ЖОО-да оқытудың курс және жыл бойынша ұстазды кәсіби-педагогикалық даярлаудың құрылымдық-мазмұндық моделі.

 

1 курс – жалпы педагогикалық және психологиялық даярлықтың кезеңі

Оқыту мақсаты – болашақ ұстаздарға кәсіби іс-әрекет негізін меңгеруге мотивациясын қалыптастыру.

Оқыту міндеттері – болашақ ұстаздарды кәсіби іс-әрекетке даярлау; ғылыми-зерттеушілік жұмысқа ұстаздардың кәсіби іс-әрекетінің құрамдас бөлігі ретінде кіріспе.

Бірінші курста ЖОО-да оқыту студентті білім беру философиясының мәнін ұғынуға, педагогикалық іс-әрекеттің әлеуметтік ролін, қазіргі білім беру кеңістігінде ұстаздың орны мен ролін, оқушы тұлғасын қалыптастыруда ұстаздың ролін ұғынуға бағдарлануы керек.

Үздіксіз психологиялық-педагогикалық тәжірибенің енгізілуіне ерекше көңіл бөлу керек. Ол «мектеп күні» формасында өтілуі керек. Аптасына бір рет екінші семестр бойына студенттер мектепте болулары керек, ол мына мүмкіндіктерді жасайды:

- студенттерде ұстаздар мамандығына деген қызығушылық және оң қатынасты тәрбиелеу;

- педагогикалық құбылыстарды бақылауды үйрену және оларды жазып отыру;

- студенттерді өзін-өзі бағалау, өзін-өзі тәрбиелеу процестеріне қатынастыру;

- сабаққа қатынасу және ұстаз бен оқушылар арасындағы өзара әрекет ерекшеліктерін бақылау;

- куратор көмекшісі ретінде тәрбиелік шараларды дайындау және өткізуғе қатынасу.

 І курстың оқу жоспарының базалық компонентіне, «Кәсіби пәндер» цикліне келесілерді енгізу: «Мұғалім мамандығына кіріспе», «Психология негіздері», «Өзіндік қалыптасу технологиясы», «Педагогика тарихы».

2 курс – кәсіби-педагогикалық даярлықтың теориясын терең меңгеру кезеңі.

Оқыту мақсаты – кәсіби іс-әрекеттің негізгі теориясын меңгеру, педагогикалық процестің және оның жеке компоненттерін талдаудың алғашқы іскерлігін игеру.

Оқыту міндеттері – студенттерде тұтас педагогикалық процесті көруді қалыптастыру және келесі педагогикалық іскерліктердің негізін құру:

• педагогикалық процестің тәрбиелік механизмдері, принципі, заңдылықтары, заңдарына сәйкес оқу-тәрбие жұмысын жүзеге асыру;
• сыныпта оқу-тәрбие процесі күйінің диагностикасын негізгі сипаттамалар бойынша және оның әрі қарай дамуын болжауды жүзеге асыру;
• оқу-тәрбие міндеттерін, осы міндеттерге сай іс-әрекет түрлерін, әдістер мен формаларды таңдау;
• оқушылар ұжымымен, мұғалімдермен, сыныпта жұмыс жасаушылармен, ата-аналармен қарым-қатынас жасау;
• білім беру және тәрбие процестеріне өзіндік көзқарасты өңдеу.

Педагогика курсын оқу процесінде студенттерде шығармашылық ғылыми-ізденушілік жұмысқа дайындығын қалыптастыру қажет. Курсты оқу барысында педагогикалық процесс пен пәнаралық позицияда әртүрлі құбылыстар байқалады: философия, әлеуметтану, педагогика тарихы, психология, физиология, т.б.

ІІ курстағы педагогикалық тәжірибе ЖОО-ның оқу бағдарламасына талаптары бойынша психологиялық-педагогикалық пәндерді зерттеумен сәйкес жүргізіледі. Келесі мүмкіндіктерге ие:

• сыныпта педагогикалық процесс күйін зерттеуге, тұтас педагогикалық процесс тұрғысынан пән бойынша мұғалімнің сыныптан тыс және оқу жұмысы тәжірибесін қарастыру, оқушы тұлғасын педагогикалық процесс субъектісі ретінде қарау;
• сыныптың оқу-тәрбие жұмысында сынып жетекшісінің және пән мұғалімінің көмекшісі ретінде қатынасу.

ЖОО-да екі жыл оқыған соң студенттің оқу-танымдық іс-әрекетінің нәтижелілігі аралық мемлекеттік тестілеу формасындағы сыртқы бақылау арқылы анықталады.

ІІ курста оқу жоспарының «Кәсіби пәндер» цикліне келесі пәндерді енғізу: «Даму психологиясы», «Педагогикалық психология», мектеп күні формасы ретінде психологиялық-педагогикалық тәжірибе (оқу жылы барысында).

3 курс – кәсіби-педагогикалық іс-әрекет технологиясын меңгеру кезеңі

Оқыту мақсаты – болашақ мұғалімдердің теорияны тәжірибелік әрекетке ауыстыру дайындығын қалыптастыру.

Оқыту міндеттері:

1. Білім беру-тәрбие технологиясын меңгеру.
2. Оқушылардың оқу-танымдық жұмысын және өзіндік іс-әрекетті жобалау іскерлігін қалыптастыру.
3. Педагогикалық іс-әрекеттің ғылыми-зерттеушілік процедурасын және әдістемесін меңгеру. Үшінші курста келесі пәндерді жүргізу керек: «Мектепте тәрбие жұмысының әдістемесі мен технологиясы», «Этнопедагогика», «Оқу пәндерін оқыту әдістемесі», таңдау бойынша арнайы курстар («Түзету педагогикасы», «Оқушылардың кәсіби бағдарлануының теориясы мен технологиясы», «Педагогикалық шеберлік негіздері», «Педагогикалық қарым-қатынас мәдениеті», оқу-өндірістік тәжірибе).

ІІІ курстағы оқу-өндірістік тәжірибе келесіні қамтамасыз етеді:

• студенттерде мұғалім мамандығына деген қызығушылығы мен сүйіспеншілігін қалыптастыру;
• мұғалім іс-әрекетінің объектісін жүйелі тұтас педагогикалық процесті қалыптастыру;
• І-ІІ курстарда педагогикалық тәжірибеден алынған жалпы педагогикалық іскерліктер мен дағдыларды дамыту;
• мектептің педагогикалық процесімен танысу (мектеп жұмысының, пән мұғалімінің, сынып жетекшісінің жоспары);
• ғылыми-педагогикалық зерттеудің әдіснамасы мен әдістемесі негіздерімен танысу;
• сыныптан тыс тәрбие жұмысын жоспарлау іскерлігін қалыптастыру, нақты тәрбиелік міндеттерді шешу және анықтау, тәрбиенің әртүрлі әдістері мен формаларын таңдау және қолдану.

4 курс – мұғалімнің кәсіби даярлығының тереңдеу кезеңі.

Оқыту мақсаты – болашақ мұғалімдердің кәсіби іс-әрекет жекелеген аспектілерін терең меңгеруі.

Оқыту міндеттері:

• студенттерде ойлаудың инновациялық шығармашылық типін тәрбиелеу;
• ұстаздың тұтас педагогикалық процесті басқаруға даярлығын қалыптастыру;
• мектепте, сыныпта тұтас педагогикалық процесс күйін және оқушы тұлғасының диагностикасын жүзеге асыру үшін жалпы педагогикалық білімдер, іскерлік және дағдыларды қолдану;
• пән мұғалімдерімен, оқушылармен, ата-аналармен бірігіп жұмыс жасауға үйрету;
• ұйымдастырушылық және педагогикалық қабілеттерді қалыптастыру және дамыту (ұйымдастырушылық, коммуникативтік, конструктивтік, қолданбалы, т.б.);
• кәсіби-педагогикалық іскерліктерді өңдеу: тұтас педагогикалық процестің үш функциясын - оқыту, дамытушы және тәрбиелеуші жүзеге асыру; сабақ міндетін анықтау және шешу; өз пәні бойынша сыныптан тыс жұмыстар ұйымдастыру, оқыту әдістерін, дәстүрлі және инновациялық технологияларды үйлесімділікте қолдану;
• педагогикалық іс-әрекетке шығармашылық зерттеушілік тұрғыдан келуді қалыптастыру;
• жеке тұлғалық сапаларды тәрбиелеу, педагогикалық процесті басқаруға даярлық, өзіндік сана мен өзін-өзі бағалауды дамыту.

4 курста оқу жоспарына міндетті арнайы курстарды енгізу («Педагогикалық менеджмент», «Жоғары мектеп педагогикасы») және таңдау бойынша арнайы курстар («Шағын комплектілі мектепте тұтас педагогикалық процессті жүзеге асыру теориясы мен технологиясы», «Профильді мектепте тұтас педагогикалық процессті жүзеге асыру теориясы мен технологиясы»).

Мемлекеттік педагогикалық тәжірибе тұтас педагогикалық процесті басқаруда педагогикалық білімдер, іскерлік және дағдыларды меңгеруге бағытталған. Мемлекеттік педагогикалық тәжірибе кезінде студенттер дипломдық жобамен жұмыс жасай береді.

Бұл кезеңде болашақ ұстаздарды дайындау сапасына бақылау Мемлекеттік Емтихан Комиссиясының құрамына басқа білім беру мекемелерінің өкілдерін қосу формасында өтеді.

Тұжырымдаманы жүзеге асырудан күтілетін нәтижелер

Бұл Тұжырымдаманың жүзеге асырылуы келесі мүмкіндіктер береді:

• жаңа формацияның болашақ ұстаздарын бірінші курстан соңғы курсқа дейінгі аралықта кезең бойынша кәсіби даярлау міндетін шешу, ол ҚР-да білім берудің жаңа құрылымын (бакалавриат, магистратура) жүзеге асыруға қарама-қайшы келмейді;
• педагогикалық білім берудің стандарттарын қазіргі талаптарға сәйкестендіру;
• орта жалпы білім беретін мектептің жоғары білікті мұғалімін даярлау сынды нәтижеге жету мақсатында әр пәннің мүмкіндігін қолдану негізінде оқу процесін ұйымдастыруға жан-жақты тұрғыдан келуді жүзеге асыру;
• мұғалімнің тұлғалық сапасын кәсіби қалыптастыруға мүмкіндік беретін теорияны тәжірибемен біріктіру;
• мектептің тұтас педагогикалық процесс жағдайында жас маманның бейімделу мәселесін шешу;
• қоғамның әлеуметтік тапсырысы бойынша мұғалімді кәсіби даярлығын түзетуді жүзеге асыру;
• білім беру жүйесінде жас педагогикалық кадрларды бекіту;
• кәсіби міндеттерін шығармашылық түрде жүзеге асыратын мұғалімді даярлаудың жаңа жүйесі арқылы ҚР-ның әлемдік білім беру кеңістігіне ену мәселелерін шешу.

Осы Тұжырымдаманы енгізудің алғышарты бүгінгі күнге дайындалған оның толық ғылыми-әдістемелік қамтамасыз етілуі болып табылады:

• педагогикалық білім беру стандарты;
• педагогиканың негізгі курстары бойынша типтік бағдарламалар;
• педагогикалық тәжірибенің барлық түрлерінің бағдарламалары;
• педагогика бойынша мемлекеттік емтихан бағдарламасы;
• жаңа буынның «Педагогика» оқулығы, т.б.

Ұсынылған Тұжырымдама гуманистикалық сипатқа ие, оның орталығында – маман тұлғасы, оның рухани құндылықтары, оның қоғам тілегіне байланысты маман ретінде құрылуы.