Құрастырушылар:

Карипжанова Г.Т., Есембеков Т.У, Қадыров Ж.Т.,

Жобаның жетекшілері:

Токсанов С.Н., Даутова А.З.

Инженер-бағдарламашы:

Носов А.А.

Дизайнер:

Абенов Е.М.

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР:

  1. Алпысбаев Қ. Көркем мәтінді талдау әдістері. – Алматы: Қазақ университеті, 2004.
  2. Ақшолақов Т. Көркем шығарманың эстетикалық табиғаты. – Алматы: Ғылым, 2002.
  3. Ахундов М. Концепция пространства и времени. – М., 1982.
  4. Ананьева С.В. Время – пространство – автор. – Алматы, 2003.
  5. Атымов М. Идея және композиция. – Алматы., 1970.
  6. Әбдезұлы Қ. Қазақ прозасы және ұлттық идея. – Алматы, 2005.
  7. Ахметов К.К. Әдебиеттануға кіріспе. – Қарағанды, 2004
  8. Атымов М. Қазақ романдарының поэтикасы. – Алматы, 1975
  9. Барт Р. Избранные работы. Семиотика. Поэтика. М., 1988.
  10. Байтұрсынов А. Шығармалары. – Алматы, 1988.
  11. Бодрияр Ж. Система вещей. - М., 1995.
  12. Бахтин М. М. Эстеика словесного творчества. - М., 1986.
  13. Бауэр В., Дюмотц И., Головин С. Энциклопедия символов. - М., 2000.
  14. Белих А.А. Психологическая антропология. История и геория. - М., 1993.
  15. Вайман С.Г. Бальзаковский парадокс. - М., 1981.
  16. Введение в литературоведение. - М„ 1999.
  17. Введение в литературоведение. Под. ред. Л.В. чернец. – М., 1999.
  18. Винокур Г.О. Введение в изучение филологических наук. - М., 2000.
  19. Восточная поэтика. Специфика художественного образа. - М., 1983.
  20. Веселовский А.Н. Историческая поэтика. - М., 1996.
  21. Генон Р. Символы священной науки. М., 2002.
  22. Гадамер Х.Г. Истина и метод. Основы философской герменевтики. - М., 1988.
  23. Гаманов Б. Живопись словом. Портрет. Пейзаж. Вещь. - М., 1974.
  24. Гачев Г. Русский Эрос. - М., 1994.
  25. Дадебаев Ж. Өмір шындығы және көркемдік шешім. - Алматы, 1991.
  26. Дүйсенов М. Әдебиеттегі мазмұн мен форманың бірлігі. — Алматы, 1997.
  27. Джон Фоли. Энциклопедия знаков и символов. М., 1997.
  28. Жұмалиев Қ. Әдебиет теориясы. - Алматы, 1964.
  29. Жұмағали 3. Шындық және коркем әдебиет. - Қарағанды, 1993.
  30. Жирмунский В.М. Введение в литературоведение. - СПБ., 1996.
  31. Ермаков И. Д. Психоанализ литературы. - М., 1999.
  32. Есембеков Т.У. Әдеби талдауға кіріспе. - Қарағанды, 1990.
  33. Западное литературоведение XX века. Энциклопедия. - М., 2004.
  34. Карасев Л. В. Вещество литературы. - М., 2001.
  35. Қабдолов 3. Сөз өнері. - Алматы, 1992.
  36. Котков Г.К. От структурализма к поструктурализму. - М., 1998.
  37. Керлот X. Словарь символов. - М., 1994.
  38. Кулумбетова А. Система малой и средней этической формы. - Шымкент, 2006.
  39. Литературный энциклопедический словарь. - М., 1987.
  40. Лотман М.Ю. Анализ поэтического текста. – Л., 1972.
  41. Ланче Н.Н. Психический мир. - М., 1996,
  42. Леви-Стросс К. Структурная антропология. - М., 2001.
  43. Литературные архетипы и универсами. - М., 2001.
  44. Лулудова Е.М. Архетипы в художественном тексте. - Алматы, 2000.
  45. Лихачев Д.С. О филологии.-М., 1989.
  46. Майтанов Б. Қазақ романы және психологиялық талдау. - Алматы, 1996.
  47. Майтанов Б. Монолог құрылысы. - Алматы, 2006.
  48. Майтанов Б. Портрет поэтикасы. - Алматы, 2006.
  49. Мақпыров С. Әдебиеттануға кіріспе. - Алматы., 1991.
  50. Нұрғалиев Р. Сырлы сөз. - Алматы., 2000.
  51. Нұрғалиев Р. Айдын. - Алматы., 1985.
  52. Нұрқатов А. Идея жэне образ. - Алматы, 1992.
  53. Нұртазин Г. Шеберлік туралы ойлар. - Алматы., 1968.
  54. Мучник Г.М. Проблемы коммуникативной поэтики. - Алматы, 1995.
  55. Подорога В. Выражение и смысл. - М., 1995.
  56. Потебня Слово и миф. - М, 1989.
  57. Рождественский Ю.В. Общая филология. - М., 1996.
  58. Руднев В.ГІ. Словарь культуры XX века. Ключевые понятия и тексты. – М., 1999.
  59. Савельева В.В. Художественная антропология. - Алматы, 199.
  60. Томашевский В.В. Теория литературы. поэтика. - М., 1996.
  61. Топоров В.Н. Миф. Ритуал. Символ. - М., 1995.
  62. Тураева З.Я. Категория времени. - М., 1979.
  63. Темирболат А.Б. Проблемы хронотопа в современной прозе. - Алматы, 2003,
  64. Уэллек Р., Уоррен О. Теория литературы. - М., 1978.
  65. Хамзина К. М. Авторлық концепция жэне көркемдік ізденіс. - Қарағанды, 2006.
  66. Хализев В. Е. Теория литературы. - М., 2000.
  67. Фрейд 3. Введение в психоанализ. Лекций. - М., 2002.
  68. Швейбельман Н.Ф. Опыт интерпретации сюрреалистического текста. - Тюмень, 1996.
  69. Шейнина М. Энциклопедия символов. - М., 2002.
  70. Шмид В. Нарратология. - М., 1991.
  71. Эко У. Роль читателя. Исследования по семиотике текста. - СПб., 2005.
  72. Юнг К.Г. Архстип и символ. ~М., 1978.
  73. Юдин Э.Г. Системный подход и принцип деятельности. -М., 1978.
  74. Якобсон Роман. Избранные работы. - М, 1985.

Мазмұны

Типологиялық тұрғыдан талдау

Өнер туындысына тарихи көзқарас көркем нұсқаның әдеби-тарихын процестегі орнын, сөз өнерінің басқа құбылыстармен көркемдік-идеялық байланысын анықтауды қажет етеді, бұл мақсатты жүзеге асыру үшін әдеби ағым, әдеби бағыт, әдеби мектеп, жанр, стиль сияқты ғылыми категориялар қолданылады. Бұлар сан алуан әдеби құбылыстарды ұзақ уақыт зерттеудің нәтижесінде пайда болып, орныққан, әдеби құбылыстардың дамуын уақыт пен кеңістік бірлігінде қарастыру барысында қалыптасқан әмбебап терминдер. Бір авторды, жеке шығарманы типологиялық тұрғыда зерттеу олардың әдеби үдеріспен қарым-қатынасын, әрқилы байланысын да қоса қарастыруға мәжбүрлейді. Қанша дегенмен де жазушы әуелі әдебиеттегі қалыптасқан заңдылықтар мен дәстүрлерді жан-жақты меңгеріп барып өзіндік бет-бейнесін толық аша алатынын мойындау керек, яғни типологиялық жалпы және ортақ ұғымдардың жазушы шығармашылығындағы орнына назар аударған дұрыс.

Әдеби туындыларды, жазушылар шығармашылығын, сөз өнеріндегі көптеген құбылыстарды салыстыра, салғастыра қарастыру барысында өзара ұқсастықтарды байқауға болады, оларды тек творчестволық ауыс-түйіс, біржақты әсер ету деп қана қабылдауға болмас. Әдеби мәтінді оқу, қабылдау, түсіну, талдау, бағалау барысында аналогиялық ойлау, салыстыру, топтау, жүйелеу, диалогқа бару, ынтымақтастық, ортақтастық, жалпылық қасиеттер мен сипаттарды жүйелеу мен жинақтау жүргізілгені дұрыс. Қазіргі кездегі типологиялық зерттеулер көбінесе ұқсастық төңірегін айналшықтайды. Ал теңдік, ыңғайластық, сәйкестік, айырмашылық, қосжарлық (контраст) та типологиялық мазмұн мен сипатта болатындығын дәлелдеген ғылыми зерттеулер жетерлік. Көркем мәтіндегі образдардың, символдардың, күрделі метафоралық құрылымдардың өзгермелі мағынасы, ауыспалы мәні, тұрақты-тұрақсыз сырлары мен сипаттарын сараптау үшін типологиялық бірлік, тұтастық сияқты ұғымдарды қолдануға болады. Әдеби құбылыстар арасындағы типологиялық белгілерді анықтау үшін әдеби үдерістегі тенденцияны білудің маңызы көп, мазмұндас, мағыналас, пішіндес құбылыстарды жүйелеу үшін ортақ қасиет, еншілес сипаттарды тереңірек тану қажет.

Көркем мәтінді типологиялық зерттеудің жетекші идеяларының қатарына мол ілді қабылдау мен оның рецепиентке әсер етуінің деңгейлері туралы қағида да жатады. Әдеби шығарманы генезис тұрғысынан қарастырудың типологиялық мәні бар. «Әсер ету теориясын» пайдалана отырып автор мен оқырман арасындағы түрлі типологиялық байланыстарды қарастыруға болады, бұл жұмыста «айнала араласу» (Ю.Степанов) сияқты типологиялық қарым-қатынастарды арнайы саралау да көп көмек береді.

Типологиялык талдаудың тағы бір өнімді негізі - «қарама-қарсы ағыстар теориясы» (А.Веселовский), ол әдеби мәтіннің сыртқы және ішкі факторларының бір-біріне ықпалы мен ауысуындағы ұқсас, сәйкес құбылыстарды жүйелеуге мүмкіндік береді.

Палимсест» (З.Константинович) термині де типологиялық зерттеуде жиі қолданылып жүр. Мәтіндердің арасындағы ауыс-түйістердің ортақ белгілер мен кодтардың типологиялық негіздерін анықтауға себін тигізетін аллюзия, емеурін, филиация, реминсценция, пастиш, коллаж сияқты амалдарды ұқсастыру мен ажыратудағы типологиялық қызметтерін де арнайы зерттеуге болады. Көркем мәтіннің типологиялық ахуалын толығырақ аныктау үшін оның репрезентативтік, экспрессивтік шама-шарқын зерделеп алған абзал.

Ұқсастықтар мен айырмашылықтардың түп-төркінін әдебиеттер дамуының, творчестволық принциптерден көркем шығарманың ортақ ішкі заңдылыктарынан іздеу керек. Демек, стильдер ұқсастығы мен жанрлар типологиясын әдеби бағыттар мен ағымдар арасындағы типологиялык байланыстар арқылы жеке қарастыруға да болады.