10.1 Бағаналы жасуша терапиясының болашағы


Бағаналы жасушаларының терапиясы инсульт пен орталық жүйке жүйесінің басқа ауруларын емдеудің жаңа және болашағы зор түрі болып табылады. Клиникаға дейінгі зерттеулер нейрондық дің жасушаларын трансплантациялау ишемиялық зақымданудан кейін егеуқұйрықтардың миының функционалды қалпына келуіне ықпал ететінін дәлелдеді. Клиникалық зерттеулердің нәтижелері тұрақты постишемиялық тапшылығы бар емделушілерде емдеудің осы түрінің тиімділігін көрсетті. Алайда, жануарлар мен адам организміне бағаналы жасуша терапиясының мұндай әсер ету механизмдері толық зерттелмеген.

Бұл әрбір тірі көп жасушалы тіршілік иесінің денесінде болатын «жетілмеген» немесе сараланбаған жасушалар деп аталады. Яғни, кез-келген сүтқоректілердің, соның ішінде адамның денесі дің жасушаларының белгілі бір «қорымен» қамтамасыз етілген. Олардың негізгі ерекшеліктері – өзін-өзі жаңарту және жаңа бірдей жасушаларды құру, кез-келген ұлпалар мен мүшелердің функцияларын бөлу және қабылдау мүмкіндігі (бұл жасушалардың дифференциациясы деп аталады). Алғаш рет «бағаналы жасуша» термині 1909 жылы қолданыла бастады. Бұл жасушалардың рөлін әлемнің көптеген елдеріндегі ғалымдар іс жүзінде ХХ ғасырда зерттеп, дің жасушаларының организмдегі рөлі және оларды пайдалану мүмкіндіктері туралы білімдерін үнемі толықтырып отырды. «Аутологиялық» дің жасушалары термині де қолданылады.

Жатырішілік даму кезеңінде дің жасушаларынан барлық ішкі органдар, тамырлар, тері, барлық басқа ұлпалар түзіледі. Жасушаларды дифференциациялау немесе саралау процесі туылғанға дейін жүретіндіктен, дің жасушаларының ең көп саны дамып келе жатқан организмді қамтиды, ал дүниеге келген кезде дің жасушаларының көпшілігі кіндік қанында, кіндік тінінде және плацентада сақталады.

Ересек адамның денесінде дің жасушалары да бар. Бұл организм мүшелер мен тіндерді қалпына келтіруге және жаңартуға қолданатын «қалпына келтіру жинағының» бір түрі болып табылады. Бірақ адам неғұрлым үлкен болса, дің жасушалары соғұрлым аз болады және зардап шеккен органды «қалпына келтіруге» мүмкіндік аз болады. Дің жасушаларының санын азайту және олардың организмінің өндірісін бәсеңдету – физикалық қартаю процесінің бөлігі болып табылатын табиғи процесс.