№8 тақырып. ХҮІІІғ. мен ХІХғ. І – жартысы аралығындағы қазақ әдеби тілі. Ақындар мектебінің әдеби тіл барысындағы ролі

ХҮІІІғ. мен ХІХғ. І – жартысындағы ақын –жыраулар. ХҮІІІ ғасырдағы қазақ әдеби тілі туралы түсінік беру. ХҮІІІ ғасырға дейін қазақ өркем әдебиеті әлемінде орын алып келген  жыраулық дәстүр өз күшінде болумен қатар, онымен жарыса ақындар мектебі бел ала бастады. Әдебиеттанушылардың тұжырымдарына қарағанда «қазақтың ақын дегені – жыраудың кейінгі кезде шыққан атауы».

1 тапсырма. Сұрақтарға дайындалу.       

  1. Ақын мен жараудың айырмашылығы
  2. ХҮІІІғ. мен ХІХғ. І – жартысындағы ақын –жыраулар
  3. ХҮІІІ ғасырдағы қазақ әдеби тілі
  4. ХҮШғ. Қазақ әдеби тілінің нұсқалары
  5. ХҮІІІғ. Қазақ әдеби тілінің лексикалық, грамматикалық сипаты
  6. ХҮШ ғасырдағы ресми құжаттардың тілі мен стилі
  7. ХҮІІІ ғасыр қазақ қоғамы үшін ерекше кезең
  8. ХҮІІІ ғасырдағы көркем поэзия өкілдерінің негізгі тақырыптары
  9. ХҮІІІғ. Қазақ әдеби тілінің лексикалық, грамматикалық нормалану сипаты
  10. Тәтіғара, Көтеш ақындардың шығармалары

Тапсырма сұрақтары СӨЖ-ге беріліп, 9, 10 сұрақтар ОСӨЖ-де сұралады. Қалған тапсырмалар  СӨЖ-ге беріліп, семинар сабағында ауызша сұралады.

2 тапсырма. Тірек сөздерге анықтама беру: жырау, акындар мектебі, мұсылман діні, араб-парсы сөздері, жаугершілік лексика, әлеуметтік-қоғамдык, тұрмыстық лексика, лексикалық жарыспалылық.

Тапсырма  СӨЖ-ге беріліп, дәптерге жазбаша орындалып,ОСӨЖ-де сұралады.

3 тапсырма. 107-116 тест тапсырмасына дайындалу. ( ОСӨЖ-де ауызша сұралады).

  1. "Мен ақ сұңқар құстың сойы едім, Шамырқансам тағы кетермін" /Махамбет/ сойы сөзінің мағынасы қандай?

//  мықты                              

// тегеурінді

// асыл текті                        

//  ашулы

//  осал

  1. «Мен қара құстан туған қалықпан» Махамбет/
    қалықпан сөзі қандай     символдық     мағынада     колданылған?

//  жыртқыштық

// еркіндік,азаттық

// айбарлылық                                          

// ақылдылық

//  менмендік

  1. Бәйіт сөзінің синонимі.

// өлең                               

// шайыр

// ақын                              

// дұға

// жыршы

  1. XIX ғ. қазақ әдеби тілін сипаттайтын үлгілер қандай?

//  ақындар поэзиясының (акындар мектебі) тілі;

//  халықтың ауыз әдебиетінің тілі;

// екеуі де;

//  ортаазиялык түркі тілі.

//  шағатай тілі

  1. XIX ғ. одеби тілдін дамуына әсер еткен сырткы жағдайлар қандай?

// Қазақстанның Ресей мемлекетіне бағынғаны;

// қала-бекіністер салынуы,   егішнілік,   сауда-саттык,   ұсақ кол өнер әлеуметтік істердің дамуы

// жоғарыда аталғандардың бәрі де;

// жауабы жоқ.

// егіншілік

  1. Қазақ әдеби тілінін XIX ғ. 60-70 жылдарына дейінгі даму сипаты қандай?

// бұрынғы ауызша төл әдеби тілдің жалғасы;

//   ауызша әдеби тілдің жетіліп жинақталған кезі;

//  аталғандардың бәрі де;

//  әлеумет өміріне, ел билеуге т.б. байланысты бір қатар жаңа сөздср  еніп, кейбір сөздер

жаңа мағынада қолданылған;

//  сөздік қор

113.XIX ғ. І-жартысындағы қазақ поэзиясының негізгі тақырыптары кандай?

// дидактикалық;

// әлеуметтік қал-ахуал, қоғам өмірі;

// дін мәселесі;

// уақыт мәселесі

//  шаруашылық мәселесі

  1. ХІХ ғ. І-жартысындағы қазақ поэзиясы тіліндегі ерекшкліктер қандай?

// жарыспа суреттеу (параллелизм) тәсілінің ығысуы;

// суреттеуде қолданылатын сөздер мен тұрақты тіркестердің көбіне нақты өмірден алынғаны;

// аталғандардың бәрі де;

// жауабы жоқ;

// көркемсөз өнері

  1. Махамбет өлеңдерінің тіл ерекшелігі қандай?

// жаугершілік лексиканың мол кездесетіні;

// поэтикалық образ жасауда тың әдеби-көркемдеу тәсілдерді қолданғаны;

// аталғандардың бәрі де.

// жауабы жоқ

// сөз мағынасының кеңеюі

  1. Дулат өлеңдерінің ерекшелігі қандай?

// өлең шумақтарын жасауда тілдік құралдардың жаңа үлгілерін қолданғаны;

// фразеологияның перифраздық жаңа үлгілерін жасағаны;

// аталғандардың бәрі де;

// тарихтың жаңа үлгілері.

// диалектизмдердің қолданғаны