақты әлеуметтік - экономикалық дамуын басқаруға бағытталған мемлекеттің ішкі саясатының құрамдас бөлігі болып табылады. Мемлекеттің әлеуметтік саясатының әсерімен қалыптасатын әлеуметтік қарым - қатынастардың негізгі мөлшері - әлеуметтік әділдік мөлшері болып табылады.

Әлеуметтікдемократикалық модель (кейде скандинавиялық модель деп аталады) әлеуметтік құқықтардың әмбебаптық деңгейінің жоғарлығымен, мемлекеттік сектордың дамуына ұмтылуымен ерекшеленеді.

Либералды модельде әлеуметтік қорғау негізінде ұйымдастырылған және мемлекетпен жиі қаржыландырылғанжеке қайырымдылықпен үйлескен әлеуметтік сақтандыру жатыр.

Консервативтік (корпоратистік) модельде жұмыс берушілер мен жұмысшылардың арасындағы қабылданатын келісімге назар аудартылады, ал халықтардың жұмыссыз бөлігі қайырымдылық ұйымдарына тәуелді. Бұл модель орталық Еуропа мемлекеттерінде алдыңғы қатарда.

Басқару - бұл әлеуметтік қызметтің маңызды түрлерінің бірі. Оның мақсатты қызметі әлеуметтік маңызды мәселелерді шешуде адамдар күштерінің сәйкестігі мен бірлігін қамтамасыз ету болып табылады. Әлеуметтік үрдістерді экономикалық үрдістермен бірге қарастыру қажет. Жалпы экономикалық даму әлеуметтік нәтиже болып табылады. Экономикалық, саяси, мәдени қатынастардың маңызды аспектісі тұлғаның әлеуметтік топтар арқылы қоғаммен арақатынасын көрсетеді. Сондықтанда экономикалық үрдістер әлеуметтік реңге ие болады және кейін қандай да бір салалар туғызады. Әлеуметтік институттардың маңызды белгісі олардың ұйымдастырушылық құрылымының болуы болып табылады.

Әлеуметтік саланы дамыту концепциясының ұйымдастырылуы, мақсаттар қою, міндеттер мен негізгі принциптерді анықтауды болжайды. Концепцияны жасау үшін қалыптасқан жағдайды талдау, аймақтардың әлеуметтік - экономикалық саласының дамуындағы дағдарысты құбылыстарды анықтау, диагностика, қалыптасқан жағдайдың себептерін анықтау маңызды орын алады.

1.1.11 Медициналық қызмет көрсету стандарты

Қазақстандағы денсаулық сақтау қоғамының тұжырымдамасы. Медициналық қызмет көрсету сипаты. Медициналық қызмет көрсетудегі кепілдік көлемі. Медициналық қызмет көрсету стандарты, оған сипаттама. Медициналық қызмет көрсетудің тиімділігін арттыру және оны факторлары.

Әлеуметтік медицина - қоғамдық денсаулықтың даму заңдылықтары және денсаулық сақтау туралы ғылым. Әлеуметтік медицинаның пәні - қоғамдық денсаулық. Әлеуметтік медицина жеке адамның денсаулығын ғана емес, халықтың белгілі әлеуметтік топтарының, тіршілік жағдайына байланысты бүкіл қоғамның саулығын зерттейді.

Медициналықәлеуметтік жұмыстың мақсаты: қоғамдық денсаулықты сақтау және қорғау, ауру адамдар мен олардың отбасы мүшелерін әлеуметтік қорғау.

Медициналықәлеуметтік жұмыстың мақсаты:

- халықтың әртүрлі тобының денсаулық көрсеткіштерін зерттеу;

2) халық денсаулығын анықтайтын факторларды зерттеу;

3) қоғамдық денсаулықты нығайту үшін әлеуметтік шараларды анықтау;

4) қоғамдық денсаулықты нығайтуға бағытталған бағдарламаларды жасау және жүзеге асыру;

5) мүгедектерге реабилитацияның жекелік бағдарламасын құрастыру және оны жүзеге асыру.

Тақырыптың өзектілігі бірнеше бөлімдерді қамтиды. Олар:

Тәуелсіз өмір қозғалысы әлеуметтік қозғалыс ретінде анықталады, өзінөзі ұйымдастыру, өзінеөзі көмек көрсету философиясын үгіттейтін, мүгедектердің азаматтық құқықтарын және өмір сапасының жақсаруын жақтайтын қозғалыс.

Тәуелсіз өмір концепциясы мүмкіншіліктері шектеулі адамдардың проблемаларын олардың денсаулықтарын азаматтық құқықтары тұрғысынан қарастыруды көздейді және әлеуметтік, экономикалық, психологиялық кедергілерді жоюға бағытталады. Тәуелсіз өмір идеологиясына сәйкес мүгедектер қоғамның бөлігі және дені сау адамдар тұратын жерде тұрулары керек. Олар өздерінің үйі болуына, отбасымен бірге тұруларына, мүгедектіктерін есепке ала отырып, жалпы білім беретін мектепте дені сау балалармен бірге оқуларына, қоғамның өміріне белсенді араласуына, материалдық қамтамасыз етулеріне, тәуелсіздіктерін сезінуіне құқығы болуы керек.

Тәуелсіз өмір - өз өмірлерінің стилін өзі анықтауға, шешім қабылдауға және тіршілік ситуацияларын басқаруларына мүмкіншіліктері. Олардың құрметтеулеріне, әлеуметтік теңдігіне, жұмыс берушіні өзі таңдауына, еркін жүріптұруына, демалысқа, қоғамның әлеуметтік және саяси өміріне араласуына құқықты.

Мүгедектер қоғамға экономикалық, саяси, әлеуметтік және мәдени үлкен үлес қосуға мүмкіншіліктері бар. Олар мүгедектік проблемалары жағынан өте жақсы эксперттер және қоғамның теңқұқықты мүшесі болу жолында көмек көрсету мен қолдауды жеке басқару және өте нәтижелі ұйымдастыруда таңқаларлық қабілеттер көрсете алады.

Тәуелсіз өмір қозғалысының пайда болуына деинституционализация үрдісі, қоғамдастықтардағы әлеуметтік жұмыстың дамуы, мүгедектерді оңалтудағы жаңа әлеуметтік бағыттың қалыптасуы үлкен әсерін тигізді.

Мүгедкетерді зейнетақы және жардемақымен, әртүрлі қызмет көрсетумен (үйде көмек көрсету), техникалық құралдармен және т.б. қамтамасыз ету, олардың интернаттарды, аураханаларды тастауына және өз отбасыларында тұруларына мүмкіндік берді.

Тәуелсіз өмір қозғалысының пайда болуына әсерін тигізген екінші шарт –ол құрыла бастаған мүгедектердің қоғамдық ұйымдары. Әуелі ол ұйымдар мүгедектердің спорттық шараларын немесе олар кездесетін, қарымқатынас жасайтын клубтарды қаржыландырды. 1948 жылы Олимпиядалық ойындар кезінде соғыс мүгедекспортсмендері үшін бірінші жарыс өткізілді. 1960 жылы бірінше ресми Параолимпиядалық ойындар өткізілді, онда әр елдің мүгедектері кездесті.

Біріккен ұлттар ұйымының қолдауымен Халықаралық мүгедектер ұйымы құрылды, ол барлық ел мүгедектерін біріктіретін және Тәуелсіз өмір қозғалысын үгіттейтін ұйым болды.

Тәуелсіз өмір орталығы – ол өз ісәрекетін мүгедек адамдарға бірдей мүмкіншілік режимін құруға бағыттайтын әлеуметтік жұмыс жүйесінің кешенді инновациялық моделі. Шын мәнінде, ол медициналық персоналы мен әлеуметтік жұмыскері жоқ мүгедектер қоғамдық ұйымы.

Тәуелсіз өмір орталығын құруға себеп болған мамандардың ұсынатын бағдарламалары мүгедектердің талаптарын қанағаттандырмауы. Мамандар олардың қажеттіліктерін анықтап, қанағаттандыруды адекватты жүргізбей, көбінесе бақылау мен басқаруға ұмтылды. Мүгедектер мен әлеуметтік жұмыскерлер бір ситуацияны әртүрлі бағалады, мысалы, егер мүгедектер қаржы тапшылығын тұратын жерінің жоқтығы мен жұмыссыздықтан көрсе, әлеуметтік жұмыскер оны мүгедектің жеке басының немесе эмоционалдық қиындықтары деп түсінді.

Әлеуметтік жұмыскерлер көбінесе жұмысқа орналастыру мен тұратын жерді жақсартудың орнына кеңес берумен айналысты.

Тәуелсіз өмір орталығы мүгедектіктің арнайы немесе бірнеше түрімен ғана емес, барлық категориядағы мүгедектердің жалпы проблемаларын шешуге бағытталған.

Әртүрлі орталықтың бағдарламаны таңдау және құрастыруы ұлттық ерекшеліктерге, проблемаларға, қаржыландыру мүмкіншіліктері мен ресурстарына байланысты, бірақ, жалпыға бірдей сипаттамалары да бар.

1.1.12 Халықаралық ұйымдардың қызметтерін қарайтын әмбебап әлеуметтік стандарттар

Халықаралық әлеуметтік стандарттар, олардың қалыптасудағы мақсаты. Стандарттаудағы халықаралық заңдылық, әлеуметтік статус саласындағы қазақстандағы заңдылықтың ереже бойынша сақталуы. Әлеуметтік көрсеткіштегідей халықаралық ұйымдардың ұсынылған мүмкіншіліктерін өз жағдайына қарай қайта қарап, өңдеп пайдалану: ООН, ЮНЕСКО, МОТ, ВОЗ, МВФ және т.б. Қазақстандағы халықаралық стандарттарды қолданудың тәртібі.

ҚР қазіргі жағдайында әлеуметтік үрдістерді басқару маңыздылығы арта түсуде.Басқару - бұл әлеуметтік қызметтің маңызды түрлерінің бірі. Оның мақсатты қызметі әлеуметтік маңызды мәселелерді шешуде адамдар күштерінің сәйкестігі мен бірлігін қамтамасыз ету болып табылады. Әлеуметтік үрдістерді экономикалық үрдістермен бірге қарастыру қажет.Жалпы экономикалық даму әлеуметтік нәтиже болып табылады. Жаңа әлеуметтік стратегия Қазақстан қоғамының жүйелік трансформациясының маңызды ұяшығы болып табылады. Реформаның өзегі кәсіптік дайындық пен білімді әлеуметтік саясатқа негізделу болып табылады. Бұл кезеңде нарыққа көшудің міндетті кедейлік сызығынан төмен тұрған азаматтарға минималды отбасылық табысты қамтамасыз ететін әлеуметтік қорғау жүйесін жылдам құру болып табылады. Сонымен қатар, нарықтық еңбек пен кадрларды дайындау саласында мақсатты бағытталған белсенді саясат жүргізіледі. Ол дегеніміз әлеуметтік қорғау саясаты экономикалық және бюджеттік саясатпен бірге қарастырылады, ал әлеуметтік қорғау жүйесі мен нарықтық еңбек механизмдері арасындағы өзара байланыс әлеуметтік саясат стратегиясын жасауда әрдайым ескеріліп отырады.

Қазақстан экономикалық құлдырауды басынан өткеріп,әлеуметтікэкономикалық дағдарыстан шықты. Үкімет әлемдік дағдарыс шарттарында қарсы тұруға тәжірибе жинақтады. Шаруашылығы нарықтық ұйымдастырылған елдерде экономикалық заңдардың біртүрлілігіне қарамастан ондағы экономикалық үрдістер рухани, қоғамның құндылықтары, ұлттық дәстүрлер, тарихи ерекшеліктеріне байланысты әр түрлі дамиды.

1.1.13 Әлеуметтік мониторинг: мәні, принциптері, ұйымдары

Мониторинг түсінігі. Мониторинг сипаты технология ретінде. Әлеуметтік мониторинг. Мониторинг әлеуметтік қызмет көрсетудегі зерттеудің негізі ретінде; тиімді басқарудың компоненті ретінде. Мониторинг және дәстүрлі диагностика. Мониторинг функциялары. Мониторинг принциптері. Мониторинг элементтері, оның құралдары.

Мониторингтың ақпараттықаналитикалық қызметі: ісәрекет мазмұны, ұйымдары. Әлеуметтік жұмыстағы мониторинг.

Стандартты ережелерде мүгедектерді өзінің шығармашылық, өнерлік және интеллектуалдық потенциалдарын пайдалану мүмкіншіліктерін қамтамасыз етуге аса көңіл бөлінген. Оларға театр, музей, кітапхана, кинотеатрға кедергісіз бару, әдеби шығармашылықтарға, фильмдерге, театр қойылымдарына қатысу жолдарын кеңейту үшін арнайы техникалық құралдарды қолдануға көмектесу Қазақстан Республикасының заңдарында анықталған.

Қазақстан заңдарында оңалту аймағында мәдени ісәрекеттерді дамыту жолдарын анықтайтын құқықтық нормалар жеткіліксіз. Тәжірибе көрсеткендей, мүгедектермен әлеуметтікмәдени ісәрекеттер бүкіл әлемдегі бағыттар бойынша жүргізіледі.

Мәдени және өнер құралдары мүгедектерді кәсіби оңалту барысында кеңінен қолданылады. Олар арнайы кәсібилік училищелерде гравер, суретші, фарфордан, ағаштан мүліктер жасау, ойыншықтарды әдемілеу, музыкалық инструменттерді үйлестіру және т.б. мамандықтарын ала алады.

Арнайы орта кәсіби оқу орындарында мүгедектерді кітапханашы, музыкалық инструменттерді оңдаушы, көркемдеу және мәденибұқаралық жұмыс мамандары бойынша дайындайды.

Ресейде мүгедектерге жоғары білім беру жүйесі қарастырылған. 1984 жылдан бастап естімейтін студенттер арнайы жасалған театрлық білім беру бағдарламасы бойынша Б. В. Щукин атындағы жоғарғы театралдық училищесінде оқиды. 1990 жылы Бүкілресейлік мүгедектерді шығармашылық оңалту орталығы құрылған, кейіннен Мәскеудің мемлекеттік өнер институты болып қайта құрылды.

Бұл институт мүгедектер қатарынан театр, театрлықуыршақ, хореографиялық өнер, скульптура, графика, живопись, музыкалық өнер, әдебиет, эстрада өнері бойынша кәсіби мамандар дайындайды. Институт студенттері - әртүрлі мүмкіншіліктерінің шектелуі бар мүгедектер (көру, есту, тірекқимыл жүйесінің бұзылулары) [7].

Мүгедектерді әлеуметтікмәдени оңалту екі аспектіде қарастырылады. Біріншіден, мәдениет және өнердің арнайы құралы ретінде, мүгедекке жойылған немесе бұзылған функциясын қайта орнына келтіру немесе орнын толтыру үшін жеке бағдарламада ұсынылады. Екінші жағынан, мәдени мұраларға тікелей араластыру,жалпы мәденибұқаралық және бос уақыттағы мәдени шараларға қоғамның басқа мүшелерімен бірдей араласу, мүгедектердің көңілкүйін, эмоционалдық тонусын көтереді, әлеуметтік байланыстарын кеңейтеді, сонымен қатар, мүгедек үшін жалпы оңалту шаралары ретінде қарастырылады.

Аймақтық әлеуметтікэкономикалық даму бағдарламаларын құрған кезде мәдениет, білім беру және халықты әлеуметтік қорғау мекемелерінде мүгедектерді мәдениет өнер құралдары арқылы оңалтуды енгізудің нақты шараларын қарастыру керек. Мүгедектерді мәдениәлеуметтік оңалту ісәрекеттерін ұйымдастырушылық және ғылымиәдістемелік жағынан қамтамасыз етудің өте ерекше маңызы бар. Мәдениет сферасын барлық деңгейдегі мүгедектерді оңалтудың құрылып жатқан мемлекеттік қызмет құрамына енгізу қажет. Мәдени ісәрекет түрлерін олардың оңалту нәтижелілігімен, ұлттық мәдени дәстүрлерімен, қаражат мүмкіншіліктерімен байланысты анықтау керек [8].

Қоғамдық ұйымдар жұмысындағы әлеуметтік жұмыскердің ролі.

Мүгедектер қоғамдық ұйымдары басқалардың көмегіне сүйенгілері келмейді, бірақ, отандық және шетелдік тәжірибеге қарасақ, мамандар, соның ішінде әлеуметтік жұмыскерлер ол ұйымдардың жұмысына кеңесші, бағдарламалардың администраторы, эксперт ретінде қатынаса алады. Әсіресе, жаңа ұйым құрылған кезде мамандардың тәжірибесі мен білімі мүгедектерге көмек көрсетуде өте қажет болады. Ол көмек мынадай болуы мүмкін:

- ұйымның басқару аппаратын дайындау;

2) мүгедектердің өмірінің сапасын көтеретін және олардың ісәрекеттерін белсендіретін қажеттіліктер мен әлеуметтік бағдарламаларды зерттеу;

3) ұйымның экономикалық және әлеуметтік даму стратегиясын құру;

4) ұйым жетекшілерімен бірге мемлекеттік және басқа қоғамдық ұйымдармен байланыс орнату;

5) ұйымды қолдау жолында спонсор және қаржыландыру ресурсын іздеуге қатыу;

6) қоғамдық ұйымның беделін көтеру шараларына қатысу, оның жұмыстарын үгіттеу;

7) мүгедкетердің тұлғалық өсуіне және әлеуметтік компетенциясына бағытталған тренингтік бағдарламалар жүргізу;

8) волонтерларды табу және оларды көмек көрсету дағдыларына, мүгедектерге және отбасына қолдау көрсетуге үйрету;

9) мүгедектер отбасын құрудағы жеке тұлғалық қарымқатынас орнатудағы жеке проблемаларды шешу жолында кеңестікәдістемелік және ақпараттық көмек көрсету;

10) мүгедектерді жұмысқа орналастыруға көмек көрсету;

11) мүгедектердің әлеуметтік белсенділіктерін және құқықтық қорғау мәселелерін жоғарылататын бұқаралық ісшараларға қатысуын және араласуын ұйымдастыру: конферециялар, жарыстар, көрмелер, кинофестивальдар, акциялар және т.б. [9].

1.1.14 Халықты әлеуметтік қорғау жүйесіндегі мониторинг қызметінің сапасы

Әлеуметтік қызмет көрсету негіздерінің теориясы және оның сапасы. Сапалық қызмет көрсету мониторингнің технологиясы. Мониторинг құралдары. Сапалық қызмет көрсету мониторингнің ақпараттық технологиясы. Мүгедектер, әлеуметтік қарттар мониторингі.

Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә. Назарбаев Астана, Ақорда, 2005 ж. сәуірдің 13-і № 39-III қабылдаған заңы Қазақстан Республикасында мүгедектердi әлеуметтiк қорғау саласындағы қоғамдық қатынастарды реттейдi және мүгедектердi әлеуметтiк қорғауды қамтамасыз етудiң, олардың тiршiлiктынысы мен қоғаммен етене араласуы үшiн тең мүмкiндiктер жасаудың құқықтық, экономикалық және ұйымдастырушылық шарттарын айқындайды. Ол 7 тараудан және 40 баптан тұрады.

Қазақстан Республикасының мүгедектердi әлеуметтiк қорғау туралы заңнамасы Қазақстан Республикасының Конституциясына негiзделедi және осы Заң мен Қазақстан Республикасының өзге де нормативтiк құқықтық актiлерiнен тұрады.Егер Қазақстан Республикасы бекiткен халықаралық шартта осы Заңдағыдан өзгеше ережелер белгiленсе, онда халықаралық шарттың ережелерi қолданылады, бұған халықаралық шарттан оның қолданылуы үшiн Қазақстан Республикасының заңын шығару талап етiлетiн жағдайлар қосылмайды.

Осы Заңның күшi Қазақстан Республикасының азаматтарына, Қазақстан Республикасының аумағында тұрақты тұратын шетелдiктерге және азаматтығы жоқ адамдарға қолданылады.

Жеке және заңды тұлғалар, сондайақ мемлекеттiк органдар мүгедектердi әлеуметтiк қорғау саласындағы қатынастардың субъектiлерi болып табылады.

Қазақстан Республикасының мүгедектердi әлеуметтiк қорғау саласындағы мемлекеттiк саясаты:

1) мүгедектiктiң алдын алуға;

2) мүгедектердi әлеуметтiк қорғауға, соның iшiнде оңалтуға;

3) мүгедектердiң қоғаммен етене араласуына бағытталған.

Қазақстан Республикасының мүгедектердi әлеуметтiк қорғау саласындағы мемлекеттiк саясаты:

1) заңдылық, iзгiлiк, адам құқықтарының сақталуы;

2) әлеуметтiк қорғауға кепiлдiк берiлу, медициналық, әлеуметтiк және кәсiптiк оңалтуға қолжетiмдiлiктi қамтамасыз ету;

3) мүгедектердiң денсаулық сақтауға, бiлiм алуға және қызмет түрiн, соның iшiнде еңбек қызметi түрiн еркiн таңдауға басқа азаматтармен қатар қол жеткiзуi мен тең құқылы болуы;

4) мемлекеттiк органдардың мүгедектердiң құқықтары мен заңды мүдделерiн қорғау жөнiндегi функцияларды жүзеге асыратын қоғамдық бiрлестiктермен және өзге де ұйымдармен өзара iсқимыл жасауы;

5) мүгедектiк белгiсi бойынша кемсiтуге тыйым салу принциптерi негiзiнде жүргiзiледi. Мүгедектiктiң алдын алу:

1) мүгедектiктiң алдын алу - ерте диагноз қоюға, дене, ақылой, психикалық, сенсорлық және басқа кемiстiктердiң туындауынан және кемiстiктiң тұрақты функционалдық шектелуге немесе мүгедектiкке ауысуынан сақтандыруға бағытталған шаралар кешенi, сондайақ денсаулықты қорғау, адамның тұратын экологиялық ортасын жақсарту, салауатты өмiр салтын қалыптастыру, еңбектiң қауiпсiз жағдайларын қамтамасыз ету, өндiрiсте жарақаттануды болдырмау, кәсiптiк ауруларды азайту жөнiндегi iсшаралар;

2) мүгедектiктiң алдын алуды тиiстi мемлекеттiк органдар, жергiлiктi мемлекеттiк басқару органдары, ұйымдар мен жұмыс берушi Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес жүзеге асырады. Мүгедектердiң құқықтары

Қазақстан Республикасында мүгедектер:

1) әлеуметтiк қорғауға, соның iшiнде оңалтуға, қоғамға етене араласуға;

2) әлеуметтiк инфрақұрылым объектiлерiне кiрiпшығуын қамтамасыз етуге;

3) ақпаратқа қол жеткiзуiн қамтамасыз етуге;

4) бiлiм алуға, қызмет түрiн, соның iшiнде еңбек қызметi түрiн еркiн таңдауға;

5) Қазақстан Республикасының заңнамасында белгiленген тәртiппен тегiн медициналық көмектiң кепiлдiк берiлген көлемiн алуға;

6) кәсiптiк даярлыққа және қайта даярлыққа, еңбек қабiлетiн қалпына келтiруге және жұмысқа орналасуға;

7) Қазақстан Республикасының тұрғын үй заңнамасына сәйкес тұрғын үйге;

8) мемлекеттiк және өзге ұйымдарда, соның iшiнде денсаулық сақтау, мәдениет, байланыс, көлiк, қызмет көрсету саласындағы ұйымдарда бiрiншi кезекте қызмет көрсетiлуге;

9) мүгедектердiң шығармашылық қабiлеттерiн қолдауға арналған құқықтарын қоса алғанда, Қазақстан Республикасының Конституциясымен, Қазақстан Республикасының басқа да заңнамалық актiлерiмен бекiтiлген әлеуметтiкэкономикалық және жеке басының құқықтары мен бостандықтарына толығымен ие болады.

Мүгедектерге көрсетiлетiн әлеуметтiк көмек мемлекеттiк жәрдемақылар, өтемақылар түрiндегi төлемдердi және Қазақстан Республикасының заңнамасында көзделген өзге де төлемдердi қамтиды.

Жергiлiктi атқарушы органдар мен жұмыс берушi әлеуметтiк көмектiң қосымша түрлерiн көрсетуге құқылы.

Үйде және аумақтық әлеуметтiк қызмет көрсету орталықтарында әлеуметтiк қызмет көрсету:

1) өзiнiң негiзгi өмiрлiк қажеттiлiктерiн өз бетiмен қанағаттандыру мүмкiндiгiн, өзiнөзi қарапкүту және (немесе) жүрiптұру қабiлетiн iшiнара немесе толық жоғалтуына байланысты басқа адамның күтiмi мен көмегiне мұқтаж жалғызiлiктi мүгедектерге әлеуметтiк қызмет көрсетудi әлеуметтiк қызметтi үйде көрсету бөлiмшелерi және қарттар мен мүгедектерге әлеуметтiк қызмет көрсететiн аумақтық орталықтары әлеуметтiк қызмет көрсетудiң мемлекеттiк стандарттарына сәйкес жүзеге асырады;

2) өзiнiң негiзгi өмiрлiк сұраныстарын өз бетiмен қанағаттандыру мүмкiндiгiн, өзiнөзi қарапкүту және (немесе) жүрiптұру қабiлетiн iшiнара немесе толық жоғалтуына байланысты басқа адамның күтiмi мен көмегiне мұқтаж мүгедек балаларға әлеуметтiк қызмет көрсетудi әлеуметтiк қызметтi үйде көрсету бөлiмшелерi әлеуметтiк қызмет көрсетудің мемлекеттiк стандарттарына сәйкес жүзеге асырады;

3) үйде және қарттар мен мүгедектерге әлеуметтiк қызмет көрсететiн аумақтық орталықтарда әлеуметтiк қызмет көрсету бюджет қаражаты есебiнен жүзеге асырылады.

Қазақстан Республикасының мүгедектердi әлеуметтiк қорғау туралы заңнамасының сақталуын бақылауды халықты әлеуметтiк қорғау саласындағы уәкiлеттi орган мен оның аумақтық бөлiмшелерi жүзеге асырады.

1.1.15 Халықтың денсаулық сақтау мониторингі

Денсаулық сақтау жағдайының статистикалық көрсеткіштер жүйесі. Халықтын денсаулығын анықтайтын факторлар. Халықтын аймақтық жағдайлардағы денсаулықты сақтау ерекшелеріндегі әлеуметтік, экологиялық, табиғиклиматтық байланыстары. Мониторинг жүйесіндегі дербестік, қоғамдық денсаулық сақтау. Халықтын денсаулық сақтау көрсеткіштерінің жүйесі. Халыққа қызмет көрсететін медициналық, денсаулық жүйелеріне сипаттама мен көрсеткіштер.

Мемлекет басшысының тапсырмасы бойынша, «Халық денсаулығы және денсаулық сақтау жүйесі туралы» Қазақстан Республикасы кодексінің шеңберінде ағымдағы жылдың 1 қаңтарынан бастап Бірыңғай ұлттық денсаулық сақтау жүйесі (БҰДСЖ) құрылды, денсаулық сақтау жүйесінде түпкілікті нәтижеге бағытталған қаржыландыру және медициналық қызметке ақы төлеу жүйесі енгізілуде.Бұл үлгіні енгізу:

1) пациенттің дәрігер мен медициналық ұйымды еркін таңдау қағидатын енгізу арқылы медициналық ұйымдардың арасында бәсекелестік ортаны құруға;

2) медициналық ұйымдардың (медициналық қызметтерді жеткізушілер ретінде) сапалы және қолжетімді медициналық көмек көрсетудегі уәждемесін арттыруға;

3) пациенттердің сапалы және қауіпсіз медициналық қызметтерге құқықтарын қамтамасыз етуге;

4) медициналық қызметтердің сапасын басқарудың тиімді халықаралық стандарттарын енгізуге (шығыстарды өтеудің бірыңғай тәсілдерімен диагностика мен емдеудің және науқастарды клиникалық тексеріпқараудың хаттамаларын енгізу, медициналық ұйымдарды аккредиттеуді жүргізу);

5) медицина қызметкерлеріне түпкілікті нәтижеге бағдарланған сараланған еңбекақы төлеуді енгізуге;

6) медициналық қызметтер көрсету үдерістерінің ашықтығын арттыруға;

7) мемлекеттің ресурстарын пайдалану тиімділігін арттыруға мүмкіндік береді.

Денсаулық сақтаудағы нарықтық қатынастар медициналық ұйымдардың бәсекелестіктерін дамыту үшін перспективаларға жол ашады. Бірақ бір мезгілде бәсекелес емес ұйымдар қайта ұйымдастырылатын, қайта құрылатын болады [8].

Соған байланысты белгілі бір дайындық жұмысы жүргізілді. 2010 жылғы қаңтардан бастап медициналық ұйымдар мен дәрігерлердің арасында бәсекелестікті дамыту азаматтардың медициналық ұйым мен емдеуші дәрігерді таңдау құқықтарын қамтамасыз ету үшін жағдай жасалды. Бірыңғай ұлттық денсаулық сақтау жүйесі нормативтік құқықтық базасын жетілдіру бойынша жұмыс жүргізілді.

Медициналық көмек көрсетудің тиімді және қолжетімді жүйесін құру мақсатында Бағдарламада мыналарға бағытталған ісшаралар кешені белгіленген:

1) медициналықсанитариялық алғашқы көмекті (МСАК) басымдықты дамытуға бағытталған тиімді денсаулық сақтау жүйесін қалыптастыру;

2) денсаулық сақтау саласындағы басқару және менеджмент жүйесін жетілдіру;

3) денсаулық сақтауды қаржыландыру тетіктерін жетілдіру;

4) медициналық көмектің жоғары сапасы мен қолжетімділігін қамтамасыз ету.

Медициналық - санитариялық алғашқы көмекті басымдықты дамыту мыналарды: амбулаториялықемханалық көмекті, жедел медициналық көмекті, стационарлық көмек көрсететін ұйымдардың қызметін, кезеңкезеңмен қалпына келтіру емін, медициналық оңалту және паллиативтік көмек жүйесін, сот -медициналық сараптамасын, қан қызметі мен зертханалық қызметті жетілдіру арқылы жүзеге асырылады.

Денсаулық сақтау саласындағы басқару жүйесі мен менеджментті жетілдіру мақсатында стратегиялық жоспарлаудың, басқару мен бюджеттеудің халықаралық стандарттары мен қағидаттары енгізілетін, басқарудың ресурсты сақтау технологиялары әзірленіп, енгізілетін болады.

Денсаулық сақтау ұйымдары қызметінің тиімділігін арттыру денсаулық сақтау ұйымдарының автономдығы мен дербестігін арттыруды және жеке секторды дамытуды ынталандыруды көздейді. Сондайақ, денсаулық сақтау саласындағы ақпараттандыруды дамыту жөніндегі шаралар қабылданатын болады [9].

Мемлекеттік бағдарламада Бірыңғай ұлттық денсаулық сақтау жүйесі шеңберінде қаржыландыру тетіктерін, тарифтік саясатты, денсаулық сақтаудың инвестициялық саясатын жетілдіру, сондайақ, азаматтардың ынтымақтасқан жауапкершілігі мен медициналық сақтандыруды одан әрі дамыту арқылы денсаулықты қаржыландыруды жетілдіру көзделген.

Медициналық қызметтердің қауіпсіздігі мен сапасын қамтамасыз ету мақсатында медициналық қызметтердің сапасы мен қауіпсіздігін басқару, пациенттердің құқықтарын қорғау, медициналық этика мен дeонтология институтын дамыту тетіктерін жетілдіру жүзеге асырылатын, сондайақ, диагностика мен емдеудің жоғары технологиялық әдістері енгізілетін болады.

Қазіргі таңда өңірлер бөлігіндегі жан басына шаққандағы нақты норматив 458 теңгеден (Қызылорда облысы) 195 теңгеге дейін (Атырау және Павлодар облыстарында) ауытқиды. 2011-2013 жылдарға арналған бюджеттік өтінімдердің шеңберінде жан басына шаққандағы нормативті теңестіруге арналған шығыстарға өтініш берілді.

Денсаулық сақтау министрлігі медициналықсанитариялық алғашқы көмекті қаржыландыратын ынталандырушы әдісті (яғни екі компонентті жан басына шаққандағы нормативті қамти отырып, тарифті қалыптастыруды) әзірлеуде. Қазіргі уақыттың өзінде медицина қызметкерлеріне еңбекақы төлеудің жаңа ережесі бекітілді.

Сонымен бірге, Бағдарламада денсаулық сақтауды басқарудың жаңа үлгісін және еңбек өнімділігін арттырудың негіз қалаушы қағидаттары ретінде саланың бірыңғай ақпараттық жүйесін енгізу жоспарланған.

Ел басының 2008 жылғы 7 қарашадағы тапсырмасына сәйкес Қазақстан Республикасыныњ үкіметімен Бірыңғай ұлттық денсаулық сақтау жүйесі (БДЖ) тұжырымдамасы әзірленді. Ел басының тапсырмасы және қабылданған «Халық денсаулығы және денсаулық сақтау жүйесі туралы» Қазақстан Республикасының Кодексінің шеңберінде 2010 жылғы 1 қаңтардан бастап түпкілікті нәтижеге бағдарланған медициналық қызметті қаржыландыру мен ақы төлеу жүйесі енгізілді.

Аталған тұжырымдаманыњ негізін пациенттің дәрігер мен медициналық ұйымды еркін таңдауы, медициналық қызмет көрсетудің бәсекелестік ортасын құру, көрсетілетін медициналық қызметтердіқ ашықтығы құрайды. Медициналық ұйымдарға медициналықэкономикалық хаттамалар арқылы нақты шығындар бойынша емделген жағдайға ақы төленеді. Қымбат стационарлық көмектің көлемдерін азайту есебінен және стационарды алмастыратын технологияларды дамыту бойынша бюджет қаражатын тиімді пайдаланылады.

2009 жылы мемлекеттік денсаулық сақтау мекемелері мемлекеттік қазыналық кәсіпорын болып қайта құрылды. Бұдан басқа, оларды кезең - кезеңмен оларды шаруашылық жүргізу құқығындағы кәсіпорындарға ауыстыру түрінде олардың ұйымдық - құқықтық нысанын өзгерту жоспарланып отыр.

БДЖ - дың негізгі мақсаты өңіраралық теңестіру және халыққа медициналық қызмет кәрсету бойынша бірыңғай тарифтерді белгілеу.

Елдегі демографиялық жағдайды жақсарту мақсатында ана мен баланың денсаулығын нығайтуға және республикадағы әлеуметтік елеулі ауруларға қарсы күресуге ерекше назар аударылды. Елде халықтың нысаналы топтарына профилактикалық тексеріп - қарау енгізілді. Мысалы, қанайналым жүйесі ауруларын ерте анықтауға және әйелдерді жатыр мойны мен сүт безі обырын ерте анықтауға скрининг өткізілді.

Медицина қызметкерлерінің кәсіби біліктілік деңгейін арттыру, соның ішінде балалар жарақаттанушылығының алдын алу бойынша атааналарға кеңес беру дағдыларына оқыту [10].

1.1.16 Білім беру қызметіндегі мониторинг сапасы

Білім беру қызметіндегі мониторинг сапасының функционалды элементтері. Мониторинг құралдары. Мониторинг жүргізудегі ерекшеліктері. Білім беру жүйесіндегі мониторингтік зерттеудің тиімділігі, оны практикада қолдану.

Білім, өз кезегінде, мемлекеттік, қоғамдық жəне жеке тұлғалық құндылықтарға ие.

Білімнің мемлекеттік тұрғыдан құндылықты болуының себебі - мемлекеттің адами - инабаттық, ақыл - парасаттық, ғылыми - техникалық, рухани - мəдени жəне экономикалық мүмкіндіктерінің негізі – білімде. Осыдан, білімді ел- мықты, мызғымас ел.

Білімнің қоғамдық құндылығы да жоғарыда аталған алғы шарттармен анықталады. Алайда, мемлекет жəне қоғам тарапынан болатын білім дамуына орай түсіністік пен ұмтылыс əрқашан сəйкес бола бермейді. Мысалы, осы күнгі ҚР он екі жылдық оқуға өту – мемлекет талабы, бірақ ол қоғам тарапынан түсінбеушілікке ұшыраудаӘлеуметтік қорғау Қазақстан Республикасында да, шет елдерде де әлеуметтік саясаттың маңызды бағыты болып табылады. Ол адамдарды әлеуметтік орта әсерінен олардың өміріне келген әр түрлі жағымсыз әрекеттерден қорғауға немесе сондай ықпалдардың салдарларын төмендетуге бағытталған.

Әлемдік тәжірибе экономикалық белсенді халықты қорғаудың тиімді жүйесі әлеуметтік сақтандыру екендігін көрсетіп отыр. Оның қызмет ету негізіне сақтандыру жағдайы туғанда сақтандыру процесінің барлық қатысушыларына қаржылық және материалдық зиянды бөлу принципі алынған, ол сақтандырылған адамды жалпы жинақталған қаржы есебінен қорғауға мүмкіндік береді. Бұл ретте сақтандыру төлемдері сақтандыру жағдайының алдындағы еңбек ақының түсім мөлшерін немесе сақтандыру шартында көзделген сақтандыру сомасын ескере отырып, сақтандырылғандардың табыс деңгейі мен мүліктік жағдайына байланыссыз төленеді.

Әлеуметтік жұмыстың болашақ мамандары - студентерді кәсіптік дайындау процесіндегі әлеуметтік қамсыздандыру және әлеуметтік сақтандыру бойынша жұмыс шеберлігін қалыптастыруға бағытталған ұсынылып отырған қысқаша оқу процесінің моделі және таңдау бойынша жасалған және байқаудан өткен арнайы курстар: «Әлеуметтік жұмыстағы әлеуметтік сақтандыру», «Әлеуметтікпсихологиялық оңалту және бейімделу», «Халықты әлеуметтік қорғаудың медициналық - әлеуметтік негіздері», «Әлеуметтік жұмыстағы зейнетақымен қамсыздандыру», «Мүгедектерді әлеуметтік қорғау», «Балалықты әлеуметтік қорғау жүйесін басқару», «Медициналық – әлеуметтік саладағы саясат және қамсыздандыру», «Пеницетарлық мекемелердегі әлеуметтік жұмыс» пәндері әлеуметтік жұмыстың болашақ мамандарының кәсіптік дайындығын арттыруға мүмкіндік береді, әлеуметтік қамсыздандырудың болашақ мамандарының әлеуметік сақтандыру бойынша әлеуметтікқұқықтық кеңес беру кәсіптік шеберліктерін қалыптастырады.

Тұлға тек қана әлеуметтікқоғамдық қатынастардың жемісі ғана емес, сонымен қатар әлеуметік ісәрекеттердің маңызды субъектісі де болып саналады. Бұл ісәрекет, қызмет қоғамның барлық салаларында әрдайым көрініп отырады. Мысалы, экономикада, саясатта, рухани өмірде. Көрнекті неміс әлеуметтанушысы Марк Вебер әрбір адам өзінің ісәрекетіне белгілі бір мән, мағына береді деп атап көрсеткен. Олар осыларды өмірде қолданады.

Одан әрі саналы адамның әлеуметтік іс - қимылы, әрекеті, қызметі өзінше жеке дара бағытталып, өмір сүре алмайды, ол әр уақытта басқа адамдарға бағытталады. Вебер осындай ісәрекеттің біреуге бағытталуын, нысаналануын тосу, күту, үміт ету (ожидание) дейді. Мұнсыз ешқандай ісәрекет, қимыл әлеуметтік болып саналмайды. Мындай әлеуметтік ісқимылдың алуан түрлері болады. Олардың ең бастысы мақсатқа сәйкес келетін ісәрекет (целенаправленное действие). Бұл мақсатқа сәйкес келетін іс - әрекет тұлғаның ойлаған мақсатына жетуі үшін қолданылады [1].

Әлеуметтік бақылау дегеніміз, оның ішінде құқықтық түрде де реттеу арқылы әлеуметтік жүйені құрайтын элементтердің өзара әрекетін реттеу жолымен қамтамасыз етеді және сол жүйенің өздігінен басқарылу тәсілі болып табылады.

Әлеуметтік жұмыс орнына мақсатты топтан қабылданған жұмыссыздардың және жұмыспен қамтылмаған халықтың еңбек төлемі ай сайын жұмыс беруші өз қаражаттарынан жеке еңбек шартының жағдайларына сәйкес және орындалатын жұмыстың көлеміне, сапасына және қиындығына байланысты жүзеге асады.

Әлеуметтік жұмыс орындарына жұмысқа орналастыру үшін мақсатты топтан жұмыссыздарға және жұмыспен қамтылмағандарға жұмыспен қамту орталықтары іріктеу жүргізеді.