Көрсеткіштер аты

Анықтау әдісі

Анықталатын концентрациялар диапазоны

Сапа нормативі

Зерттеуге алынатын сынама көлемі, мл

1. Температура

Термометрлік

± 0,5 ⁰С

-

-

2. Органолептикалық көрсеткіштер

2.1. Иісі

органолептикалық

-

2 баллдан көп емес

-

2.2. Дәмі

органолептикалық

-

2 баллдан көп емес

-

2.3. Түсі

Визуальды, сапалық

-

-

30

2.4. Лайлылық

Визуальды, сапалық

-

-

30

3. Химиялық құрамы

3.1. сутекті көрсеткіш

Визуальды, колориметрикалық

4,5 - 8,0 рН бірлігі

6,5 – 8,5

5

3.2. құрғақ қалдық

Есептеу

-

1000 мг/л

-

3.3. Катиондардың массалы концентрациясы

3.3.1. Алюминий

Визуальды, колориметрикалық

0,2 – 2,0 мг/л

0,5 мг/л

10

3.3.2. Аммоний

Визуальды, колориметрикалық, фотоколориметрикалық

0,2 – 3,0 мг/л

0,1 – 3,0 мг/л

2,5 мг/л

55

3.3.3. Ауыр металлдар жиынтығы

Визуальды, колориметрикалық

0,0001 –0,0010 ммол/л

0,0001 ммол/л

25

3.3.4. Жалпы темір

Визуальды, колориметрикалық, фотоколориметрикалық

0,1 – 1,5 мг/л

0,1 – 1,5 мг/л

0,3 мг/л

1010

3.3.5. Жалпы кермектілік

Титриметрикалық

0,1 – 25 ммоль/л

10 мг- экв/л

10 (5)

3.3.6. Кальций

Титриметрикалық

2 – 500 мг/л

200 мг/л

10 (5)

3.3.7. Магний

Есептеу

-

100 мг/л

-

3.3.8.Натрий және калий

Есептеу

-

200 мг/л

-

3.4. Аниондардың массалы концентрациясы

3.4.1. Карбонат

Титриметрикалық

10 – 2500 мг/л

100 мг/л

10

3.4.2. Гидрокарбонат

Титриметрикалық

10 – 2500 мг/л

1000 мг/л

10

3.4.3. Сульфат

Турбидиметрикалық

30 – 72 мг/л

500 мг/л

30

3.4.4. Хлорид

Титриметрикалық

4 – 1000 мг/л

350 мг/л

10

3.4.5. Нитрат

Визуальды, колориметрикалық, фотоколориметрикалық

5 – 50 мг/л

5 – 45 мг/л

45 мг/л

11

3.4.6. Фторид

Визуальды, колориметрикалық

0,5 – 2,0 мг/л

0,7-1,5 мг/л

5

3.4.7. Нитрит

Визуальды, колориметрикалық, фотоколориметрикалық

0,02 – 1,0 мг/л

0,01- 1,0 мг/л

0,1 мг/л

55

3.4.8. Карбонатты кермектік

Есептеу

-

20  мг - экв/л

-

3.5. Әртүрлі формадағы фосфордың массалы концентрациясы

3.5.1. Ортофосфат

Визуальды, колориметрикалық, титриметрикалық

0,2 -7,0 мг/л

0,001 -0,04 мг/л

3,5 мг/л

2020

3.5.2. Гидролизденетін полифосфаттар

Визуальды, колориметрикалық, титриметрикалық

0,2 -7,0 мг/л

0,001 -0,04 мг/л

3,5 мг/л

2020

3.5.3. Жалпы фосфор

Визуальды, колориметрикалық, титриметрикалық

0,2 -7,0 мг/л

0,001 -0,04 мг/л

3,5 мг/л

2020

3.6. Еріген оттегінің массалы концентрациясы

Винклер бойынша титриметрикалық

0,5-14,7 мг/л

4 мг/л

120

3.7. Оттегінің биохимиялық тұтынылуы

Винклер бойынша титриметрикалық

0,5 -7,0 мг/л және одан көп

3 – 6 мг/л

240

3.8. Белсенді хлор

Визуальды, колориметрикалық, титриметрикалық

0,1 -10 мг/л

0,05 -10 мг/л

Ауыз суда 0,3 – 1,2 мг/л, тоған суында - болмайды

5 (10)

3.9. Оттегінің химиялық тұтынылуы немесе бихроматты тотығуы

Титриметрикалық

50 -4000 мг О/л

15 мг О/л (ОХТ)

1 (5)

3.10. Перменганатты тотығуы

Кубель бойынша титриметрикалық

0,5 -100 мгО/л

5,0 мг О/л

50 (100)

3.11. Мұнай өнімдері

Қағазды - хроматографиялық

0 - 20 мг/л

0,3 мг/л

100

Өсімдік

рН қолайлы мәні

Өсімдік

рН қолайлы мәні

Сұлы

5,0 – 7,7

Картоп

5,0 – 5,5

Күздік қарабидай

5,5 – 7,5

Қант қызылшасы

7,0 – 7,5

Жаздық бидай

6,0 – 7,5

Люцерна

7,0 – 8,0

Күздік бидай

6,3 – 7,6

Жоңышқа

6,0 – 7,0

Арпа

6,8 – 7,5

Донник

6,5 – одан жоғары

Жүгері

6,0 – 7,0

Люпин

4,5– 6,0

Тары

5,5 – 7,5

Тимофеевка

5,6 – одан жоғары

Қарақұмық

4,7 – 7,5

Капуста

6,7 – 7,4

Асбұршақ

6,0 – 7,0

Қызылша

6,8 – 7,5

Соя

6,5 – 7,1

Томат

6,3 – 6,7

Қыша

7

Редис

5,5 – одан жоғары

Зығыр

5,9 – 6,5

Сәбіз

5,5 – 7,0

Күнбағыс

6,0 – 6,8

Қияр

6,0 – 7,9

Конопля

7,1 – 7,4

Салат

6,0 – 7,0

Шәй

4,8 – 6,2

Мақта

6,5 – 9,0

Топырақтың тұздану дәрежесі

Құрғақ топырақтағы тұздардың массалық бөлігінің және типіне байланысты тұздану типтері, %

Хлоридтер

Сульфаттар

Гидрокарбонаттар

Хлоридті-сульфатты тұздану үшін

Тұзданбаған

0,01 –ден аз

-

-

Әлсіз тұзданған

0,01 – 0,05

-

-

Орташа тұзданған

0,05 – 0,10

-

-

Күшті тұзданған

0,1 – 0,2

-

-

Сортаң

0,2- ден көп

-

-

Сульфатты  және хлоридті-сульфатты тұздану үшін

Тұзданбаған

0,01 –ден аз

0,10 –ден аз

-

Әлсіз тұзданған

0,01

0,1 – 0,4

-

Орташа тұзданған

0,05

0,4 – 0,6

-

Күшті тұзданған

0,10

0,6 –0,8

-

Сортаң

-

0,8 –ден көп

-

Аралас тұздану үшін

Тұзданбаған

0,01

0,02

0,6 –ден аз

Әлсіз тұзданған

0,01

0,05 – 0,1

0,1 – 0,2

Орташа тұзданған

0,1

0,2

0,2 – 0,3

Күшті тұзданған

0,2

0,2

0,3 –0,4

Сортаң

0,2

0,2

0,4- ден көп

Өсімдік шикізаты және тамақ өнімдері

Химиялық элементтер және олардың ШРК-сы, мг/кг

Cd

Cu

Hg

Pb

Zn

Нан және кондитерлік өнімдер

Дәнді

0,1(0,03)

10

0,03

0,5 (0,3)

50

Дәнді бұршақты

0,1(0,03)

10

0,02

0,5 (0,3)

50

Жармалар

0,1(0,03)

10

0,03

0,5 (0,3)

50

Ұн, кондитерлік өнімдер

0,1(0,03)

10

0,02

0,5 (0,3)

50

Нан

0,05

5

0,01

0,3

25

Кептірілген өнімдер

0,1

10

0,02

0,5

30

Бидай жармасы

0,1

20

0,03

1

130

Ас тұзы

0,1

3

0,01

2

10

Крахмал

0,1

10

0,02

0,5

30

Қант

0,05

1

0,01

1

3

Пектин

0,1

10

0,1

1

30

Желатин

0,03

15

0,05

2

100

Жаңғақтар

0,1

20

0,03

0,5

50

Конфеттер

0,1

15

0,01

1

30

Какао ұнтағы және шоколад

0,1

50

0,1

1

70

Печенье

0,1

10

0,02

0,5

30

Сүт өнімдері

Сары май

0,03

0,5

0,03

0,1

5

Өсімдік өнімдері

Өсімдік майы

0,05

0,05

0,1

5

Маргарин

0,05

5

0,05

0,1

10

Жас көкөністер

0,03

5

0,02

0,5

10

Жеміс жидектер

0,03

5

0,02

0,4

10

Саңырауқұлақ

0,1

5

0,05

0,5

20

Шәй

1

100

0,1

10

Шыны ыдыстағы көкөніс консервілері

0,03

5

0,02

0,5

10

Металл ыдыстағы көкөніс консервілері

0,05

5

0,02

1

10

Шыны ыдыстағы жеміс жидек шырындары

0,03

5

0,02

0,34

10

Металл ыдыстағы жеміс жидек шырындары

0,05

5

0,02

1

10

Кептірілген көкөністер

0,03

5

0,02

0,5

10

Кептірілген жеміс жидектер

0,03

5

0,02

0,4

10

Специйлер мен қоспалар

0,2

5

Құс өнімдері

Жұмыртқа

0,01

3

0,02

0,3

50

Жұмыртқа ұнтағы

0,1

15

0,1

3

200

Сусындар

Минералды сулар

0,01

1

0,005

0,1

5

Тұндырмадағы сусындар

0,03

3

0,005

0,3

10

Балалар тағамы өнімдері

Көкөністі және жемісті негіздегі өнімдер

0,02

5

0,01

0,3

10

Заттар

Қауіптілік класы

ШРК, мг/м³

Тұрғын елді мекенде

Күнделікті жұмыс зонасында

Агрегатты күйі

Жоғары бір реттік

Орташа тәуліктік

Бензапирен

1

-

1х10^-6

1х10^-4

Аэрозоль

Күкіртті сутегі

2

0,008

0,008

10

Газ

Күкірт үш оксиді

2

0,3

0,1

1,0

Газ

Күкірттің диоксиді

3

0,5

0,05

10

Газ

Көміртегі оксиді

4

3,0

1,0

20

Газ

Фенол

3

0,01

0,01

5,0

Аэрозоль

Формальдегид

2

0,035

0,012

0,5

Газ

Аммиак

2

0,20

0,20

0,90

Газ

Ацетон

2

0,35

0,35

1,0

Аэрозоль

Бензол

4

1,5

0,80

2,5

Аэрозоль

Азот диоксиді

2

0,085

0,085

0,7

Газ

Метанол

3

1,0

0,5

10

Аэрозоль

Хлор

2

0,10

0,03

0,5

Газ

Өсімдік шикізаты

мг/кг өнімдегі нитраттың ШРК-сы

Қарбыз

100

Жүзім

60

Ерте капуста

900

Кеш капуста

500

Картоп

250

Ерте сәбіз

400

Кеш сәбіз

250

Қияр

Ашық грунтта

150

Жабық грунтта

300

Томат

150

Қызылша

1400

Асқабақ

800

Алмұрт, алма

60

Кабачки

400

жуа

репчатый

800

Жасыл бөлігі

600

Жабық грунттағы жасыл бөлігі

800

Көкөністер

Жапырақты

2000

Жабық  грунттағы жапырақты

3000

Бұрыш

Тәтті

300

Жабық грунттағы тәтті

400

Индекс

Функциональды класс

Технологиялық функциясы

ҚР қолдануға рұқсат етілмеген қосындылар, Е-

Е -100 –

Е - 82

Бояғыштар

Өнімдердің реңі

103, 107, 125, 127, 128, 140, 153 – 155, 160d, 160 f, 166, 173, 175, 180, 182

Е-200 және одан жоғары

Консерванттар

Ұзақ сақтауды қамтамасыз етеді

209, 213 -219, 225 -233, 237, 238, 241, 252, 263, 264, 281, 283

Е-300 және одан жоғары

Антитотықтырғыштар

Тотығуды баяулатады, бүлінуден сақтайды.

302, 303, 308 – 314, 317, 318, 323 – 325, 328, 329, 343 – 352, 355 -359, 365 - 375, 381, 384, 387 – 390, 391

Е-400 және одан жоғары

Тұрақтандырушылар

Белгіленген консистенцияны сақтайды

403, 418, 419, 429 – 444, 446, 462, 463, 467, 474, 476 – 480, 482 - 496

Е-500 және одан жоғары

Эмульгаторлар

Белгілі бір құрылымды сақтайды

505, 512, 519 -523, 535-538, 541-550, 552, 554 – 556, 559, 560, 574, 576, 577, 579, 580

Е-600 және одан жоғары

Дәмді және иісті күшейтеді

Дәмді өзгертеді

622 – 625, 628, 629, 632 -635, 637, 640

Е-700 –

Е-800

Қор индекстері

Е-900 және одан жоғары

Көпіршікті өшірушілер

Көбікшік мөлшерін төмендетеді, мысалы, сыраны құйғанда

906, 908 – 919, 922, 923, 924 b, 925, 926, 929, 942, 943-946, 959

Е-1000 және одан жоғары

Көркемдеушілер

Жылтырауық түр береді немесе қорғаныш қабатын түзеді

1000, 1001, 1105, 1503, 1521

«Көгілдір періште» - экологиялық таза өнімнің символы

«Жасыл нүкте»: қораптағы материалды өңдеуді қаржыландыратын мекемелерге товар өндірушілер салық төлейтіндігін білдіреді; бірақ өнімнің немесе қорапты матералдың экологиялық тазалығын білдірмейді.

«Рециклинг» - өнімнің өңдеуге болатындығын немесе екінші қайтара өңделген шикізаттан алынған өнімді білдіреді.

«Ластамаңыз» белгісі әрі қарай келесі өңдеу үшін қабылдау пункттеріне пайдаланған ыдыстарды өткізу мен жинауды көрсетеді.

Бұл белгі – аталған өнімнің құрамында озон бұзушы заттардың жоқтығын білдіреді.

Ластаушы компоненттің

аты және оның

химиялық формуласы

Негізгі физикалық-

химиялық және т.б.

қасиеттері

Атмосфераға түсуінің

негізгі көздері

Тұрғын елдің

Ауасының ШРК-сы,

Тәул., мг/м³

Тұрғын елдің

Ауасының

ШРК-сы

Максималды

мөлшері, мг/м³

Жұмыс аймағының

ШРК-сы,  мг/м³

Қауіптілік класы

Күкірт оксиді (IV), (күкірт диоксиді, күкіртті газ) SO₂

өзіне тән өткір иісі бар тыныс алу жолдарын тітіркендіретін, жанбайтын түссіз газ

Қазба отындардың (көмірдің) жағылуы, резина өнімін өндіру, өндіріс орындарының шығарындылары

0,05

0,5

10

3

Азот оксиді (IV) (азот диоксиды), NO₂

өзіне тән иісі бар сарғыш-қоңыр газ. Тыныс алу жолдарын тітіркендіреді.

Автотранспорттың шығарынды газдары, отындар мен қоқыстардың жану өнімдері

0,04

0,085

2

2

Азот оксиді (II) (азоттың монооксиды), NO

әлсіз иісті түссіз газ. Атмосферада азот оксидына (IV) тез айналады

0,06

0,4

5

3

Көміртек оксиді (II) (көміртектің монооксиды, улы газ), СO

иіссіз, түссіз улы газ, жинақтаушы қабілеті бар. Атмосферадағы тіршілік уақыты 2-4 ай

Жылу қоздырғыштарының шығарынды газдары (отынның толық емес жану өнімдері), өндіріс орындарының шығарындылары

3,0

5,0

20

4

Мұнай көмірсулары (мұнай өнімдері) С₅-С₁₁

Әлсіз иісті түссіз булар. Наркотикалық әсері бар

Жылу қыздырғыштарының шығарынды газдары, апатты жағдайларда төгілген отындар

25 (пентан)

100 (пентан)

300

4

Озон, О₃

Өткір иісті түссіз газ 0,002 мг/м³ концентрациясында байқалады

Фотохимиялық оксидант: атмосферада күн радиациясының, өнеркәсіпте сварка процесінде т.б. химиялық реакциялар нәтижесінде түзіледі.

0,03

0,16

0,10

4

Хлор, Сl₂

Өткір, тітіркендіргішті иісі бар сары-жасылдау түсті газ, күші тотықтырғыш

Қысылған хлорды тасымалдаған кезде төгілу нәтижесінде өндіріс орындарында төгілімдерде түзіледі

0,03

0,1

1,0

2

Сутекті фтор, НF

Өткір иісті түссіз газ, тыныс алу жолдарын тітіркендіреді, күшті

Алюминий және криолитті зауыттарының, апатит фосфорит өндірісінің шығарылымдары

0,05

0,02

0,5

2

Аммиак

Өзіне тән өткір иісті түссіз газ

Мал шаруашылығы кешендерінің (әсіресе жазда) шығарындылары мен мұздатқыш комбинатының қалдықтары

0,04

0,2

20

4

Күкіртті сутек, Н₂S

Өткір иісті  шіріген жұмыртқа иісті улы түссіз газ

Мұнай мен газды өндіру орындары мен кейбір химиялық кәсіпорындардың шығарындылары

-

0,008

10

2

Метанды сынап булары Нg

Иіссіз түсті булар, ауадан анағұрлым ауыр. Жинақтаушы әсер ететін токсикант

Метанды сынаптың төгілуі, қазбалы отынның жағылуы, апаттар, хлор мен сілті өндірісінің зауыттарының шығарындылары

0,0003

-

0,01

1

Көміртек оксиді (IV), (көмірқышқыл газы, көміртек диоксиды) СО₂

Иіссіз түссіз газ, табиғи және антропогендік процестердің, организмдердің тіршілік өнімі

Жануарлар мен өсімдіктердің тыныс алуы, органикалық қалдықтардың және қоқыстардың (жануы) ыдырауы, отын-энергетикалық кешендердің өндірісінің шығарылымдары

680 (0,03-0,04 %)

-

10 000 (5%)

-

Масса

1 т =10³  кг = 10⁶ г =10⁹ мг =10¹²

Уақыт

1 жыл = 365, 25 тәулік = 8766 сағат = 31557600 с

Алаң

1 км² =100 га = 10⁶ м²= 10¹⁰ см²

Көлем

1 км³ =10⁹ м³ =10¹² дм³ (л) =10¹⁵ см³ (мл)

Энергия

1 Дж = 0,239 кал = 0,102 кгсм = 2,78х10^-7 =3,41 х10^-11 тонна шартты отын

1 кал = 4,187 Дж = 0,427 кгсм =1,16х10^-6 кВтч

Радиация

Активтілік – 1 беккерель (Бк) = 1 секундтағы ыдырау = 2,7х10^-11   кюри

Экспозициялық доза

1 рентген (Р) = 2,58 х10^-4 кулон (К) /кг;

Экспозициялық доза күші

2,58 х10^-4 К/кг

Қабылданған доза

1 грей (Гр) = 1 Дж/кг =100рад

Эквиваленттік доза немесе эффективтік доза

1 зиверт (Зв) = 100 бэр

Өлшемнің еселілігі

Қосымшаның аталуы

Символ

10^-18

атто

а

10^-15

фемто

ф

10^-12

пико

п

10^-9

нано

н

10^-6

микро

мк

10^-3

милли

м

10^-2

санти

с

10^-1

деци

д

10¹

дека

да

10²

гекто

г

10³

кило

к

10⁶

мега

М

10⁹

гига

Г

10¹²

тера

Т

10¹⁵

пэта

П

10¹⁸

экса

Э

Иістің күшейе түсуі

Балл

Ешқандай: елеулі иістің жоқтығы

0

Өте болар – болмас: тәжірибелік зерттеу арқылы анықталады.

1

Шамалы: қолданушылардың назары аударылмайтын

2

Білінетін: оңай анықталатын, су сапасыз деп бағаланады

3

Айқын: өзіне назар аударады, ауыз су ретінде жарамсыз

4

Өте қатты: иісі өте күшті, ауыз суға жарамсыз

5

Көрсеткіш (жоғары емес)

Норматив

Иісі 20С-ден 60С-ге дейін ысытқанда, балл

2

Дәмі 20С-де, балл

2

Түсі, градус

20

Лайлығы стандарт шкаласына сәйкес, мг/л

1,5

Көрсеткіш (жоғары емес)

Норматив

Сутектік көрсеткіш, рН

6-9

Темір, мг/л

0,3

Жалпы кермектік, мг – экв/л

7

Марганец, мг/л

0,1

Мыс, мг/л

1

Полифосфат қалдықтары, мг/л

3,5

Сульфаттар, мг/л

500

Құрғақ қалдық, мг/л

100

Хлоридтер, мг/л

350

Мырыш, мг/л

5

Қасиеттері

Co

Ni

Cu

Zn

Cd

Hg

Pb

Биохимиялық активтілік

-

Ж

Ж

Ж

Ж

Ж

Ж

Улылық

О

О

О

О

Ж

Ж

Ж

Канцерогендік

Ж

Ж

-

-

-

-

-

Қаныққан азрозолдар

Т

Т

Ж

Ж

Ж

Ж

Ж

Минералдық түрдің таралуы

Ж

Т

Т

Т

Ж

Ж

Ж

Органикалық түрдің таралуы

Т

Т

О

О

Ж

Ж

Ж

Жылжымалылық

Т

Т

О

О

Ж

Ж

Ж

Биоқанығудың бағыты

Ж

Ж

О

О

Ж

Ж

Ж

Жинақталу тиімділігі

О

О

Ж

Ж

Ж

Ж

Ж

Комплекс түзуші қабілеті

Т

Т

Ж

Ж

О

О

Т

Гидролиздік қабілеттілігі

Т

О

Ж

Ж

О

О

О

Ерігіштік

Т

Т

Ж

Ж

Ж

Ж

Ж

Сақталатын уақыты

Ж

Ж

Ж

Ж

Т

Т

Т

Организмдер

Улылық қатары

Балдырлар

Hg> Cu >Cd  >Fe > Cr>  Zn >Co >Mn

Уақ саңырауқұлақ

Ag  >Hg  >Cu > Cd  >Cr > Ni  >Pb  >Co > Zn >Fe

Гүлдейтін өсімдіктер

Hg > Pb > Cu > Cd> Cr > Ni  >Zn 

Иірілмелі құрттар

Hg >Cu >Zn> Pb>Cd

Балықтар

Ag > Hg  >Cu  >Pb >Cd >Al  >Zn  >Ni > Cr  >Co >Mn >> Sr

Сүтқоректілер

Ag, Hg , Cd > Cu, Pb, Co, Sn, Be >> Mn, Zn, Ni, Fe, Cr>>>> Sr>Cs, Li, Al