Құрастырушылар:

Карипжанова Г.Т., Есембеков Т.У, Қадыров Ж.Т.,

Жобаның жетекшілері:

Токсанов С.Н., Даутова А.З.

Инженер-бағдарламашы:

Носов А.А.

Дизайнер:

Абенов Е.М.

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР:

  1. Алпысбаев Қ. Көркем мәтінді талдау әдістері. – Алматы: Қазақ университеті, 2004.
  2. Ақшолақов Т. Көркем шығарманың эстетикалық табиғаты. – Алматы: Ғылым, 2002.
  3. Ахундов М. Концепция пространства и времени. – М., 1982.
  4. Ананьева С.В. Время – пространство – автор. – Алматы, 2003.
  5. Атымов М. Идея және композиция. – Алматы., 1970.
  6. Әбдезұлы Қ. Қазақ прозасы және ұлттық идея. – Алматы, 2005.
  7. Ахметов К.К. Әдебиеттануға кіріспе. – Қарағанды, 2004
  8. Атымов М. Қазақ романдарының поэтикасы. – Алматы, 1975
  9. Барт Р. Избранные работы. Семиотика. Поэтика. М., 1988.
  10. Байтұрсынов А. Шығармалары. – Алматы, 1988.
  11. Бодрияр Ж. Система вещей. - М., 1995.
  12. Бахтин М. М. Эстеика словесного творчества. - М., 1986.
  13. Бауэр В., Дюмотц И., Головин С. Энциклопедия символов. - М., 2000.
  14. Белих А.А. Психологическая антропология. История и геория. - М., 1993.
  15. Вайман С.Г. Бальзаковский парадокс. - М., 1981.
  16. Введение в литературоведение. - М„ 1999.
  17. Введение в литературоведение. Под. ред. Л.В. чернец. – М., 1999.
  18. Винокур Г.О. Введение в изучение филологических наук. - М., 2000.
  19. Восточная поэтика. Специфика художественного образа. - М., 1983.
  20. Веселовский А.Н. Историческая поэтика. - М., 1996.
  21. Генон Р. Символы священной науки. М., 2002.
  22. Гадамер Х.Г. Истина и метод. Основы философской герменевтики. - М., 1988.
  23. Гаманов Б. Живопись словом. Портрет. Пейзаж. Вещь. - М., 1974.
  24. Гачев Г. Русский Эрос. - М., 1994.
  25. Дадебаев Ж. Өмір шындығы және көркемдік шешім. - Алматы, 1991.
  26. Дүйсенов М. Әдебиеттегі мазмұн мен форманың бірлігі. — Алматы, 1997.
  27. Джон Фоли. Энциклопедия знаков и символов. М., 1997.
  28. Жұмалиев Қ. Әдебиет теориясы. - Алматы, 1964.
  29. Жұмағали 3. Шындық және коркем әдебиет. - Қарағанды, 1993.
  30. Жирмунский В.М. Введение в литературоведение. - СПБ., 1996.
  31. Ермаков И. Д. Психоанализ литературы. - М., 1999.
  32. Есембеков Т.У. Әдеби талдауға кіріспе. - Қарағанды, 1990.
  33. Западное литературоведение XX века. Энциклопедия. - М., 2004.
  34. Карасев Л. В. Вещество литературы. - М., 2001.
  35. Қабдолов 3. Сөз өнері. - Алматы, 1992.
  36. Котков Г.К. От структурализма к поструктурализму. - М., 1998.
  37. Керлот X. Словарь символов. - М., 1994.
  38. Кулумбетова А. Система малой и средней этической формы. - Шымкент, 2006.
  39. Литературный энциклопедический словарь. - М., 1987.
  40. Лотман М.Ю. Анализ поэтического текста. – Л., 1972.
  41. Ланче Н.Н. Психический мир. - М., 1996,
  42. Леви-Стросс К. Структурная антропология. - М., 2001.
  43. Литературные архетипы и универсами. - М., 2001.
  44. Лулудова Е.М. Архетипы в художественном тексте. - Алматы, 2000.
  45. Лихачев Д.С. О филологии.-М., 1989.
  46. Майтанов Б. Қазақ романы және психологиялық талдау. - Алматы, 1996.
  47. Майтанов Б. Монолог құрылысы. - Алматы, 2006.
  48. Майтанов Б. Портрет поэтикасы. - Алматы, 2006.
  49. Мақпыров С. Әдебиеттануға кіріспе. - Алматы., 1991.
  50. Нұрғалиев Р. Сырлы сөз. - Алматы., 2000.
  51. Нұрғалиев Р. Айдын. - Алматы., 1985.
  52. Нұрқатов А. Идея жэне образ. - Алматы, 1992.
  53. Нұртазин Г. Шеберлік туралы ойлар. - Алматы., 1968.
  54. Мучник Г.М. Проблемы коммуникативной поэтики. - Алматы, 1995.
  55. Подорога В. Выражение и смысл. - М., 1995.
  56. Потебня Слово и миф. - М, 1989.
  57. Рождественский Ю.В. Общая филология. - М., 1996.
  58. Руднев В.ГІ. Словарь культуры XX века. Ключевые понятия и тексты. – М., 1999.
  59. Савельева В.В. Художественная антропология. - Алматы, 199.
  60. Томашевский В.В. Теория литературы. поэтика. - М., 1996.
  61. Топоров В.Н. Миф. Ритуал. Символ. - М., 1995.
  62. Тураева З.Я. Категория времени. - М., 1979.
  63. Темирболат А.Б. Проблемы хронотопа в современной прозе. - Алматы, 2003,
  64. Уэллек Р., Уоррен О. Теория литературы. - М., 1978.
  65. Хамзина К. М. Авторлық концепция жэне көркемдік ізденіс. - Қарағанды, 2006.
  66. Хализев В. Е. Теория литературы. - М., 2000.
  67. Фрейд 3. Введение в психоанализ. Лекций. - М., 2002.
  68. Швейбельман Н.Ф. Опыт интерпретации сюрреалистического текста. - Тюмень, 1996.
  69. Шейнина М. Энциклопедия символов. - М., 2002.
  70. Шмид В. Нарратология. - М., 1991.
  71. Эко У. Роль читателя. Исследования по семиотике текста. - СПб., 2005.
  72. Юнг К.Г. Архстип и символ. ~М., 1978.
  73. Юдин Э.Г. Системный подход и принцип деятельности. -М., 1978.
  74. Якобсон Роман. Избранные работы. - М, 1985.

Мазмұны

Әдеби мәтінді нақты тарихи көзқарас тұрғысынан талдау

Әдеби мәтінді және ұлттық әдебиетті жүйелі зерттеу барысы оларды тарихи даму тұрғысынан, нақты өмірмен байланыстыра оқып-үйренуді қажет ететіні анық. Нақты-тарихи көзқарас әдеби-генетикалық талдаумен сабақтас, өйткені онда нақты көркем шығармада характерлер мен типтік жағдайларды бейнелеудің себеп-салдарлары, яғни әлеуметтік сыры ашылады. Ендеше, жеке туындыдағы кейіпкерлер әлемінің табиғаты тартыстар оятары қандай әлеуметтік мәселелермен байланысты екеніне қарап ажыратылады. Автордың өз кейіпкерін бейнелеудегі ұстанған мақсаты мен көзқарасын сараптауды назардан тыс қалдыруға болмайды, ендеше оларды субьективтік факторлармен қатар обьективтік (қоғамдық орта, қалыптасқан өмір заңдылықтары, персонаждың саяси түсінігі, дүниетанымы) негіздер тұрғысынан зерделеп, нақты тарихи байланыста талдаған жөн.

Нақты тарихылық көзқарас зерттеушіден шығарманың өмірге келу кезеңіндегі тарихи жағдайға барынша жіті қарағанды қалайды. Әйтседе көркем туындыны өмірдің айна-қатесі жоқ көшірмесі деп қабылдаудың да жөні жоқ. Сондықтан тарихи деректер мен дәйектерді автордың творчестволық өмірбаянымен қоса қарастырғанда абай болу керек. Өзінің уақытынан бұрын туған, оқырманын таппаған шығарма бәрі-бір сол кезеңнің, халықтың, елдің туындысы болып қала береді. Авторларының творчестволық бағыт-бағдарының әрқилығына қарамастан бір ортада, шамалас кезде жарық көрген кітаптарда тақырып үндестігі, пішіндік ұқсастық жиі кездеседі, бұл құбылыстың тарихын авторлар тобы немесе әр кезең үшін бөлек зерттеуге болады. XX ғасырдың басында «Қалың мал», «Қамар сұлу», «Әділ мен Мария», «Бақытсыз Жамал», «Шұғаның белгісі» сияқты шығармалардың, ал XX ғасырдың 60-80 жылдары тарихи романдардың шоғырлана шығуы тегін емес екендігі әдебиет тарихынан белгілі.

Тақырып ауқымы, образдар ерекшелігі, белгілі бір жанрлардың күрт дамуы, көркем идеялардың ерекше мазмұны нақты тарихи уақыттағы қоғам өмірімен әрқилы ажырамас бірлікте, бұл пікірлер зерттеушінің үнемі жадында жүретін ойлар болуға тиіс.

Әдеби бағыт, ағым, мектептердің қалыптасып, дамуы әдеби-тарихи үдерістің нақты кезеңдерінің көрінісіне қатысты, сондықтан оларды зерттеу нақты тарихи және әлеуметтік-генетикалық тұрғыдан талдауды қажет етеді.

I. Есенберлиннің «Көшпенділер» трилогиясының XX ғасырдың екінші жартысындағы қазақ қоғамында серпіліс тудырғаны белгілі. Демек, көркем мәтін - белгілі бір тарихи кезеңнің жемісі бола отырып, обьективтік тарихи негіз ретінде қазіргі кездегі оқырмандарға қалай әсер ететінін арнайы қарастыруға болады.

Бір есте ұстайтын мәселе - көркем әдебиет нақты бір тарихи орта мен уақыттың жемісі, бірақ оның өзінің де қоғам өміріне нақты көркемдік әсерінің мәні мен сипатын айқындау көптеген қызықты жайттарға жетелейді. Нақты-тарихи зерттеудің әдеби үдерісті, қаламгер шығармашылығын, жеке туындыны жан-жақты әрі терең сараптауға мүмкіндігі мол.