Бүгінгі танда білім беру жүйесін дамытпалы оқу технологиясына ыңғайлау қажеттігі туды, оған себеп көп.

Сол себепті оқытуда мұғалім де, оқушы да субъект ретінде алынуы қажет.

Қазақ тілін оқытудағы жалпы мақсат − оқушыларға ана тіліміздің ғасырлар бойы сұрыпталып келген көркемдігі мен әсем өрнегін, лексикалық байлығын таныту, қазақ тілінің қуатын, құдіретін, шешендігін жас ұрпақ бойына дарыту, ана тілімізді қуатты әдеби тіл қатарынан түсірмей, мемлекетгік тіл мәртебесіне көтеру. Сондықтан да қазақ тілін компьютерлендіру оқушылардың оқуға деген қызығушылығына ықпалы болады.

Ұрпақ мүддесі үшін оқу үрдісін жетілдіру күн тәртібінен түспейді, ал қазіргі кезенде ең өзекті мәселе ретінде қайта жалғасын тауып, дамуы тиіс. Мектепте жекелеген пәндерді оқыту кезінде компьютерді пайдаланудың жеке ұстанымдарын анықтауға мүмкіндік туып отыр. Қазіргі ақпараттық технологиялар заманында өркениет көшінен қалмау үшін қандай болмасын мүмкіндіктерді қарастыру − күттірмейтін нәрсе. Осындай мәселелердің бірі – қазақтілін оқыту үрдісін компьютерлендіру. Бүгінгі таңда электрондық оқулықтар білімді акпараттандырудың негізгі факторлары болып табылады. Қазіргі уақытта білім берудің озық технологияларын меңгермейінше, сауатты да жан-жақты болу мүмкін емес.

Қазақ тілі сабағында оқу ақпаратын ақпараттық технология жағдайында меңгерумен байланысты оқу әрекетінің түрлері:

1. эмпирикалық әрекет қабылдау кезеңі ретінде;
   • монитор экранындағы фонына назар аудару;
   • фондағы жекеленген жаттығуларға зейін аудару;
   • нақты жаттығуды және айрықшаланған сөздерді суреттеу;
   • нақты сөйлемдерді кешенді бейнелеу;
2. жаттығуды танытуға бағытталған эвристикалық әрекет ретінде;
   • жаттығуды абстрактілі ойлау;
   • жаттығуды түрлендіру жолдарын іздеу;
3. жаттығуды түрлендіру мен жаңа білім алуға бағытталған репродуктивтік әрекет ретінде;
   • таңдалған жаттығу бойынша сөйлемді түрлендіру;
   • таныс жаттығу түрлерін жасау;
   • берілген жаттығуды бағалау;
4. дағдыны қалыптастыруға арналған практикалық әрекет;
   • дағдыны таныс жағдайда қолдану;
   • таныс емес жағдайда дағды қалыптастыру [8].

Осы кезеңдер бойынша сынып оқушыларының қазақ тілі сабағында оқу әрекеті қалыптасып, белсенді қызмет етуге ұмтылады. Бұл әр оқушының дербес компьютердің және мұғалімнің көмегімен өзара түсінісу ортасында қазақ тілі сабағында жаңа білімдерді алуына, танымдық іс-әрекетін дамытуына айтарлықтай септігін тигізеді және оқушының танымын, тілдік құзіреттілігін қалыптастыруда бірігіп жұмыс жасаудың жоғары түрлеріне көтереді.

Оқытудың ақпараттық технологиясы – бұл ақпаратпен жұмыс жасау үшін арнайы тәсілдер, педагогикалық технологиялар, бағдарламалық және техникалық құралдар (кино,аудио және видеоқұралдар, компьютерлер, телекоммуникациялық желілер).

Қазақ тілін оқытуда Интернет беретін мүмкіндіктер мен қызыметтерге тоқталып өтейік.

Мысалы: оқушылар, студенттер, мұғалімдер интернет талаптарында берілетін құжаттардағы тапсырмалар мен жаттығуларды орындай алады, үйреніп жүрген тілінде электронды почта(@mail), телекоференция(usenet), бейне-конференция, анықтама каталогтар, жүйеде сөйлесу(chat), виртуалды қатынас клубтары – конференцияларға қатыса алады. Сонымен бірге белгілі бір уақытта мәтіндік хабарламалар мен алмасуға, радио бағдарламаларды тыңдауға, бейнероликтер көруге, яғни ақпараттың кез келген түрін қолдануына толықтай мүмкіндіктері бар. Ақпаратты қандай да арақашықтыққа тез арада жеткізу, алыстағы ақпарат көздерін пайдалану мүмкіндігі интеративтік іздеу жүйелері мен өз бетімен іздеу, сондай-ақ алынған материалдарды түрлі тіл тасушыларға ауыстырып салу мен т.б. сол сияқты интернет артықшылық көздері пайдаланылады.

Қазақ тілін оқытуда жаңа технологияларды, техникалық құралдарды сабақта жан-жақты қолдану, оқытушының көптеген қиындаған қызметтерін жеңілдетіп, осы іскерліктің ұстанымды жаңа тәсілдерінің пайда болуына мүмкіндік туғызады. Осындай жаңа жолдардың біріне ақпараттық оқыту жүйесіндегі комьютерлік бағдарламалардың түрлері арқылы тіл сабақтарының лексика бөлімін меңгертуде ақпараттық технологиялардың алатын орны зор. Интернет арқылы оқушы грамматикалық, лексикалық, фонетикалық жаттығулар, оқуға және грамматикаға арналған тесттер, IQ-тесттерімен жұмыс істей алады. Бұндай жұмыстарды (www.world wide web, www.alleng.ru, www.busuu.ru т.б) сайтынан аламыз.

Компьютерлік оқыту бағдарламаларының қай-қайсы болмасын өз мазмұнынан грамматикалық құрылымның жұмыстарын қамтиды.

Білім беру жүйесіндегі ақпараттық технологияның мүмкіндіктері:

• Әрбір адамға білім алудың өзіне тиімді жолын таңдауға мүмкіндік беретін білім берудің ашық жүйесін орнықтыруға;
• Білім алудың техникасын түбірімен өзгертуге;
• Оқыту үрдісінде оқушылардың танымдық іс-әрекетін тиімді ұйымдастыру;
• Электрондық білім беру пайдалану арқылы даралап оқытуға.

Ақпараттық-коммуникациялық технологияларды пайдаланудың тиімділігі:

• Мультимедиялық мүмкіндіктерді қолдау (музыкалық немесе дикторлық дайындау, анимация бейне-клиптер, слайд-шоу).
• Жүйенің басқару құрылымы − оқытушы өз ойын, көзқарасы, өз кезегіндегі материалдық ұсынылымын , әр түрлі аудиторияға бірғана оқу мәліметтерін ұсынуға мүмкіндік алады.
• Білімді бақылау арқылы нәтеже алу, бағалау.
• Сөзжұмбақ,кестелерді құру үшін дербес компьютерді қолдану арқылы грамматикалық және лексикалық оқу материалдары өңдеу.
• Дербес компьютерді пайдалану арқылы оқушылардың өзіндік және жұмыс жасауды игерумен білім алуды кеңейту.
• Интернет желісін пайдалану арқылы оқушылар электрондық пошта арқылы оқушылар хат-хабарлама алмасу, өзінің ойын еркін жеткізу [8].

Оқытушы сабағында ақпараттық-коммуникациялық технологияларды пайдалану арқылы оқушыға үйретуге тиісті ақпараттармен білім қорын жүйелі түрде көрсете біледі. Ақпараттық-коммуникациялық технологияны пайдалану − оқытудың тиімді әдістерінің бірі.

Электрондық оқу құралы − бұл оқу курсының ең маңызды бөлімдерін, сонымен бірге есептер жинағы, анықтамалар, энциклопедиялар, карталар, атластар, оқу эксперименттерін жүргізу нұсқаулары, практикумға, курстық және дипломдық жобаларға нұсқау және т.б. білім беруді басқаратын мемлекеттік органдар тағайындаған арнайы статусы бар берілген түрдегі баспаларды қамтитын электрондық оқу басылымы. Бұл оқулықты мынадай жағдайларда қолдануға болады:

• сабақта иллюстрациялық материал ретінде;
• сабақтан тыс уақытта өз бетімен шығармашылық тапсырмалар орындауда;
• емтиханға дайындық кездерінде.

Электрондық оқулықтар бойынша оқушылар тапсырманы қызыға орындайды, пәнге қызығушылығы артады, оқу материалын тереңірек меңгеруге талпынады. Сонымен қатар өз қатесін өзі табады және өзін-өзі бағалауға үйренеді. Электрондық оқулықта өте көп көрнекілік материалдар қамтылады. Бұл көрнекіліктердің дидактикалық мәнін ашады. Мұндай көрнекіліктердің бәрін кәдімгі оқулықта беру мүмкін емес.

Электрондық оқулықты қолдану оқушының жоғары белсенді дүниетанымын және өзіндік жұмыс аясын кеңейтеді, жан-жақты ақпараттандыруға мүмкіндік береді. Электрондық окулықтардың тиімділігі мынада:

• оқушы арнайы бағдарламамен жұмыс істейді;
• оқушының білімі компьютерлік жүйе арқылы бағаланады;
• иллюстрациялық әдіс көп қолданылады;
• ойлау жүйесінің дамуына түрткі болады;
• берілген тапсырмаға деген қызығушылығын арттырады.

Әрбір сабақта жаңа сөздер, фонетикалық, лексика-грамматикалық тақырыптар, мәтін, жаттығу жұмыстары, диалог үлгілері, әр сабақтың соңында тест сұрақтары беріледі. Оқыту кезінде әр түрлі анықтамалар, нұсқаулар, тапсырмалар берілуі тиіс. Мектепте оқыту процесінде электрондық оқулық қолдану өте тиімді. Оқушылар өздерінің білімін өз бетімен толықтырып, емтихан материалдарына дайындалады.

Электрондық оқулықтар арқылы оқыту кезінде 3 қағиданы анықтай білу керек:

1. логикалық ойлау жүйесін дамыту;
2. ойлау белсенділігін арттыру;
3. трансформация әрекетін жетілдіру.

1. Логикалық ойлау операцияларын қалыптастыру жолдары:
   • заттардың, сөздердің касиеттерін сипаттау;
   • берілген қасиеттерге сай немесе басқа нәрселердің ұқсас және өзгеше қасиеттерін анықтау. Мысалы: "Сөздерді анықтау", "Артық сөзді табу", "Сөйлем құрастыру", "Болымсыз сөйлем құрастыру",т.б.
2. Ойлау белсенділігін, оз бетімен жұмыс істеуін дамыту жолдары:
   • сұрақ қою;
   • шағын пікірталас өткізу;
   • мазмұнын айту.
   Мысалы: "Ситуация құрыңыз", "Қалай пайдалануға болады?", "Кері сөйле", "Өз ойыңызды айтыңыз".
3. Трансформация әрекетін жетілдіру бағытында арнайы жаттығулар ұсынуға болады. Мысалы: "Қажеттісін тандап ал", "Қажетті қосымшаны қойыңыз", "Сөз тіркестерін пайдаланып сөйлем құрастырыңыз", т.б.

Сонымен, интеративтік тақта сабаққа қатысушылардың барлығының ойын бір ортаға жинақтап, қажет ақпаратты өңдеу арқылы жалпыланған ақпараттық біліктілікті қалыптастыратын тиімді құрал болып табылады. Алдын ала дайындалған оқу материалдар-презентациялар, мәтіндік, графикалық ақпараттық объектілер − сабақтың жақсы өтуін және барлық ақпарат түрлерін қолдануды қамтамасыз етеді.

Құралдарды қолдану мұғалімнің жеке тәжірибесіне, шығармашылық ізденісіне байланысты. Интеративті құралдар оқыту формасын ұйымдастыруды түрлендіруге, дәстүрлі оқыту әдістеріне жаңа элементтер енгізуге мүмкіншіліктер жасайды. Интеративті құралдарды орынды қолдану оқыту сапасын жетілдіруге көмектеседі.

А.Кушнирдің «Языку не нужно учить чему-то внешнему. Поэтому задача полноценного языкового образование в школе должна состоят прежде всего не в освоении каких-то внешних правил, а в организации интенсивного процесса жизни в языке», − деген пікірі көздеген мақсатты айқындап тұрғандай [8].