Құрастырушылар

Д.М. Мергалиев, Ж.С. Абдалимова, З.Н. Смакова

Қолданылған әдебиеттер

  1. Абай Ибраһим Құнанбаев. Шығармаларының екі томдық толық жинағы. Алматы, 1957.
  2. Ақшолақов Т. Керекүлік Майра. Қазақ әдебиеті №10. 5 наурыз, 1996 ж.
  3. Алпамыс батыр хикаясы. Батырлар жыры. Алматы, 1963.
  4. Антология казахской поэзии. М., 1958. 181 с.
  5. Антология казахстанской баянной литературы. Ч. 3. Сост. З.Смакова, А.Гайсин, Д.Мергалиев. А., 2016.
  6. Аравин П.В. Даулеткерей и казахская музыка XIX века. М., 1983
  7. Аравин П.В. Степные созвездия. А., 1979.
  8. Атлас музыкальных инструментов народов СССР. М., 1963. С. 197.
  9. Асафьев Б. О казахской народной музыке // Музыкальная культура Казахстана. Алма-Ата, 1955.
  10. Әжікен С.С. Баян аспабында орындаушылық өнер тарихы: Оқу құралы. Атырау, 2017.
  11. Ән еркесі. Құрастырған Ш.Әбдібаев. Алматы: «Өнер», 1990.
  12. Баженов Л. Древние авторы о Средней Азии (VI век до н.э. – III век н.э.). Хрестоматия. Ташкент, 1940.
  13. Басаргин В.С. Воспоминания. Рукопись. А., 2000.
  14. Басурманов А.П. Баянное и аккордеонное искусство. Справочник. М., 2003.
  15. Бекенов У. Қүй табиғаты. Алматы, 1981.
  16. Беляев В. Очерки по истории музыки народов СССР. Вып. 1. М., 1962.
  17. Бердыбаев Р.С. Традиции акынов-импровизаторов. Проблемы современной тюркологии: Материалы II Всесоюзной тюркологической конференции 27-29 сентября 1976 г. Алма-Ата, 1980.
  18. Бес ғасыр жырлайды. Құрастырғандар: М.Байділдаевпен А.Мағауин. 2 т. Алматы: Жазушы, 1984.
  19. Большая советская энциклопедия. 3 изд. Москва, 1969.
  20. Британов Г. Ф. Русские народные инструменты в советской музыкальной культуре (историко-социологический анализ). Л., 1978.
  21. Бұғыбаева Қ. Адасқан жапырақ. А., 2011.
  22. Валиханов Ч.Ч. Избранные труды. М., 1986.
  23. Виноградов В. Киргизская народная музыка. Фрунзе, 1958. С. 71.
  24. Виноградов В.С. Музыка Советского Востока /М.: Сов. Композитор, 1963.
  25. Вызго Т.С. «Орта Азия музыка аспаптары» Музыкальные инструменты Средней Азии: Ист. очерки / Т.С.Вызго; Под науч. ред. Ф.М.Кароматова, Г.А.Пугаченковой. М., Музыка, 1980.
  26. Газарян С. В мире музыкальных инструментов. М.: «Просвещение», 1989.
  27. Гайсин Г.А. Гармоника и ее разновидности в музыкальной культуре Казахстана (к проблеме взаимодействия национальных культур). Автореферат диссертации на соискание ученой степени ученая степень кандидата искусствоведения. Л., 1986.
  28. Гафуров Б.Г. Таджики. Древнейшая, древняя и средневековая история. М., 1972.
  29. Гизатов Б. Казахский оркестр имени Курмангазы: Очерк творческого пути. А., 1994.
  30. Давыдов Н.А. Теоретические основы переложения для баяна инструментальных произведений. Киев, 1973.
  31. Джансеитова С.С. Казахская музыкальная терминология. Алматы, 1992.
  32. Древнетюркский словарь. Л.: Наука, 1969. 677 с.
  33. Елеманова С.А., Омарова Г.Н., Раимбергенова С.Ш., Щегебаев П.Ш. Казахская музыкальная литература. А., 1993.
  34. Ерзакович Б.Г. Взаимовлияние русской и казахской музыкальных культур / Б.Г. Ерзакович. А-А., 1981.
  35. Ерзакович Б.Г. Народная музыка в Казахстане / Б.Г. Ерзакович. Алма-Ата: Жазушы, 1975.
  36. Жарасова А. Казахский фольклор и проблема самодеятельной песни. Традиционный фольклор в современной художественной жизни. Л., 1984.
  37. Жиенқұлова Ш. Өмірім менің – өнерім. Алматы, 1983.
  38. Жүсіпов Б. Жиделi - Байсын күйлерi. А.: Ғылым, 2000.
  39. Жұбанов А.Қ. «Замана бұлбұлдары». Алматы. 1966.
  40. Жұбанов А.Қ. «Ғасырлар пернесі». Алматы. 1975.
  41. Завьялов В.Р. Пути формирования баянного исполнительства и педагогики в условиях влияния развитых инструментальных культур. Л., 1981.
  42. Записки купца Жаркова. Библиотека для чтения. Т. 126. СПб. 1854. С. 231.
  43. Затаевич А. 500 казахских песен и кюев. Алма-Ата, 1931.
  44. Затаевич А. 1000 казахского народа (песни и кюи). Изд. 2-е. 1963.
  45. Иванин М.И. Внутренняя или Букеевская киргизская орда. Эпоха, 1864, №12.
  46. Измайлова Л., Мұхамбетова А. Зрелость таланта. В кн.: Композиторы Казахстана. Вып. 2. Онер, 1982. Стр. 112.
  47. Исмаилов Е. Акыны. Алма-Ата, 1957.
  48. История казахской музыки. Ғылым, 2000 г. 1-2 томдар.
  49. История Казахстана с древнейших времен до наших дней (очерк). Алматы: Дәуір, 1993. 416 с.
  50. История музыки Средней Азии и Казахстана. М.: Музыка, 1995. 357 с.
  51. История Советского драматического театра в 6 томах. М.: Наука, 1966. Т. 2.
  52. Қазақ әдебиеті. Энциклопедиялық анықтамалық. Алматы: «Аруна Ltd» 2010.
  53. Қазақ мәдениеті. Энциклопедиялық анықтамалық. Алматы: «Аруна Ltd» ЖШС, 2005.
  54. Қазақ поэзиясының антологиясы. Алматы, 1993.
  55. Казахская Национальная Академия Музыки. Ред.-сост. Джумакова У.Р., Бакаева И.А., Мылтыкбаева М.Ш. Астана, 2001.
  56. Карагандинское музыкальное училище имени Таттимбета. Караганда, 1989.
  57. Композиторы Казахстана. Вып. 2. Алматы, 1982.
  58. Короглы X. Взаимосвязи эпоса народов Средней Азии, Ирана и Азербайджана. 1983.
  59. Қазақ халқының дәстүрлі музыкасы. Сост. Т.Жұмалиева, Д.Ахметбекова, Б.Ысқақов, Ә.Қарамендина, З.Қоспақов. Алматы, 2005.
  60. Қауғабаев О. Көне мұра күмбірі. Лениншіл жас, 1981.
  61. Кетегенова Н.С. Композиторы и музыковеды Казахстана. Справочник. Алматы, 1973.
  62. Композиторы и музыковеды Казахстана. Справочник. Алматы, 1983.
  63. Қожырұлы Б. Қазақ елінің атақты музыка өнерпаздары (антология). Алматы, 2010.
  64. Қоспақов З. Әнші тағдыры. Алматы, 1971
  65. Лафарг П. Очерки по истории культуры. 1926.
  66. Максимов Е.И. Ансамбли и оркестры гармоник. 2 изд., доп. И перераб. М., 1979.
  67. Максимов Е.И. Гармоника в культурно-просветительской работе как важное средство воспитания трудящихся. М., 1972.
  68. Малов С.Е. Памятники древнетюркской письменности. М.-Л., 1951.
  69. Маргулан А.Х. О носителях древней поэтической культуры казахского народа/ Ауэзов М.О. Сб. статей к его 60-летию. Алма-Ата, 1959.
  70. Мирек А.М. Гармоника. Прошлое и настоящее. М., 1994.
  71. Мирек А.М. Из истории аккордеона и баяна [Текст] / А.М. Мирек. М.: Музыка, 1967.
  72. Мирек А.М. Справочник по гармоникам. М., 1968.
  73. Момынұлы П. Қазақ музыкасың қысқаша тарихы. 2 том. Алматы-Шымкент, 2002.
  74. Момынұлы П. Қазақ музыкасың қысқаша тарихы. 3 том. Алматы-Шымкент, 2007.
  75. Мұстафин Б., Смақова З. Сырнай үйренудің бастапқы курсы. Алматы, 2003.
  76. Мұстафин Б., Смақова З. Сырнай үйрену мектебі. Алматы: «Білім», 2004.
  77. Нартай Бекежанов. Өсиет. Алматы, 1982.
  78. Новожилов В. Баян: Популярный очерк. М.: Музыка, 1988. Стр. 32.
  79. Орта Азия және Қазақстан музыкасының тарихы. М.: Музыка, 1995. 357 б.
  80. Очерки о композиторах Казахстана. Составитель А.С.Нусупова. Алматы, 2013.
  81. Ошлаков К.К. Школа игры на баяне. Алматы, 1959-1963.
  82. «Өркен» газеті, 10 бет. Алматы, 1990, 6 қазан.
  83. Портреты советских композиторов. Николай Чайкин. М.: «СК», 1986.
  84. Пугаченкова Г., Ремпель Л. Очерки искусства Средней Азии. М.,1982.
  85. Раимбергенов А., Аманова С. Күй қайнары. Алматы, 1990.
  86. Сарыбаев Б.Ш. Қазақ музыка аспаптары. Алматы: Жалын, 1978.
  87. Сапожников П.И. Қазақстанның ақын-сырнайшылар өнері туралы (Оңтүстік Қазақстан облысы материалдары бойынша). Абай атындағы ҚазҰПУ-нің Хабаршысы, «Көркемөнерден білім беру» сериясы, №1(46) 2016.
  88. Cейфуллин С. Тар жол тайғақ кешу. А.: «Жазушы», 1977.
  89. Смакова З.Н. Об ассимиляции гармоники в традиционную культуру Казахстана: в Материалах Международной научно-практической конференции, посвященной 100-летию со дня рождения П.В.Аравина. Алматы, 2008.
  90. Смакова З.Н. Об историко-культурных предпосылках появления гармоники в Казахстане. «Ғаламат ғұмыр – ғибраты ғасырларда»: в Материалах Международной научно-практической конференции, посвященной 100-летию со дня рождения А.К.Жубанова. Алматы, 2006.
  91. Смакова З.Н. Предисловие к Альбом баяниста. Вып. 2. Авторский нотный сборник З.Смаковой. Алматы, 2003.
  92. Смакова З.Н. Развитие казахстанской баянной школы на примере Казахской национальной консерватории имени Курмангазы: в Материалах Международной научно-практической конференции, посвященной 60-летию Казахской национальной консерватории имени Курмангазы. Алматы, 2005.
  93. Смакова З.Н. Роль гармоники в оркестровой и ансамблевой культуре Казахстана: в Материалах Международной научно-практической конференции «Традиционные музыкальные культуры народов Центральной Азии». Алматы, 2009.
  94. Смакова З.Н. Становление и развитие казахстанской баянной школы. «Высшая школа Казахстана», 1/2011. Алматы, 2011.
  95. Сницарева Т.М. Истоки и этапы становления музыкальной жизни современного села Казахстана /Т.М. Сницарева: дисс канд. искусствоведения: 17.00.02, 1985.
  96. Тарихи тұлғалар. Танымдық-көпшілік басылым. Мектеп жасындағы оқушылар мен көпшілікке арналған. Құрастырушы: Тоғысбаев Б. Сужикова А. Алматы: «Алматы кітап» , 2009.
  97. Тулегенова Б. Живая песня. М., 1984.
  98. Турсунов Е.Д. Возникновение баксы, акынов и жырау. Алматы, 1999.
  99. Туякбаев Д., Смакова З. Пособие по аранжировке казахских кюев для баяна. А., 1999.
  100. Шейблер Т. Кабардинский фольклор. Советская музыка. 1956. № 6.
  101. Чабан В.А. Становление интонационального стиля искусства гармоники-баяна. Вильнюс, 1985.
  102. Черных И.П. История развития баяна в Павлодарской области. Дипломный реферат. А., 1977.

Мазмұны

12.3. Эстрадалық ансамбльдер

Баянда орындаушылық өнері эстрадалық ансамбльдер мен оркестрлермен қатар танымал бола бастады. Мұндай ұжымдар мәдениет және демалыс парктерінде өтетін түрлі ойын-сауық бағдарламаларында, сеанс басталмас бұрын кинотеатрларда, түрлі мерекелік концерттерде, циркте, мейрамханаларда, тойларда және т.б. өнер көрсетеді.

Мұндай ансамбльдерде кез келген баяншы ойнай алмаған. Бұған жоғары шеберлік, импровизация өнері, әртістік қабілет және материалды көпшілікке жарқырата ұсына білу, ансамбльді сезіну және т.б. секілді қасиеттер қажет. Бұл эстрадалық ансамбльдің баяншы-орындаушысына қойылатын талаптың толық тізімі емес.

Соғыс жылдарынан кейін танымал баяншылардың көпшілігі осы секілді ұжымдарда ойнаған. Олардың қатарында: К.Щеглов, Е.Д.Чупров, С.К.Муксинов, Г.Г.Шутов, В.А.Холопайнен, С.С.Муксинов, В.И.Разломов, В.Ф.Романюкті атауға болады.

50-60-жылдары Қарағандыдағы Шахтерлар сарайында құрылған эстрадалық оркестрдің құрамында дарынды баяншы В.А.Холопайнен ойнайды. Герман Шелпаков – жарқын баяншы, республикада шебер баяншы ретінде атағы шыққан. Баянды құрастырып, тапсырысқа жасайтын болған.

Муксинов Саид Каримович. 1907 ж. Ақмолада туып, 1980 ж. дүниеден өткен. Гармоншы, баяншы. Оның аталары Ешім жағалауынан үй салған алғашқылардың бірі болған. Жастайынан бала музыка тыңдағанды ұнатқан, алты жасынан бастап гармонда ойнаған.

Кейіннен өз бетімен үйреніп, одан әрі жетілдіре түскен. 20-жылдары Қазан қаласындағы баянда ойнау курстарында оқыған.

Курсты аяқтаған соң эстрадалық ансамбль баяншысы болып Ақмола мейрамханасында еңбек еткен. Мейрамханадағы жұмысын қаладағы жалғыз «Заря» кинотеатрында орындаушылық жұмысымен қатар атқарған. Ансамбль баяншысы ретінде жиналған халықтың алдында сеанс басталғанға дейін баянда ойнаған, сондай-ақ тілсіз кинофильмдер көрсетілімін баян ойынымен жандандырған.

Ұлы Отан соғысы жылдары майдан шебіндегі концерттік бригадаларда эстрадалық ансамбль баяншысы ретінде өнер көрсеткен.

Муксинов Сократ Саидович тамаша эстетикалық, музыкалық дәрісті Румянцевтің басшылығымен ұйымдастырылған эстрадалық оркестрден алған. Қытайға және кейінірек одан әрі Қазақстанға жер аударылған ақ гвардияшы офицерлер Ақмола аудиториясы тыңдаушыларының жоғары музыкалық талғамын тәрбиелеген. Әрқайсысы екі-үш музыкалық аспапта ойнайтын болған. Бұл жоғары білімді музыканттар ұжымы болатын. Сол кезде Қарағанды музыка училищесінің студенті бола жүріп, Сократ Муксинов Қарағандыдағы «Октябрь» кинотеатрында сеанс алдында банданеонда ойнаған. Кейін Оқушылар сарайының жанынан Қарағанды музыка училищесінің педагогтары мен студенттерінен эстрадалық оркестр құрып, өзі жетекшісі, жеке орындаушысы әрі дирижері болған.

Шығыс Қазақстан өнер колледжінің директоры, белгіді әдіскер Романюк Владимир Федорович әкімшілік жұмысын педагогикалық және концерттік қызметімен қатар атқарады. Оның Шығыс Қазақстан облыстық филармониясының жанынан 1983 ж. құрған «Русский сувенир» аспаптық ансамблінің құрамында: В. Романюк – аккордеон, И. Миллер – гитара, В. Аксенов – бас болған. Олар Шығыс Қазақстан, Семей, Павлодар, Алматы облыстарында жүздеген концерттер берген. Бірінші Республикалық лекториялық бригадалар конкурсында «Русский сувенир» жоғары баға алып, 1987 жылғы қазан айында Алматы қаласындағы Орталық концерт залында өнер көрсеткен. 1995 жылғы шілдеде ұжым Алтай өлкесінде концерттер берген.

Эстрадалық ансамбльдің классикалық түріне: соло гитарадан, аккомпанемент, бастан басқа баян, аккордеон, бандонеон кіреді. Мұндай ансамбльдер 60-шы жылдары өте көп болған. Қазақстанда болған осы секілді ансамбльдер: «Березка», «Айгүл» кейбір эпизодтарда баян пайдаланылған, айталық, ұлттық нақышта орындалатын фольклорлық әуендерде.