Д.М. Мергалиев, Ж.С. Абдалимова, З.Н. Смакова

  1. Абай Ибраһим Құнанбаев. Шығармаларының екі томдық толық жинағы. Алматы, 1957.
  2. Ақшолақов Т. Керекүлік Майра. Қазақ әдебиеті №10. 5 наурыз, 1996 ж.
  3. Алпамыс батыр хикаясы. Батырлар жыры. Алматы, 1963.
  4. Антология казахской поэзии. М., 1958. 181 с.
  5. Антология казахстанской баянной литературы. Ч. 3. Сост. З.Смакова, А.Гайсин, Д.Мергалиев. А., 2016.
  6. Аравин П.В. Даулеткерей и казахская музыка XIX века. М., 1983
  7. Аравин П.В. Степные созвездия. А., 1979.
  8. Атлас музыкальных инструментов народов СССР. М., 1963. С. 197.
  9. Асафьев Б. О казахской народной музыке // Музыкальная культура Казахстана. Алма-Ата, 1955.
  10. Әжікен С.С. Баян аспабында орындаушылық өнер тарихы: Оқу құралы. Атырау, 2017.
  11. Ән еркесі. Құрастырған Ш.Әбдібаев. Алматы: «Өнер», 1990.
  12. Баженов Л. Древние авторы о Средней Азии (VI век до н.э. – III век н.э.). Хрестоматия. Ташкент, 1940.
  13. Басаргин В.С. Воспоминания. Рукопись. А., 2000.
  14. Басурманов А.П. Баянное и аккордеонное искусство. Справочник. М., 2003.
  15. Бекенов У. Қүй табиғаты. Алматы, 1981.
  16. Беляев В. Очерки по истории музыки народов СССР. Вып. 1. М., 1962.
  17. Бердыбаев Р.С. Традиции акынов-импровизаторов. Проблемы современной тюркологии: Материалы II Всесоюзной тюркологической конференции 27-29 сентября 1976 г. Алма-Ата, 1980.
  18. Бес ғасыр жырлайды. Құрастырғандар: М.Байділдаевпен А.Мағауин. 2 т. Алматы: Жазушы, 1984.
  19. Большая советская энциклопедия. 3 изд. Москва, 1969.
  20. Британов Г. Ф. Русские народные инструменты в советской музыкальной культуре (историко-социологический анализ). Л., 1978.
  21. Бұғыбаева Қ. Адасқан жапырақ. А., 2011.
  22. Валиханов Ч.Ч. Избранные труды. М., 1986.
  23. Виноградов В. Киргизская народная музыка. Фрунзе, 1958. С. 71.
  24. Виноградов В.С. Музыка Советского Востока /М.: Сов. Композитор, 1963.
  25. Вызго Т.С. «Орта Азия музыка аспаптары» Музыкальные инструменты Средней Азии: Ист. очерки / Т.С.Вызго; Под науч. ред. Ф.М.Кароматова, Г.А.Пугаченковой. М., Музыка, 1980.
  26. Газарян С. В мире музыкальных инструментов. М.: «Просвещение», 1989.
  27. Гайсин Г.А. Гармоника и ее разновидности в музыкальной культуре Казахстана (к проблеме взаимодействия национальных культур). Автореферат диссертации на соискание ученой степени ученая степень кандидата искусствоведения. Л., 1986.
  28. Гафуров Б.Г. Таджики. Древнейшая, древняя и средневековая история. М., 1972.
  29. Гизатов Б. Казахский оркестр имени Курмангазы: Очерк творческого пути. А., 1994.
  30. Давыдов Н.А. Теоретические основы переложения для баяна инструментальных произведений. Киев, 1973.
  31. Джансеитова С.С. Казахская музыкальная терминология. Алматы, 1992.
  32. Древнетюркский словарь. Л.: Наука, 1969. 677 с.
  33. Елеманова С.А., Омарова Г.Н., Раимбергенова С.Ш., Щегебаев П.Ш. Казахская музыкальная литература. А., 1993.
  34. Ерзакович Б.Г. Взаимовлияние русской и казахской музыкальных культур / Б.Г. Ерзакович. А-А., 1981.
  35. Ерзакович Б.Г. Народная музыка в Казахстане / Б.Г. Ерзакович. Алма-Ата: Жазушы, 1975.
  36. Жарасова А. Казахский фольклор и проблема самодеятельной песни. Традиционный фольклор в современной художественной жизни. Л., 1984.
  37. Жиенқұлова Ш. Өмірім менің – өнерім. Алматы, 1983.
  38. Жүсіпов Б. Жиделi - Байсын күйлерi. А.: Ғылым, 2000.
  39. Жұбанов А.Қ. «Замана бұлбұлдары». Алматы. 1966.
  40. Жұбанов А.Қ. «Ғасырлар пернесі». Алматы. 1975.
  41. Завьялов В.Р. Пути формирования баянного исполнительства и педагогики в условиях влияния развитых инструментальных культур. Л., 1981.
  42. Записки купца Жаркова. Библиотека для чтения. Т. 126. СПб. 1854. С. 231.
  43. Затаевич А. 500 казахских песен и кюев. Алма-Ата, 1931.
  44. Затаевич А. 1000 казахского народа (песни и кюи). Изд. 2-е. 1963.
  45. Иванин М.И. Внутренняя или Букеевская киргизская орда. Эпоха, 1864, №12.
  46. Измайлова Л., Мұхамбетова А. Зрелость таланта. В кн.: Композиторы Казахстана. Вып. 2. Онер, 1982. Стр. 112.
  47. Исмаилов Е. Акыны. Алма-Ата, 1957.
  48. История казахской музыки. Ғылым, 2000 г. 1-2 томдар.
  49. История Казахстана с древнейших времен до наших дней (очерк). Алматы: Дәуір, 1993. 416 с.
  50. История музыки Средней Азии и Казахстана. М.: Музыка, 1995. 357 с.
  51. История Советского драматического театра в 6 томах. М.: Наука, 1966. Т. 2.
  52. Қазақ әдебиеті. Энциклопедиялық анықтамалық. Алматы: «Аруна Ltd» 2010.
  53. Қазақ мәдениеті. Энциклопедиялық анықтамалық. Алматы: «Аруна Ltd» ЖШС, 2005.
  54. Қазақ поэзиясының антологиясы. Алматы, 1993.
  55. Казахская Национальная Академия Музыки. Ред.-сост. Джумакова У.Р., Бакаева И.А., Мылтыкбаева М.Ш. Астана, 2001.
  56. Карагандинское музыкальное училище имени Таттимбета. Караганда, 1989.
  57. Композиторы Казахстана. Вып. 2. Алматы, 1982.
  58. Короглы X. Взаимосвязи эпоса народов Средней Азии, Ирана и Азербайджана. 1983.
  59. Қазақ халқының дәстүрлі музыкасы. Сост. Т.Жұмалиева, Д.Ахметбекова, Б.Ысқақов, Ә.Қарамендина, З.Қоспақов. Алматы, 2005.
  60. Қауғабаев О. Көне мұра күмбірі. Лениншіл жас, 1981.
  61. Кетегенова Н.С. Композиторы и музыковеды Казахстана. Справочник. Алматы, 1973.
  62. Композиторы и музыковеды Казахстана. Справочник. Алматы, 1983.
  63. Қожырұлы Б. Қазақ елінің атақты музыка өнерпаздары (антология). Алматы, 2010.
  64. Қоспақов З. Әнші тағдыры. Алматы, 1971
  65. Лафарг П. Очерки по истории культуры. 1926.
  66. Максимов Е.И. Ансамбли и оркестры гармоник. 2 изд., доп. И перераб. М., 1979.
  67. Максимов Е.И. Гармоника в культурно-просветительской работе как важное средство воспитания трудящихся. М., 1972.
  68. Малов С.Е. Памятники древнетюркской письменности. М.-Л., 1951.
  69. Маргулан А.Х. О носителях древней поэтической культуры казахского народа/ Ауэзов М.О. Сб. статей к его 60-летию. Алма-Ата, 1959.
  70. Мирек А.М. Гармоника. Прошлое и настоящее. М., 1994.
  71. Мирек А.М. Из истории аккордеона и баяна [Текст] / А.М. Мирек. М.: Музыка, 1967.
  72. Мирек А.М. Справочник по гармоникам. М., 1968.
  73. Момынұлы П. Қазақ музыкасың қысқаша тарихы. 2 том. Алматы-Шымкент, 2002.
  74. Момынұлы П. Қазақ музыкасың қысқаша тарихы. 3 том. Алматы-Шымкент, 2007.
  75. Мұстафин Б., Смақова З. Сырнай үйренудің бастапқы курсы. Алматы, 2003.
  76. Мұстафин Б., Смақова З. Сырнай үйрену мектебі. Алматы: «Білім», 2004.
  77. Нартай Бекежанов. Өсиет. Алматы, 1982.
  78. Новожилов В. Баян: Популярный очерк. М.: Музыка, 1988. Стр. 32.
  79. Орта Азия және Қазақстан музыкасының тарихы. М.: Музыка, 1995. 357 б.
  80. Очерки о композиторах Казахстана. Составитель А.С.Нусупова. Алматы, 2013.
  81. Ошлаков К.К. Школа игры на баяне. Алматы, 1959-1963.
  82. «Өркен» газеті, 10 бет. Алматы, 1990, 6 қазан.
  83. Портреты советских композиторов. Николай Чайкин. М.: «СК», 1986.
  84. Пугаченкова Г., Ремпель Л. Очерки искусства Средней Азии. М.,1982.
  85. Раимбергенов А., Аманова С. Күй қайнары. Алматы, 1990.
  86. Сарыбаев Б.Ш. Қазақ музыка аспаптары. Алматы: Жалын, 1978.
  87. Сапожников П.И. Қазақстанның ақын-сырнайшылар өнері туралы (Оңтүстік Қазақстан облысы материалдары бойынша). Абай атындағы ҚазҰПУ-нің Хабаршысы, «Көркемөнерден білім беру» сериясы, №1(46) 2016.
  88. Cейфуллин С. Тар жол тайғақ кешу. А.: «Жазушы», 1977.
  89. Смакова З.Н. Об ассимиляции гармоники в традиционную культуру Казахстана: в Материалах Международной научно-практической конференции, посвященной 100-летию со дня рождения П.В.Аравина. Алматы, 2008.
  90. Смакова З.Н. Об историко-культурных предпосылках появления гармоники в Казахстане. «Ғаламат ғұмыр – ғибраты ғасырларда»: в Материалах Международной научно-практической конференции, посвященной 100-летию со дня рождения А.К.Жубанова. Алматы, 2006.
  91. Смакова З.Н. Предисловие к Альбом баяниста. Вып. 2. Авторский нотный сборник З.Смаковой. Алматы, 2003.
  92. Смакова З.Н. Развитие казахстанской баянной школы на примере Казахской национальной консерватории имени Курмангазы: в Материалах Международной научно-практической конференции, посвященной 60-летию Казахской национальной консерватории имени Курмангазы. Алматы, 2005.
  93. Смакова З.Н. Роль гармоники в оркестровой и ансамблевой культуре Казахстана: в Материалах Международной научно-практической конференции «Традиционные музыкальные культуры народов Центральной Азии». Алматы, 2009.
  94. Смакова З.Н. Становление и развитие казахстанской баянной школы. «Высшая школа Казахстана», 1/2011. Алматы, 2011.
  95. Сницарева Т.М. Истоки и этапы становления музыкальной жизни современного села Казахстана /Т.М. Сницарева: дисс канд. искусствоведения: 17.00.02, 1985.
  96. Тарихи тұлғалар. Танымдық-көпшілік басылым. Мектеп жасындағы оқушылар мен көпшілікке арналған. Құрастырушы: Тоғысбаев Б. Сужикова А. Алматы: «Алматы кітап» , 2009.
  97. Тулегенова Б. Живая песня. М., 1984.
  98. Турсунов Е.Д. Возникновение баксы, акынов и жырау. Алматы, 1999.
  99. Туякбаев Д., Смакова З. Пособие по аранжировке казахских кюев для баяна. А., 1999.
  100. Шейблер Т. Кабардинский фольклор. Советская музыка. 1956. № 6.
  101. Чабан В.А. Становление интонационального стиля искусства гармоники-баяна. Вильнюс, 1985.
  102. Черных И.П. История развития баяна в Павлодарской области. Дипломный реферат. А., 1977.

11.3. Орыс халық аспаптар оркестрлері

1970-80 жж. Алматы консерваториясында жоғары кәсіби маман Оскар Яковлевич Готман жетекшілік еткен шағын құрамдағы орыс халық аспаптар оркестрі жұмыс жасаған. Ұжымның негізгі ұйытқысы болып, мұнда келгенге дейін музыка училищелерінде балалайка, домра-прима аспаптарында қосымша оқыған баяншылар болған. Домра-прима мен баян партияларын мамандар орындаған. Қалғандары: екінші домра-прима, домра-альт, домра-бас және барлық балалайкашылар тобы баяншылардан құралды.

Петропавл музыка колледжінің орыс халық аспаптар оркестрі дарынды баяншы, керемет педагог және ұйымдастырушы В.И.Верещагиннің басшылығымен Қазақстан музыка училищесі оркестрлері ұжымының арасында өткен республикалық конкурстарда үш рет қатарынан лауреат атанған (1984, 1988, 1992). Осы оркестрдің атқарған үлкен концерттік қызметі Қазақстан және Ресей баспасөздерінің тарапынан өзінің жоғарғы бағасын алған. КСРО Халық артисі, Құрманғазы атындағы Алматы консерваториясының профессоры Ермек Серкебаевтың да оркестрге сіңірген еңбегі аз болған жоқ. Е.Серкебаевтың қатысуымен Солтүстік Қазақстан облыстары бойынша бірнеше рет концерттер берілген.

А.С.Зацепилов 1967 жылдан бастап Теміртау музыка колледжінде, ал 1977 жылдан Қарағанды өнер колледжінде орыс халық аспаптар оркестріне жетекшілік жасап келген. Халықтық шахтерлар ансамблінде, «Скань» халық аспаптар ансамбіліне жетекшілік жасап, оркестрмен жеке орындаушы ретінде өнер көрсеткен. Оркестр барлық облыстық және республикалық конкурстарға, жыл сайын Қарағандыда халық аспаптар бөлімінің бастамасымен өткізілетін облыстық және аймақтық фестивальдерге қатысып, жүлделі орындарды иеленген. Қарағанды музыка училищесінің орыс халық аспаптар оркестрі Александр Сергеевич Зацепиловтің жетекшілігімен 1979 және 1986 жылдары республикалық конкурста 1 және 2-ші орындарды иеленді.

Ф.Ш.Мансуровтың оқушысы А.В.Канунников 1967 жылдан бері Алматы музыка училищесінің жанынан құрылған орыс халық аспаптар оркестріне жетекшілік жасаған. Халық аспаптар оркестрлерінің арасында өткен I және II қазақстан конкурстарында ІІІ дәрежелі дипломды (1978 ж., Алматы қ.; 1986 ж., Өскемен қ.), халық аспаптар оркестрінің І аймақтық конкурсында – ІІ дәрежелі дипломды (1993 ж., Алматы) иеленген.

Өскемен музыка училищесінің орыс халық аспаптар оркестрі (жетекшісі И.А.Сумароков) 1986 ж. I республикалық халық аспаптар оркестрі конкурсында 1 орынға ие болып, лауреат атанды. Семей қаласында өткен II республикалық конкурста оркестр Харьков мәдениет институтының түлегі А.Л.Тимошенконың жетекшілігімен I-ші орынды жеңіп алды. 1999 жылдан бері оркестрге В.П.Зубов жетекшілік етеді. Осындай жоғары нәтижелерге И.А.Сумароков пен А.Л.Тимошенконың жоғары кәсіби және ұйымдастырушылық қабілеттерінің арқасында қол жеткізілді. Мұндай табысты істің негізін салушы оркестрдің алғашқы жетекшісі болатын. 1972-79 жж. оркестрге дирижерлік қызмет көрсеткен әл-Фараби атындағы Шымкент мәдениет институтының түлегі Т.В.Яговкина болды. Оның музыкалық зердесі жоғары, темірдей қатал тәртібі оркестрдің орындаушылық деңгейін өсірді. Тамара Владимировна көптеген өнер саңлақтарын тәрбиелеп шығарды. Олардың қатарында бүгінгі таңда БММ, орта, жоғары оқу орындарында және Қазақстанның, жақын, алыс шетелдің концерттік ұжымдарында жұмыс жасап жүрген, республикалық конкурстардың лауреаттарын атауға болады. Т.В.Яговкина оркестрге бұлжымас орындаушылық дәстүрді дарыта білді.

Рудный музыка колледжінің орыс халық аспаптар оркестрі А.М.Гребенщиковтың жетекшілігімен 1992 ж. Қазақстан музыка училищелері оркестрлерінің арасындағы республикалық конкурста дипломант атанған. Рудный қалалық орыс халық аспаптар оркестрі «Карусель» А.М.Гребенщиковтың басшылығымен 1994 ж. Петропавл қаласында өткен халық музыкасы І республикалық конкурсының лауреаты атанып, диплом және ҚР Музыка қайраткерлері одағының Құрмет грамотасымен марапатталған.

1981 ж. Алматы қаласы Бостандық ауданының балалар және жастар шығармашылығы орталығында Е.И.Простомоловтың жетекшілік етуімен орыс халық аспаптық балалар оркестрі құрылған. Оркестрдің алғашқы қадамының өзі оқушыларды музыкаға кешенді даярлау жұмысынан басталды. Оркестрдегі сабақтар қатарынан бірнеше аспапты – домбыра, балалайка, баян немесе аккордеон және фортепианоны меңгерту бағытында жүргізілген. 1989 ж. оркестр жанынан музыкалық студия ашылып, Қазақстанда жаңа үлгідегі алғашқы оқу орны статусын иеленген.

Оркестр – көптеген қалалық және республикалық конкурстар мен фестивальдердің лауреаты: «подснежник» (1999 ж., Алматы қ.), «Айналайын», «Бөбек» республикалық қорының дипломын иеленген, Я.Ф.Орланский-Титаренкоға арналған халық аспаптарда орындаушылардың халықаралық фестивалінің лауреаты (1992 ж., Бішкек қ.) – І дәрежелі диплом.

Оркестр қалалық Білім беру басқармасының, Білім беру министрлігінің, Мәдениет министрлігінің грамоталарымен марапатталған. Оркестрдің сүйемелдеуімен ҚР Еңбек сіңірген әртісі Лариса Политиди ән айтқан. 1988 ж. оркестр Ресей халық әртісі Геннадий Заволокин мен оның «Частушка» ансамблімен өткен концертте өнер көрсеткен (Алматы қ., Орталық концерт залы).

Музыка-оркестр студиясы да дарынды түлектерсіз емес. Олардың қатарында Сергеева Елена, Заводин Александр, Ганиева Венера, бұрынғы оркестр мүшесі, қазіргі уақытта баян-аккордеон, теория және сольфеджио класының педагогі, П.И.Чайковский атындағы Алматы музыка колледжінің түлегі Утенкова Татьяна Евгеньевнаны атауға болады.

С.Ф.Снурницын «Сладка ягода» атты әншілер ансамблінің музыкалық жетекшісі болған. Ю.П.Яковлев, республикалық конкурстардың көптеген баяншы-лауреаттарын даярлай жүріп, 1968 жылдан Рудный қаласындағы орыс халық аспаптар оркестрін басқарған. Оркестр музыка колледжінің концерттік қызметіне мол үлес қосқан.