Қазақстанның ЕҚТА – мемлекеттік билік органдарының шешімдерімен шаруашылық пайдаланудан толық немесе ішінара алынған және олар үшін ерекше қорғау режимі белгіленген, табиғатты қорғау, ғылыми, мәдени, эстетикалық, рекреациялық және сауықтыру маңызы бар, табиғи кешендер мен объектілер орналасқан жер, су бетінің және олардың үстіндегі әуе кеңістігінің учаскелері. Шөлдерден таулы жерлерге және ішкі теңіз экожүйелеріне дейін, ландшафттық кешендердің бірегей жиынтығына ие. Елдің экономикалық дамуының өсу қарқыны және табиғи ресурстарды пайдалануды күшейту жағдайында табиғатты аумақтық қорғау жүйесін одан әрі жетілдіру мәселесі өзекті болып отыр. Дәл осындай жағдайлар мемлекеттің биологиялық алуантүрлілігін сақтаудың пәрменді жүйесі ретінде Қазақстан Республикасының (бұдан әрі – ҚР) ерекше қорғалатын табиғи аумақтарын одан әрі дамыту қажеттілігін айқындайды.

КСРО Министрлер Кеңесінің 1990 жылғы 14 ақпандағы «КСРО Жоғарғы Кеңесінің «Елді экологиялық сауықтырудың шұғыл шаралары туралы» қаулысының орындалуын қамтамасыз ету туралы» № 189 қаулысына және Қазақ КСР Министрлер Кеңесінің 1990 жылғы 16 сәуірдегі № 150 қаулысына сәйкес, Ерекше қорғалатын аумақтарды, оның ішінде курорттық аймақтар мен демалыс аймақтарын құру бойынша ұсыныстар әзірлеу тапсырылды. Осылайша Ерекше қорғалатын аумақтарды құрудың басталуы осыған байланысты болды.

Қазақстан Биологиялық алуантүрлілікті сақтау жөніндегі конвенцияның тарапы ретінде (ҚР Министрлер кабинетінің;  10 қарашадағы № 1692 қаулысымен бекітілген Ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды дамыту және орналастыру тұжырымдамасына негізделеді.

Қорық ісін дамыту үшін 2004 жылғы наурызда «Мемлекеттік табиғи-қорық қорын дамытудың проблемалары мен перспективалары» парламенттік тыңдауларын өткізу үлкен маңызға ие, онда Қазақстанда табиғатты аумақтық қорғау жүйесін дамыту мәселелері талқыланып, оларды шешу жолдары айқындалды.

1997 жылы ҚР 2030 жылға дейінгі даму стратегиясы жарияланып, Қазақстан 2030 жылға дейін таза ауасы мен мөлдір суы бар таза және жасыл ел болуға тиіс деп жариялады. Осы мақсаттарға жетудің бір құралы – ЕҚТА жүйесін құру. ЕҚТА-ның оңтайлы жүйесін қалыптастырудың басты міндеті қорық ядролары (қорықтар мен ұлттық саябақтар) бір-бірімен онша қатаң қорғалмаған аумақтармен (қорықшалар, қорық аймақтары), сондай-ақ экологиялық желі элементтерімен – экологиялық «дәліздермен», орман алқаптарымен, су қорғау аймақтары мен белдеулерімен және басқа да қорғалатын табиғи аумақтармен байланысқан кезде, олардың ажырамастығын қамтамасыз ету болып табылады.

Қазіргі кезеңде ЕҚТА-ның ҚР аумағында орналасуын оны жаһандық мағынада «экологиялық желі» ретінде квалификциялау қиын. Сонымен қатар, қазір Іле Алатауында, Жоңғар Алатауында және Алтай өңірінде өңірлік мемлекетішілік экологиялық желілерді қалыптастыру жүріп жатыр. Экологиялық желілердің элементтері мемлекетаралық деңгейде де қалыптасуда – бұл Батыс Тянь-Шань және Алтай-Саян экологиялық аймақтары. Басталған жұмыстар мен әзірленіп жатқан тәсілдер барлық табиғи кешендерде (орман, дала, орманды дала, шөлдер, жартылай шөлдер, жағалау және су экожүйелері) жалғасуы тиіс, олар үшін экологиялық желіні ұйымдастыру таулы аймақтар үшін де өзекті болып табылады.

Қорықтар Қазақстанда 1926 жылдан бері бар:

1) Ақсу-Жабағылы – Дүниежүзілік мұра нысаны;

2) Алакөл – Дүниежүзілік мұра нысаны;

3) Алматы;

4) Барсакелмес;

5) Батыс Алтай;

6) Қаратау – Дүниежүзілік мұра нысаны;

7) Қорғалжын – Дүниежүзілік мұра нысаны;

8) Марқакөл;

9) Науырзым – Дүниежүзілік мұра нысаны;

10) Үстірт.

Қазақстандағы алғашқы ұлттық парк (Баянауыл) 1985 жылы құрылды. Ұлттық саябақтарды құрудың негізгі идеясы – адамдарға қол жеткізу мүмкіндігін қамтамасыз ете отырып, жабайы табиғаттың бірегей бұрыштарын сақтау:

1) Алтынемел;

2) Баянауыл;

3) Бұйратау;

4) Бурабай;

5) Жоңғар Алатауы;

6) Іле Алатауы;

7) Қарқаралы;

8) Катонқарағай;

9) Көкшетау;

10) Көлсай көлдері;

11) Сайрам-Өгем – Дүниежүзілік мұра нысаны;

12) Тарбағатай;

13) Ұлытау;

14) Шарын.